سینما به روایت تلویزیون

اساسا تلویزیون مهم‌ترین رقیب حرفه‌ای سینما در جذب مخاطب محسوب می‌شود و در زمان پیدایش و گسترش خود به ریزش بخش زیادی از مخاطبان سینما منجر شده است، اما آنچنان که نظریه‌های ارتباطات و تجربه‌های تاریخی نشان می‌دهد هیچ رسانه‌ای نمی‌تواند دست‌کم به صورت مطلق جای رسانه دیگر را بگیرد و آن را از صحنه رقابت حذف کند.

یکی از مصداق‌های این معنی را می‌توان در ردپای برنامه‌های سینمایی در تلویزیون دنبال کرد؛ جایی که تلویزیون، سینما را به‌عنوان یک سوژه برنامه‌سازی دستمایه ساخت برنامه‌های خود قرار می‌دهد. هرچند سهم برنامه‌های سینمایی در کل شبکه‌های تلویزیونی زیاد نیست، اما فقط یک برنامه مانند «هفت» کافی است تا بتوانیم تاثیرات تلویزیون را هم در بازتاب رخدادهای سینمایی کشور و هم تاثیر این برنامه و محتوای آن را در فرآیند مدیریت و تولیدات سینمایی مورد ارزیابی قرار دهیم.

اگر شما از علاقه‌مندان جدی سینما باشید، قطعا از بینندگان برنامه هفت خواهید بود. حتی ممکن است به برخی از بخش‌ها و آیتم‌ها و نقدها و شکل و شیوه گفت‌وگو و گزارش‌های سینمایی آن انتقاد داشته باشید یا مثلا با نظر فلان منتقد یا کارشناس برنامه مخالف باشید، اما مطمئن هستید که برنامه هفت می‌تواند شما را در جریان آخرین اخبار و رویدادهای سینمایی کشور قرار دهد، هم از فیلم‌های در دست تولید و هم از فیلم‌هایی که روی پرده سینما هستند.

اگرچه هفت برنامه بی‌نقصی نیست، اما کامل‌ترین برنامه تلویزیونی در حوزه سینماست که دارای بخش‌های مختلف خبر، گزارش، مصاحبه و گفت‌وگو است و درواقع می‌توان آن را یک مجله تصویری در حوزه سینما دانست. تلویزیون با هفت این امکان را برای عوامل و دست‌اندرکاران یک فیلم سینمایی فراهم کرده تا به توضیح یا دفاع از خود پرداخته و از این طریق ارتباط مستقیم‌تری با مخاطبان پیدا کنند.

از سوی دیگر مخاطبان نیز می‌توانند از طریق این برنامه تلویزیونی با شرکت در نظرسنجی‌ها یا طرح سوالات و پیشنهادهای به قضاوت و ارزیابی سینمای کشور پرداخته و نقاط ضعف و قدرت آن را از نگاه خود برای سینماگران و مدیران سینمایی ارائه دهند.

به عبارت دیگر برنامه‌هایی از جنس هفت را می‌توان حلقه رسانه‌ای بین مخاطبان و متولیان سینما دانست و این همان نقش مهم و تاثیرگذاری است که تلویزیون به‌عنوان یک ابر رسانه می‌تواند در حوزه‌های مختلف داشته باشد، چنانچه برنامه «نود» در حوزه ورزش چنین جایگاهی پیدا کرده است.

شاید به موازات هفت و کارکردهای رسانه‌ای آن بود که برنامه‌ای به نام «سین مثل سریال» در شبکه یک کلید خورد تا تلویزیون به ارزیابی و بررسی آثار نمایشی خود بپردازد. پیش از هفت البته تلویزیون بویژه شبکه یک و چهار نیز دارای برنامه سینمایی بود. برنامه‌هایی که به نام خود شبکه گره خورده بود. «سینما یک» و «سینما چهار» بیشتر به نمایش و نقد و بررسی سینمای جهان می‌پرداختند، ولی به هر حال جزو برنامه‌های سینمایی تلویزیون بودند که موضوع آن سینما بود و بیشتر مخاطبان خاص و علاقه‌مندان جدی‌تر سینما به تماشای آن می‌نشستند. اگرچه هفت نسبت به برنامه‌های مشابه ابعاد گسترده‌تری داشت و صرفا نقد فیلم نبود، لذا کارکرد عمومی‌تری پیدا کرد، اما به نظر می‌رسد جای یک برنامه عمومی‌تر سینمایی در تلویزیون خالی است که صرفا به رابطه مردم و سینما بپردازد و به تقویت آن کمک کند.

شاید برنامه «سینما اکران» شبکه تهران با این هدف و به موازات هفت تولید شد که به این بخش از نیازهای مخاطبان سینما و تلویزیون پاسخ دهد، اما چندان در این زمینه موفق نبود. برنامه‌ای کاملا معمولی که به خبرهای سینمای ایران پرداخته و بررسی یک فیلم را در خود جای داده است، بی‌آن‌که علاقه‌ای به بحث‌های چالشی جذاب نشان دهد!

اساسا یکی از ضعف‌های برنامه‌های سینمایی تلویزیون، مجری مناسب این‌گونه برنامه‌هاست که صرفا کارشناس این حوزه نباشد، بلکه اجرا را هم در حد حرفه‌ای بشناسد.

شاید از این حیث برنامه «زندگی روی پرده» شبکه چهار با اجرای مسعود فروتن (کارگردان)‌ یک اتفاق خوب باشد و اصلا خود این برنامه یکی از متفاوت‌ترین برنامه‌های سینمایی در تلویزیون بود که با حضور ابراهیم میثاق بخش‌هایی از یک فیلم به نمایش درآمده از حیث روا‌ن‌شناسی مورد بررسی قرار می‌گرفت. برنامه‌ای که شاید با کمی اغماض بتوان آن را واجد کارکرد فیلم درمانی دانست. ضمن این‌که این برنامه نگاه مخاطبان را به سینما تغییر داده و به نوعی مهارت فیلم دیدن آنها را افزایش می‌داد و این یک نیاز ضروری برای سینمای ماست که هیچ رسانه‌ای به اندازه تلویزیون نمی‌تواند متولی آن باشد. برنامه‌های سینمایی تلویزیون در کنار کارکردهای اطلاع‌رسانی و نقادی می‌تواند درک فیلم مخاطبان را بالا برده و با آموزش و تقویت مهارت‌های فیلم بینی در نهایت به رونق گیشه‌های سینما و حل بحران مخاطب نیز کمک کند.

شاید تنها برنامه آموزش سینما در تلویزیون متعلق به شبکه چهار باشد که با تولید برنامه درس‌های سینما تلاش کرد فرصت آموزشی برابر و عمومی برای علاقه‌مندان جدی سینما فراهم کند تا آنها به شکل تخصصی با مهارت‌های سینمایی از کارگردانی تا تصویربرداری و فیلمنامه‌نویسی آشنا شوند. سینما قابلیت‌های زیادی برای تبدیل شدن به یک برنامه تلویزیونی دارد تا ابعاد مختلف اطلاع‌رسانی، نقد و آموزش سینما از این طریق به مخاطبان عرضه شده و این قاب کوچک، روزنه‌ای باشد برای تماشای بهتر پرده بزرگ سینما.

سیدرضا صائمی / جام​جم