صدای چاپخانه را از رادیو‌کتاب بشنوید

مدیر شبکه رادیویی کتاب درباره این برنامه می‌گوید: به طور کلی رادیو کتاب به عنوان حلقه اتصال کتاب در سه حوزه تولید، توزیع و مطالعه معرفی شده است؛ بنابراین هرآنچه به تولید کتاب و رسیدن این محصول فرهنگی به دست مخاطبان مربوط باشد، در برنامه چاپخانه بررسی خواهیم کرد که یکی از آن موارد تولید یا همان چاپ و صحافی است.

حمیدرضا ولیان در ادامه می‌افزاید: هرچند نام این برنامه تصور محدود بودنش را به بحث چاپخانه برای مخاطبان زنده می‌کند، اما مسائل مطرح شده در این برنامه صرفا مربوط به این مقوله چاپ نیست، بلکه از اولین گام تولید تا توزیع کتاب را مورد بررسی قرار می‌دهد، به عنوان مثال از نویسندگان و مشکلاتشان در این برنامه سخن گفته شده است و پای درددل چاپخانه‌دارها یا لیتوگرافی‌هاهم نشسته‌ایم و در نهایت به دنبال اشکال موجود در سیستم توزیع کتاب بوده‌ایم؛ به طوری که در بخش‌های مختلف سعی می‌کنیم روند اصولی تولید و توزیع کتاب را تا رسیدن به دست مخاطبان بازنگری کنیم، نه این‌که تبلیغ کتاب خاصی را برای مخاطبان داشته باشیم، چون چاپخانه برنامه‌ای تبلیغاتی نیست؛ بلکه قرار است از مشکلات و نقاط ضعف صنعت تولید و توزیع کتاب پرده بردارد و با مشارکت مسئولان و فعالان این صنعت، آنها را یکی پس از دیگری برطرف کند و در نهایت سرانه مطالعه را در کشور ارتقا دهد.

ولیان ضمن تاکید بر همکاری این رادیوی تخصصی با تمامی ناشران ایران می‌افزاید: این برنامه یا به طور کلی شبکه رادیویی کتاب، در اختیار صنعت نشر ایران است و هرگز مربوط به برخی ناشران یا گروه خاصی از آنها نیست، بنابراین همه ناشران و دست‌اندرکاران تولید، انتشار، توزیع و فروش کتاب می‌توانند در برنامه‌های شبکه، جایگاه خود را داشته باشند و برای رفع معضلات موجود همکاری کنند، بنابراین انتظار داریم ناشران برای توسعه صنعت نشر به سراغ ما بیایند نه این‌که منتظر رادیو کتاب باشند تا به سراغشان برویم.

میثم کطائیان، تهیه‌کننده «چاپخانه» هم دراین باره می‌گوید: همان طور که می‌دانیم دنیای نشر بسیار گسترده است و هر روز شاهد حضور دستاوردهای تازه‌ای در این زمینه هستیم، بنابراین اگر ناشران ایران واقعا قصد موفقیت در این صنعت را داشته باشند، باید پذیرای تجارب دیگران از طریق ظرفیت غیرقابل انکار رسانه‌ها باشند، چون با این روش تمام نواقص یا مشکلات قانونی نمود کرده و در نهایت راهکاری علمی و عملی برایش حاصل خواهد شد، از این رو چاپخانه قصد دارد پلی میان هر دو سوی این معادله با محوریت مسئولان باشد.

وی می‌افزاید: برای دستیابی به چنین موقعیتی لازم است در برنامه از حضور مسئولان و استادان فن در کنار فعالان عرصه چاپ و نشر استفاده کنیم که حضور دکتر محسن باغبان، رئیس خانه ویرایش کتاب و مسئولان وزارت ارشاد از مهم‌ترین تعاملات این برنامه با صنعت نشر است. این در حالی است که با وجود چالشی بودن این ارتباطات به دلیل شرایط موجود، سعی شده همواره با ابتکار عمل، ارتباط هر سه ضلع مهم این صنعت را در چاپخانه کنار هم داشته باشیم تا با بررسی موانع و رفع نواقص در نهایت چرخ نشر ایران به حرکت درآید نه این‌که جلوی توسعه آن سنگ‌اندازی شود و بیشتر به نیمه خالی لیوان توجه شود.

نازنین درکی‌زاده، کارشناس این برنامه با اشاره به مشکلات پیش رو می‌گوید: هرچند مدتی است برگزاری نمایشگاه‌های خارجی و مشارکت ناشران ایرانی در نمایشگاه‌های خارج از مرزها قابل ملاحظه بوده است اما در عمل یکی از مشکلات عمده فعلی صنعت نشر ایران، نبود هماهنگی و ارتباط میان ناشران ایران و خارج از مرزهاست؛ چون این صنعت هم‌اکنون بیشتر به سمت واردات منابع از خارج روی آورده و با توجه به نبود قانون کپی‌رایت، از این رو باید ارتباط میان این دو در دنیای صنعت نشر داخلی و خارجی برقرار شود تا با استفاده از دستاوردهای نوین بخصوص در بخش توزیع و نشر الکترونیک بتوانیم این امر مهم در کشورمان را با استانداردهای موجود و روز جهان همگام کنیم.

