چرا سفارت انگلیس در ایران 4 ماه قبل بازگشایی نشد؟

چندی قبل ریچارد بیکن، نایب‌رئیس گروه دوستی پارلمانی انگلیس و ایران که به تهران آمده بود، گفت: «تاریخی که برای اجرای بازگشایی سفارت بریتانیا در تهران در نظر گرفته شده بود، بیست و هشتم آگوست (ششم شهریور) بود که متاسفانه از سوی وزارت امور خارجه انگلیس لغو شد.» او از به تعویق افتادن بازگشایی سفارت ابراز ناخرسندی کرد و گفت: «من از این اتفاق ناراضی هستم و مایل بودم سفارت انگلیس در تهران در تاریخ دقیقی که مشخص شده بود، بازگشایی می‌شد. باید توجه داشت که وجود سفارتخانه‌ها برای رفع مشکلات دیپلماتیک میان کشورهاست. دولت انگلیس با تعطیل کردن سفارت خود در تهران و با توجه به وجود سفارتخانه‌های بیشتر کشورهای اروپایی و غربی در ایران در حال ضربه زدن به آینده روابط خود با ایران است.» او ضمن ابراز بی‌اطلاعی از تاریخ جدید بازگشایی سفارت انگلیس در تهران افزود: «من و جک استراو، در دیداری که با کامرون برگزار شد، تاکید کردیم که انگلیس هرچه زودتر سفارت خود را بازگشایی کند.»

هرچند ریچارد بیکن درباره دلایل به تعویق افتادن بازگشایی سفارت بریتانیا در تهران چیزی نگفت، اما به ‌نظر می‌رسد دلایل عقب ‌افتادن بازگشایی سفارت، به موضوع واردات برخی تجهیزات کامپیوتری به تهران بازمی‌گردد. چندی قبل فیلیپ هاموند، وزیر خارجه انگلیس در مجلس عوام گفته بود که اصلی‌ترین مانع سر راه بازگشایی سفارت انگلیس در تهران این است که دولت ایران اجازه نمی‌دهد تجهیزات کامپیوتری دلخواه لندن به تهران وارد شود. در رابطه با ادعای وزیر خارجه انگلیس، دانکن کمپبل، کارشناس فنی جاسوسی در گفت‌وگو با سایت مشرق گفت: «اظهارات فیلیپ هاموند در پارلمان کاملا روشن‌کننده دلیل باز نشدن دوباره سفارت در ایران نیست. با این ‌حال این موضوع نیز صحت دارد که برای بازگشایی سفارت نیاز به تجهیزات کامپیوتری و سیستم‌های امنیتی است. این دو عامل، داشتن یک ارتباط امن با وزارت خارجه و دیگر سفارتخانه‌های انگلیس در سراسر جهان را تضمین می‌کند. به‌طور قطع نمی‌دانم، اما شاید نگرانی اصلی تهران این است که نکند این تجهیزات، تجهیزات جاسوسی باشد، زیرا سفارت‌های انگلیس هم مثل سفارتخانه‌های آمریکا، استرالیا، فرانسه، آلمان و حتی چین به تجهیزات جاسوسی مجهز هستند و از این تجهیزات برای شنود مکالمات تلفن‌ همراه و ارتباط بین نهادهای دولتی کشورهای مختلف استفاده می‌کنند. نگرانی مشروعی که تهران دارد، این است که تجهیزاتی که از طریق کانال‌های دیپلماتیک انگلیسی وارد ایران می‌شود، در حقیقت تجهیزات مورد نیاز سفارت نباشد، بلکه از آنها برای ارتباط با لندن و جاسوسی استفاده شود که این کار خلاف قانون است. به عقیده من هر دو طرف باید به تعهدات بین‌المللی خود در سطح وسیع‌تری توجه کنند و مقید به رعایت این تعهدات باشند. هر دو کشور در کنوانسیون دیپلماتیک وین متعهد به رعایت این قوانین شده‌اند. امنیت ارتباطات ملی کشورها حقی غیرقابل‌نقض است و انگلیس برای نصب هرگونه تجهیزات وایرلس در کشور مقصد، یعنی ایران، باید از دولت این کشور اجازه بگیرد که این یکی از همین قوانین سودمند بین‌المللی است. این قانون از ‌طرفی به انگلیس اطمینان می‌دهد که می‌تواند تجهیزات مورد نیازش را به تهران بیاورد و از طرف ‌دیگر هشدار می‌دهد که اجازه نصب تجهیزات وایرلس در سفارت خود در ایران را ندارد. غالبا تجهیزات وایرلس جهت برقراری ارتباط بین رایانه‌ها و کارکنان سفارت استفاده می‌شود، اما از آنها می‌توان برای رصد امواج ارتباطی در ایران نیز استفاده کرد. انگلیس باید به تعهدات بین‌المللی خود وفادار باشد و هیچ‌گونه تجهیزات جاسوسی را در سفارت‌های خود نصب نکند. اکنون که همه می‌دانند انگلیس از سفارت‌هایش برای جاسوسی در قالب پروژه‌ای با نام رمزی «ترایست» استفاده می‌کند، اگر این کشور می‌خواهد مذاکراتش با ایران پیش برود، باید متعهد شود که این کار را در سفارتش در تهران انجام نخواهد داد. راه‌های مختلفی برای اطمینان از جاسوسی نکردن انگلیس در ایران وجود دارد، مثلا ساختمان سفارت به گونه‌ای ساخته شود که امکان استفاده از آن برای جاسوسی وجود نداشته باشد. انگلیسی‌ها موظف هستند این کار را انجام دهند.»

