مردمان پولدارِ بی پول

درست از همین اتفاق کوچک و کم‌اهمیت بود که ذهنم رفت به سال‌های دور؛ سال‌هایی که آن قدر همه چیز تغییر کرده است، خیلی دور به نظر می‌رسد. سال‌هایی که نه عابربانکی بود و نه نظامی با عنوان بانکداری الکترونیک.

آن موقع‌ها اعتبار مرد به میزان پولی بود که در جیبش داشت. مثل حالا نبود که اعتبار آدم‌ها به تعداد حساب‌ها و میزان سپرده‌ها و سرمایه‌گذاری‌های متعددشان باشد.

در تمام این سال‌ها بنا به تورم و هر مساله دیگری، پول در دست مردم زیاد شد اما به واقع چنین نشد. بلکه برعکس، پول در دست مردم کمتر شد. زمانی وقتی پدر خانواده سر برج‌ حقوقش را می‌گرفت، پول را درسته در جیبش می‌گذاشت.

همه ما آن روزها را به خاطر داریم که سر برج‌ چه حجم قلنبه شده‌ای ازاسکناس در جیب شلوارهای گشاد پیله‌دار پدرانمان بود.

وقتی می‌خواستند کرایه تاکسی را پرداخت یا از بقالی خرید کنند، یک دسته اسکناس تقریبا کهنه صد تومانی از جیب درمی‌آوردند تا مثلا مبلغ ناچیز کرایه‌ و اجناس آن روزگار را پرداخت کنند.

اگر بین اسکناس‌های رنگ و رو رفته پدرانمان، چند اسکناس قرمز رنگ 200 تومانی هم پیدا می‌شد، چقدر ذوق می‌کردیم که اوضاع‌مان خوب است و به انواع تفریحاتی فکر می‌کردیم که می‌توانستیم در آن ماه از پدرمان طلب کنیم.

آن روزها این طور بود. هر چند ارزش پول‌های آن روزها در مقایسه با رقم‌های امروزی برایمان شاید خنده‌دار باشد، اما هر چه بود، جیب‌ها پر پول بود.

مردم وقتی بعد از ایستادن در صف‌های طولانی از متصدی بانک پول می‌گرفتند، جلوی باجه می‌ایستادند و سر فرصت با دست یکی یکی اسکناس‌ها را می‌شمردند. هرکس هم برای خودش روشی برای شمردن داشت. یکی دسته اسکناس را از عرض می‌گرفت و می‌شمرد، یکی دیگر از طول.

اما دیگر این طور نیست. دیگر کسی جلوی باجه‌های بانک‌های خصوصی و انواع موسسه‌های اعتباری و صندوق‌های قرض‌الحسنه، اسکناس‌ها و تراول چک‌ها را نمی‌شمرد. دستگاه‌ها در چند ثانیه، دسته دسته پول‌ها را می‌شمرد.

دیگر کسی پشت سرت نایستاده است. تو زمانی که اسکناس‌هایت را به دستگاه داده‌ای تا برایت بشمارد، صدای آن خانم مهربان، مشتریان بعدی را که روی صندلی لم داده‌اند، به باجه‌های دیگر فرا می‌خواند.

دیگر شلوارها هم، شلوارهای گشاد و پیله‌دار سابق نیست. شلوارها تنگ شده‌ و اسکناس‌های دسته دسته، جای خود را به کارت‌های اعتباری در رنگ‌های مختلف داده‌اند. کسی پول زیاد در جیبش پول حمل نمی‌کند.

دستگاه‌های کارتخوان، همه فروشگاه‌ها و مغازه‌ها را به تصرف درآورده است. مردم پولدار شده‌اند، ولی پولی که می‌بینند و در جیبشان یافت می‌شود، خیلی کمتر از گذشته است.

آن روزها جیب‌ها ورم کرده بود، این روزها تورم جیب‌ها را خالی و حساب‌ها را پر کرده است. مثل هر پدیده دیگری، همه آن تصویرها هم خاطره شده و این حرف‌ها فقط به درد خاطره‌بازی می‌خورد. آن هم در زمانه‌ای که کسی وقت خاطره‌سازی و خاطره‌بازی و خیالپردازی و غور کردن در آن روزهای ساده را ندارد.

سجاد روشنی -‌ گروه فرهنگ و هنر