«آعلی‌یار» تجسم غیرت بختیاری‌ها بود

اثر ارزشمند «شیر سنگی» که به نویسندگی و کارگردانی مسعود جعفری جوزانی در سال 1365 تولید شد، حاصل همکاری و همدلی و تلاش ستودنی گروهی حرفه‌ای و کاربلد بود. محمود کلاری (فیلمبردار)، فریدون شهبازیان (موسیقی)، زنده یاد روح الله امامی (تدوین)، جلال مقامی (سرپرست گویندگان) و مرتضی ممیز و مسعود دشتبان (طراح پوستر) فقط چند تا از عوامل معتبر و شناخته شده این فیلم بودند. ضمن این‌که هنوز هم مردم خاطره خوشی از تیتراژ زیبای این اثر و ترانه «مرجنگه» دارند که با صدای دلنشین تورج زاهدی اجرا می‌شد.

به‌جز این افراد، شیرسنگی از بازیگرانی قدرتمند همچون علی نصیریان (آعلی‌یار)، عزت‌الله انتظامی (نامدارخان)، ولی‌الله شیراندامی (عامری)، علیرضا شجاع‌نوری (کوهیار) و حمید جبلی (اسفندیار) بهره می‌برد که با بازی‌های خوبشان نقش بسزایی در جاودانگی این اثر داشتند.

فیلم «شیر سنگی» که نامش ارجاع به مجسمه‌ای است که به‌عنوان نماد مردمان ایل غیور بختیاری بر فراز آرامگاه بزرگان و نامدارانشان قرار داده می‌شد، درباره پیدا شدن جسد یک انگلیسی روی لوله‌های نفتی منطقه بختیاری است. ماموری حکومتی برای پیگیری این موضوع به آنجا می‌رود و کوهیار پسر آعلی‌یار رئیس طایفه را قاتل معرفی می‌کند که این سرآغازی است بر ماجراهای بعدی فیلم.

علی نصیریان پیش از بازی در این فیلم، در نخستین ساخته جعفری جوزانی، فیلم «جاده‌های سرد» هم با او همراه بوده و اصلا نقش‌های آعلی‌یار و نامدارخان در «شیر سنگی» باتوجه به حضور و ویژگی‌های بازیگری او و انتظامی نوشته شد.

این بازیگر درباره چرایی پذیرش نقش آعلی‌یار و همکاری دوباره با جوزانی به جام‌جم گفت: اولین دلیل برای همکاری دوباره خود شخص آقای جوزانی بود و من خاطره بسیار خوبی از حضور در فیلم «جاده‌های سرد» داشتم. آنجا دیدم که ایشان از هر لحاظ در کارش مسلط است و در نهایت کار خیلی خوبی را هم ساخت. دلیل دیگر این‌که در «شیر سنگی» بازی کردم، خود نقش بود. برای این‌که اساسا آقای جوزانی دو نقش آعلی‌یار و نامدارخان را براساس بازیگرانی مثل من و آقای انتظامی نوشت. به همین دلیل به من گفت که موقع نوشتن نقش آعلی‌یار، تو را می‌دیدم. نصیریان در همین ارتباط ادامه داد: وقتی فیلمنامه را خواندم دیدم که نقش بسیار خوب نوشته شده و برای همین پذیرفتم که در این کار حضور داشته باشم. ضمن این‌که همانطور که گفتم همکاری خوب قبلی هم در این میان بی‌تاثیر نبود.

این بازیگر در ادامه به سختی‌ها و مشکلات تولید فیلم هم اشاره کرد و گفت: آنجا به لحاظ آب و هوایی با مشکلاتی روبه‌رو بودیم، خاطرم هست یک روز برف بارید و همه آن لوله‌های نفتی را پوشاند. بعد گروه با سختی و زحمت فراوان برف‌ها را کنار زدند تا بتوانند صحنه را فیلمبرداری کنند. ما در قلعه تاریخی قمیش‌لو در 20 کیلومتری کروَن که خیلی با شهر فاصله داشت، مستقر بودیم و فیلمبرداری می‌کردیم که امکانات خیلی کمی داشت. حتی برای حمام هم باید مسیر طولانی حدود 30 کیلومتری را طی می‌کردیم و به شهر داران می‌رفتیم. اما به نظرم می‌ارزید همه این مشکلات را تحمل کرد، چون نتیجه کار، فیلم خوب و ماندگاری شد.