در همین رابطه مرضیه افخم، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان نیز در پاسخ به ادعاهای وزیر امور خارجه انگلیس تصریح کرده بود: «جمهوری اسلامی ایران در چارچوب تعهدات بین‌المللی خود و در پایبندی به مقررات کنوانسیون وین ناظر بر روابط دیپلماتیک کنسولی، رفتاری یکسان و مشابه با تمامی سفارتخانه‌های مقیم تهران داشته و هیچ‌گونه تبعیضی بین آنها قائل نمی‌شود. بدیهی است که وزارت امور خارجه در اجرای مفاد کنوانسیون وین نهایت تلاش و مساعدت برای کارکرد عادی و روان نمایندگی‌های دیپلماتیک و کنسولی مقیم تهران معمول داشته و انتظار دارد مقررات داخلی و گمرکی کشور که ناظر بر ورود و خروج محموله‌های بار و پست سیاسی است، مورد توجه و احترام کشورهای مختلف قرار گیرد.»

با وجود اختلاف‌نظرها درباره تجهیزات مخابراتی و رایانه‌ای سفارت انگلیس، تلاش‌ها برای بهبود روابط و بازگشایی سفارت این کشور در تهران ادامه دارد. در تازه‌ترین این تلاش‌ها، عباسعلی منصوری‌آرانی، رئیس گروه دوستی پارلمانی ایران و انگلیس گفته است که این گروه به دعوت جک استراو، رئیس گروه دوستی پارلمانی ایران و انگلیس در لندن، بزودی به این کشور سفر می‌کند. او توضیح داده است: «سفر هیات پارلمانی کشورمان به انگلیس در چارچوب دیپلماسی پارلمانی و در پاسخ به دعوت طرف انگلیسی انجام می‌شود، بنابراین گسترش روابط پارلمانی با این کشور، پیگیری مشکلات بازگشایی سفارت انگلیس در چارچوب قوانین بین‌المللی، پیگیری مشکلات ایرانیان مقیم انگلیس و مشکلات پیرامون چاه‌های مشترک نفتی از مهم‌ترین برنامه‌های سفر هیات پارلمانی کشورمان به انگلیس است.»

به گمان صاحبنظران، با توجه به این‌که اکنون ایران و کشورهای 1+5 درحال مذاکره بر سر پرونده هسته‌ای کشورمان بوده و تهران تلاش دارد تا از طریق جذب سرمایه‌گذاری خارجی، شکست راهبرد تحریم‌های بین‌المللی را تسریع کند، بازگشایی سفارت انگلیس که از آذر 1390 در پی حمله عده‌ای از جوانان، تعطیل شده، می‌تواند به بهبود مناسبات تهران و اروپا کمک کرده و گامی دیگر در مسیر به بن‌بست کشاندن استراتژی ایران‌هراسی باشد؛ همان راهبردی که در سال‌های گذشته با هدف انزوای بین‌المللی کشورمان به اجرا گذاشته شد، اما اکنون حتی برجسته‌ترین هواداران این راهبرد، علاقه‌مند به گشایش روابط با ایران و نقش‌آفرینی کشورمان در مباحث منطقه‌ای و بین‌المللی هستند.

یوسف آبشاریان ‌/‌ جام‌جم