وی تصریح می‌کند: آمارها نشان می‌دهد ایران چند هزار ناشر فعال دارد که بیشتر آنها از نبود رونق اقتصادی مناسب و کمبود امکانات شکایت دارند، در حالی که روزبه‌روز هم شاهد افزایش درخواست مجوز نشر هستیم که با محاسبات و شواهد هرگز همسو نیست. این موضوع سوژه مناسبی برای چاپخانه بود تا بتوانیم به ریشه‌یابی واقعیت اقدام کنیم و ناشر را از کتابفروش یا توزیع‌کننده تمیز دهیم و حقوق قانونی نویسنده و مؤلف را ارزیابی کنیم تا علاوه بر بررسی دقیق مشکلات نشر بتوانیم راهی برای تفکیک حرفه‌های درگیر این صنعت را بیابیم.

کارشناس برنامه چاپخانه در ادامه ضمن اشاره به توسعه نشر الکترونیک در جهان خاطر نشان می‌کند: هنوز مصادیق نشر الکترونیک در کشورمان دقیق ترسیم نشده است و بسیاری از ناشران با روش‌های ابتدایی و غیراقتصادی در این زمینه گام برداشته‌اند که اگر مسئولان و دست‌اندرکاران نسبت به آن حساس نباشند، معضل نشر چاپی در این زمینه هم تکرار خواهد شد، اما با ابعادی گسترده‌تر مانند دنیای مجازی غیرقابل کنترل‌تر از دنیای حقیقی است.

معصومه رفعتی، گوینده برنامه نیز می‌گوید: چاپخانه جزو برنامه‌های تخصصی رادیو است که از شبکه‌ای کاملا تخصصی نیز پخش می‌شود ؛ به همین دلیل نیازمند حضور ذهن گوینده است، بنابراین من به عنوان گوینده برنامه همواره مشغول مطالعه درباره زیر و بم نشر هستم و هرگز به پیشینه کاری خود در وزارت ارشاد اکتفا نمی‌کنم، بلکه آن را مبنا قرار می‌دهم.

این گوینده باسابقه رادیو درباره چالشی بودن سوژه برنامه می‌افزاید: به طور کلی هر برنامه‌ای که یک سوی مخاطبانش، مسئولان و سوی دیگر، فعالان خصوصی مربوط باشند، ناخودآگاه به سوی چالشی شدن خواهد رفت، بویژه برنامه ما که مربوط به فرهنگ و مطالعه مردم ایران زمین است، به همین دلیل تمام عوامل برنامه سعی دارند که هرگز تنش ایجاد نکنند، بلکه نتیجه مثبت و حاصل کارآمدی داشته باشد.

وی در ادامه با ذکر مثالی درباره نحوه نظارت بر کتاب‌ها که جزو یکی از سوژه‌های چالشی برنامه بوده است، می‌گوید: بحث نظارت قبل از چاپ یکی از همان سوژه‌هاست که همواره مورد بحث و بررسی بوده است، چون سال‌های قبل ناشران خودشان نسبت به تائید سوژه کتاب‌ها تصمیم می‌گرفتند و پس از چاپ برای دریافت مجوزها و اعلام وصول به وزارت ارشاد مراجعه می‌کردند، اما امروزه ابتدا باید کتاب برای دریافت مجوز به وزارت ارشاد ارسال شود و پس از آن ناشر می‌تواند به چاپ آن اقدام کند.

وی در ادامه می‌افزاید: برخی ناشران با برنامه تماس می‌گیرند و همین مشکل را باعث بروز زیان‌های گسترده در چرخه تولیدشان عنوان می‌کنند و خواستار تغییر رویه‌ در وزارت ارشاد هستند، به همین دلیل در طول اجرای این برنامه شاهد بحث و گفت‌وگوهای تند میان خصوصی‌ها و دولتی‌ها بودیم اما تمام این بحث و گفت‌وگوها با حفظ و رعایت کامل حقوق یکدیگر صورت گرفت.

رفعتی‌زاده تصریح می‌کند: امروزه عوامل بسیاری باعث شده تا کتاب از سبد خرید خانواده‌ها حذف شود و همین امر باعث کاهش تیراژ کتاب حتی تا چندصد نسخه شده است، بنابراین برنامه‌هایی مثل چاپخانه گرچه می‌تواندنسبت به مشکلات دست‌اندرکاران تولید مفید باشد، اما مهم‌ترین موضوع ایجاد تقاضاست تا چرخه اقتصاد نشر به حرکت درآید.