قلعه‌الموت نفس می‌کشد

این قلعه که از شهرتی جهانی برخوردار و بیشتر بین گردشگران و تاریخ‌شناسان بین‌المللی معروف است، هنوز نتوانسته در فهرست بهترین‌های جهان قرار گیرد، زیرا همچون بسیاری از آثار تاریخی کشورمان ضوابط و استانداردهای یونسکو در حریم آن رعایت نشده است؛ معضلی که مدیر پایگاه این قلعه تاریخی به آن اشاره می‌کند و درباره آن به جام‌جم می‌گوید: مهم‌ترین مشکلی که تاکنون مانع ثبت جهانی این قلعه شده، ساخت و سازهای بی‌رویه و ناهمگون در روستای گازرخان است که در پایین دست این قلعه و حریم درجه یک آن واقع شده است.

حمیده چوبک با اشاره به این‌که صرف وجود روستا در حریم قلعه مشکلی ایجاد نمی‌کند، بلکه از نظر یونسکو یک ظرفیت مهم برای ثبت آن و بهره‌مندی جامعه محلی به شمار می‌رود، می‌افزاید: اما وجود روستا به عنوان بخشی از بافت مجموعه قلعه باید با رعایت ضوابط میراثی باشد، در حالی که اکنون چنین نیست و برخی سازه‌ها به طور غیرمجاز تا عرصه قلعه پیشروی کرده است، ضمن این‌که بافت تاریخی و اصولی روستا نیز پس از زلزله سال 83 نابود و پس از آن به طور کاملا غیراصولی، ناهمگون با نماهای نامناسب و رعایت‌نشدن ضوابط ارتفاع و مصالح، بازسازی شد که همین بازسازی غیراصولی در کنار تصرف عرصه قلعه اکنون مانعی برای ثبت جهانی آن به شمار می‌رود.

ساخت و ساز در روستای گازرخان

وی با بیان این‌که این قلعه پیش از این در فهرست موقت یونسکو به ثبت رسیده و ثبت دائم آن منوط به رفع این مشکلات است، تصریح می‌کند: پس از درخواست مسئولان فرهنگی استان برای ثبت جهانی این اثر، بازرسان یونسکو در سال 84 از این اثر بازدید کرده و ضمن تائید عملیات مرمتی و حفاظتی قلعه، خواستار ثبت جهانی «الموت و منظر فرهنگی» آن در یک پرونده شدند که بر این اساس محوطه‌ای وسیع از الموت‌غربی تا الموت‌شرقی شامل دریاچه اوان، کوه‌ها، امامزاده‌ها، قلعه‌ها و هفت تا هشت روستای واقع شده در این گستره را شامل می‌شود.

چوبک با اشاره به این‌که اکنون مشکل خاصی در کل این گستره وجود ندارد و هرجا نیازی به بازسازی و مرمت بود، همچون پل انبوه در الموت‌غربی و کاروانسرای پیچ بن در الموت‌شرقی مرمت شده است، می‌گوید: اما تنها منطقه‌ای که دارای مشکل جدی است، همین روستای گازرخان و ساخت و سازهای غیرمجاز و بی‌رویه و ناهمگون آن است که طرح ساماندهی آن هم طبق ضوابط میراث و یونسکو تهیه شده و به همت مسئولان استان همچون استاندار و بویژه میراث فرهنگی و قوه قضاییه در حال رفع شدن است.

به گفته مدیر پایگاه قلعه الموت تمام سازه‌های غیرمجاز واقع شده در عرصه و حریم قلعه شناسایی شده است و با پیگیری‌های میراث فرهنگی و همکاری استانداری نیز حکم تخریب چند سازه در عرصه قلعه گرفته شده و هم‌اکنون نیز این سازه‌ها در حال تخریب است.

