پیگیری رویاهای ناتو از 3 کانال

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی (1990) ناتو با وجود تهدید حذف روسیه به حیات خود ادامه داد و تلاش کرد به عنوان پلیس جهان ایفای نقش کند. جنگ بالکان، افغانستان، لیبی و... را می‌توان از جمله این تحرکات دانست.

سال 2010 اساسنامه جدید ناتو با محوریت افزایش حوزه فعالیت به اقتصادی، سیاسی، سایبری و هسته‌ای تدوین شد به گونه‌ای که ناتو رسما عنوان پلیس جهان را گرفت. براساس همین رویه نیز طرح ایجاد سپر موشکی ناتو در ترکیه اجرایی شد در حالی که کشورهایی مانند لهستان و بلغارستان نیز کانون توجه ناتو بود. بخش دیگر تحرکات ناتو نیز سال 2001 آغاز شده بود و آن حضور نظامی در افغانستان به عنوان کشوری با موقعیت استراتژیک بوده است. نقطه اوج رویاهای بلندپروازانه ناتو را می‌توان در نشست اخیر سران آن در ولز (شهریور 93) مشاهده کرد که براساس توافقات پایانی، تشکیل نیروی واکنش سریع و حضور فعال ناتو در جنگ سایبری و تقویت حمایت‌ها از متحدان ناتو اساس تصمیمات آن را تشکیل می‌داد. در همین چارچوب «استولتنبرگ»، دبیرکل جدید ناتو (جایگزین راسموسن) در تشریح سیاست‌های جدید ناتو می‌گوید: ما هر جا که لازم بدانیم نیرو مستقر خواهیم کرد و محدودیت مکان نداریم. با توجه به آنچه ذکر شد این سوال مطرح می‌شود که سیاست ناتو برای آینده چیست و چگونه تلاش خواهد کرد رویاهای خود را اجرایی سازد؟

در پاسخ به این پرسش در حالی حضور ناتو در آفریقا به بهانه مبارزه با تروریسم و بیماری‌های فراگیر یا در شرق آسیا ‌با همگرایی با ژاپن و کره جنوبی صورت می‌گیرد که رفتارهای ناتو نشانگر طراحی آنها برای تقویت مثلث از پیش طراحی شده برای رسیدن به اهداف کلان جهانی است.

افغانستان را می‌توان حلقه اول سیاست‌های ناتو دانست که با توافق‌نامه امنیتی کابل ـ واشنگتن حداقل برای 10 سال آینده در این کشور ماندگار شده است. ناتو با استفاده از افغانستان، حوزه شرق آسیا را پوشش می‌دهد در حالی که توافقات با ژاپن و کره جنوبی و احتمالا تحریک هند به همگرایی با ناتو، حلقه تکمیلی این طرح را تشکیل می‌دهد.

حلقه دوم طراحی ناتو را در اوکراین می‌توان مشاهده کرد. در طول ماه‌های اخیر درحالی اوکراین محور مناقشات میان روسیه و غرب شده که ناتو با ادعای حمایت از متحدان اروپایی خود سعی در حضور نظامی در اوکراین دارد. البته اکنون ناتو بیشتر در قالب توافقات تسلیحاتی در اوکراین فعالیت می‌کند تا زمینه توافقات نهایی برای حضور فعال در این کشور باشد. حلقه تکمیلی این طرح نیز حضور محدودتر ناتو در لهستان، بلغارستان، لتونی، استونی و... خواهد بود که با برجسته‌سازی تهدید روسیه صورت می‌گیرد.

آنچه در تحرکات جدید ناتو به عنوان حلقه سوم سلطه‌گری بر جهان مشاهده می‌شود، تحرکات آن در ترکیه است. وزیر دفاع ترکیه اخیرا اعلام کرده در صورت تهدید شدن از سوی خاک سوریه (چه نظام سوریه و چه تروریست‌ها) ناتو بر اساس بند 5 اساسنامه‌اش در کنار ترکیه قرار می‌گیرد. در همین چارچوب دبیرکل ناتو نیز به حمایت قاطع از ترکیه تاکید کرده است. هرچند ناتو ادعا دارد دخالتی در سوریه نخواهد داشت و عضو ائتلاف آمریکا نخواهد شد، اما مولفه احتمال تحرک بیشتر ناتو در ترکیه را در ذهن متبادر می‌کند. نخست آنکه ناتو اساسا تلاش دارد از ترکیه به عنوان مولفه‌ای برای نظارت بر غرب آسیا (خاورمیانه) بهره‌برداری کند چنانکه طرح سپر موشکی را در این کشور اجرا کرد. طرح گنبد آهنین آمریکا در سرزمین‌های اشغالی فلسطین حلقه تکمیلی این طرح است. تحولات عراق و سوریه و حمایت از ترکیه در برابر تهدیدات خارجی می‌تواند بهانه‌ای برای حضور بیشتر ناتو در ترکیه باشد.

دوم آن که ناتو باید طرح سپر موشکی مستقر در ترکیه را آزمایش و نواقص آن را رفع کند.

اکنون این سناریو مطرح است که ناتو به بهانه حمایت از ترکیه در برابر سوریه، اقدام به آزمایش سامانه‌های خود کند در حالی که در ظاهر دفاع از ترکیه مطرح می‌شود. سوم آن که ناتو برای گرفتن بودجه‌های کلان از اعضا جهت جنگ‌افروزی‌های آمریکا نیازمند توجیهاتی است که بخشی از آن برجسته‌سازی بحران اوکراین و تهدید روسیه است. تهدید تروریسم نیز مولفه دیگر است. به‌کارگیری نیروهای واکنش سریع به عنوان ابتکار جدید ناتو و البته موفق نشان دادن آن می‌تواند حلقه تکمیلی برای سرکیسه کردن اعضای ناتو توسط بزرگان آن باشد. حمایت از ترکیه در برابر تهدیدات منطقه‌ای می‌تواند بهانه‌ای برای آزمودن نیروهای واکنش سریع و به تبع آن دریافت بودجه از اعضا ارزیابی شود. البته نباید فراموش کرد که احتمال بهره‌گیری از این نیروها برای سرنگونی نظام سوریه یا تجزیه این کشور نیز دور از ذهن نیست.

به هر شکل می‌توان گفت که ناتو به دنبال تحقق رویاهای خود از طریق افغانستان، اوکراین و ترکیه است در حالی که همچنان امنیت جهانی را بهانه نظامی‌گری خود قرار داده و با بحرانی جلوه دادن سراسر جهان سعی در زمینه‌سازی برای رسیدن به این مقاصد است.

قاسم غفوری / جام‌جم