بازیگر «بوی پیراهن یوسف» سنت گرایی را مهم‌ترین ویژگی شخصیت آعلی‌یار دانست و افزود: اگر بخواهیم از بیرون نقش را تحلیل کنیم، باید بگویم شاید او درست فکر نمی‌کرد و با زمانه‌اش هماهنگ نشده بود. او برخلاف رسم سال‌های دوره رضاخانی که اعتقاد به اسکان در محلی مشخص داشت، همچنان روی سنت کوچ ایل پافشاری می‌کرد و می‌گفت ییلاق و قشلاق باید برقرار باشد. اما من که بازیگر این نقش بودم، باید باور می‌کردم که حرف او درست است. جدا از این باید به مردانگی، پایمردی و تعصب و غیرت آعلی‌یار نسبت به ایل بختیاری و فرهنگ سرزمین خودش هم اشاره کنم که ابعاد خوبی به این شخصیت می‌داد.

او که در چندین فیلم و تئاتر و سریال از جمله «هزاردستان»، «گاو»، «آقای هالو» و «دیوانه‌ای از قفس پرید» با عزت‌الله انتظامی همبازی بوده، از این بازیگر پیشکسوت نیز که در «شیر سنگی» هم مقابلش بازی می‌کرد، به نیکی یاد کرد و گفت: لحظات خیلی خوبی را در این فیلم کنار ایشان داشتم، اما جالب‌ترین و جذاب ترینش همان مناظره و گفت‌وگویی است که آعلی‌یار و نامدارخان بالای کوه انجام می‌دهند. همانجایی که من می‌گفتم: اسب همون اسبه، تفنگ همون تفنگه، اما مرد همون مرد نیست.

نصیریان، صداقت‌ جوزانی و گروه تولید فیلم را از مهم‌ترین دلایل موفقیت و محبوبیت این اثر دانست و گفت: اساسا هر کاری که با صداقت و عشق سازندگانش همراه باشد، به دل می‌نشیند و موفق می‌شود. ضمن این‌که آقای جوزانی چون خودش ایلی است، شناخت خیلی خوبی از فضا و منطقه داشت و سنت و فرهنگ در خونش بود و هست. بازیگران هم همیشه وقتی قرار می‌شود نقش جذابی را بازی کنند، با صداقت با آن مواجه می‌شوند و آن را با درک، اندیشه و فکری درست به تماشاگر منتقل می‌کنند که خوشبختانه در این کار هم همین‌طور بود. وقتی انگیزه و صدق و صفا نباشد، نمی‌شود با مردم ارتباط برقرار کرد.

این بازیگر با اخلاق درباره همکاری دوباره با مسعود جعفری جوزانی بعد از 28 سال در فیلم «ایران برگر» که از امروز جلوی دوربین می‌رود و در پاسخ به این سوال که چقدر امیدوار است این اثر همچون دو همکاری قبلی با جوزانی ماندگار شود هم بیان کرد: الان و پیش از شروع کار خیلی زود است در این مورد قضاوت کنم، جدا از این مساله اصلا ژانر این فیلم با فضای آن دو فیلم بسیار متفاوت است. «ایران برگر» فیلمی اجتماعی با جنبه‌های برجسته فکاهی و کمدی است. در این فیلم هم مثل «شیرسنگی» دو تیره و طایفه را داریم، اما نوع نگاه و ژانر فیلم فرق می‌کند. اما من به کاری که آقای جوزانی می‌کند اطمینان دارم، چون دروغ نمی‌گوید. هرچند اساسا کار سینما برمبنای دروغ و قصه‌پردازی است، اما به هرحال باید همین قصه‌پردازی را از سر صدق گفت تا اندیشه و تفکر و نگاهی عاید مردم شود.

«ایران برگر» که تازه‌ترین فعالیت سینمایی کارگردان «در چشم باد» پس از 16 سال است، در فضای معاصر می‌گذرد و درباره امرالله‌خان و فتح‌الله‌خان است که بر سر انتخابات شوراها در یک روستا با هم رقابت می‌کنند. علی نصیریان، محسن تنابنده، گوهر خیراندیش، احمد مهرانفر، فریبا متخصص، حمید گودرزی، هادی کاظمی، سیاوش چراغی‌پور و سحر جعفری‌جوزانی برخی از بازیگران این اثر کمدی هستند. (علی رستگار‌ /‌ جام جم)