این کارشناس مسئول یادآور می‌شود که بهسازی بافت تاریخی از میان رفته روستا و اصلاح نماها و ناهمگونی‌های موجود و رهاسازی بخشی از عرصه که در اختیار مالکان خصوصی است نیز احتیاج به اعتبار دارد که با تامین این اعتبار بزودی تمام این موارد برطرف و مجموعه قلعه و حریم آن برای ثبت جهانی آماده می شود.

چوبک با اظهار امیدواری مبنی بر این‌که تا پایان امسال مشکلات رفع و پرونده این مجموعه به یونسکو ارسال شود، درباره عملیات حفاظتی انجام شده برای خود قلعه نیز می‌گوید: طرح حفاظت و مرمت قلعه تهیه شده، اما از آنجا که به مطالعات علمی دقیق تری نیاز دارد، هنوز مصوب نشده است، در صورتی که اگر اعتبار باشد هم مطالعات آن تکمیل و هم عملیات حفاظتی اجرا می‌شود.

وی با اشاره به این‌که در عین حال در چوبی قلعه بازسازی شده و راه‌پله‌های ورودی اصلی آن نیز مشخص و بازسازی شده است، درباره وجود داربست‌ها نیز یادآور می‌شود: این داربست‌ها گرچه تا حدی به منظره قلعه خدشه وارد می‌کند، اما وجود آن ضروری و به منظور حفاظت بهتر و در چارچوب توصیه‌های یونسکو است.

به گفته این کارشناس مسئول، این داربست‌ها حدودا از سال 81 بر اندام قلعه پوشیده شده است، هر چند در هر دوره و پس از تعمیر بخشی از قلعه، جابه‌جا و به نقطه‌ای دیگر منتقل می‌شود. هم‌اکنون نیز بخش اصلی قلعه یعنی گنبدخانه یا بخش دارالعماره که سال 84 کشف شد، دارای داربست است که وجود آن نیز ضروری است، زیرا در صورت برداشتن داربست کل قلعه فروخواهد ریخت و البته حذف کامل داربست هم منوط به تامین اعتبار و مرمت اصولی بناست.

چوبک به ایجاد موزه در کنار قلعه الموت نیز به عنوان یک طرح ضروری و موردنیاز یاد می‌کند که می‌تواند در جلب مشارکت و کارآفرینی برای جامعه محلی و توسعه و رونق گردشگری منطقه کمک بسزایی کند.

ضرورت همکاری جوامع محلی

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین نیز در این باره یادآور می‌شود: ساخت و سازهای غیرقانونی و بی‌کیفیتی که در حریم قلعه تاریخی الموت طی سال‌های اخیر شکل گرفته‌ است، یکی از موانع جدی در مسیر ثبت جهانی منظر تاریخی‌ ـ طبیعی الموت به‌شمار می‌آید که ضرورت دارد با همکاری اهالی این منطقه نسبت به تخریب و برچیدن آنها اقدام شود.

به گزارش روابط عمومی میراث فرهنگی استان قزوین محمدعلی حضرتی‌ها، یکی از شرایط ثبت آثار تاریخی و طبیعی در فهرست جهانی میراث بشری را رعایت منظر و چشم‌اندازهای پیرامون هر اثر عنوان می‌کند و می‌افزاید: اکنون که فرصت ثبت جهانی این دژ افسانه‌ای فراهم شده و آخرین مستندات لازم برای ارائه به یونسکو در دست تهیه است، نباید اجازه داد گروه انگشت‌شماری که فقط به منافع زودگذر خود می‌اندیشند، امکان ثبت جهانی منظر تاریخی ـ طبیعی الموت را از مردم این سرزمین بگیرند.

وی همکاری صمیمانه دستگاه قضایی و نیروی انتظامی استان را با میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در جهت پاکسازی حریم قلعه از ساخت و سازهای بی‌ضابطه، بسیار ارزشمند می‌داند و می‌گوید: این تعامل و همکاری نشان داد مجموعه مدیریتی استان به هماهنگی بی‌نظیری دست یافته و مصمم هستند توسعه پایدار گردشگری را برای تمامی نقاط این خطه از میهن اسلامی به ارمغان بیاورند.