شیوع اعتیاد درمیان ورزشکاران تا چه اندازه جدی است؟
اژدهای خاموش در کمین ورزشکاران
از روزی که خبر مصرف ترامادول درمیان بازیکنان لیگ برتری از صحبت‌های درگوشی به تیتر روزنامه‌های روی پیشخوان تبدیل شد، هر کس به فراخور حال، واکنشی به آن داشته است؛ یکی تائید و یکی تکذیب و یکی به دنبال مدارک بیشتر.
هرچند موضوع به ترامادول محدود نشد و بحث استفاده از کوکائین هم به میان آمد؛ موضوعی که رئیس حراست فدراسیون فوتبال آن را بحثی انحرافی خواند اما گفت درباره بحث ترامادول، کمیته پزشکی فدراسیون فوتبال رسیدگی می‌کند. به هر حال با توجه به اهمیت بحث، در این گزارش به کم و کیف ماجرا پرداخته‌ایم.
جرقه را پزشک باشگاه پرسپولیس زد و مصاحبه‌ای که در آن بازیکنان یا لااقل یکی از بازیکنان این تیم را به استفاده از مواد اعتیادآور متهم کرد در این رابطه و پس از انتشار اخبار و شایعاتی درباره مصرف کوکائین و ترامادول درمیان فوتبالیست‌های لیگ برتری، رئیس کمیته صیانت از لیگ فوتبال ایران نیز با تکذیب هرگونه صحبت درباره مصرف کوکائین گفت: «درباره مصرف کوکائین با هیچ خبرنگاری مصاحبه نکرده‌ام و اصل طرح موضوع، خلاف واقع بوده است و آن را تکذیب می‌کنم.» حجت الاسلام علیپور به فارس گفت: «پس از طرح این موضوع در برخی رسانه‌ها، پزشک معتمد یکی از باشگاه‌ها به کمیته صیانت دعوت و آنچه در این باره مطرح شد در حد یک ادعا بوده و در دست بررسی و راستی آزمایی است.»
ترامادول سال‌هاست، به عنوان یکی از داروهای اعتیادآور با عوارض جسمی و روانی فراوان شناخته شده و کارشناسان درباره مصرف آن بویژه درمیان جوانان هشدار داده‌اند.
عوارض مصرف این دارو به حدی است که هومان نارنجی‌ها ـ که سال‌هاست در حوزه اعتیاد فعالیت دارد ـ خواستار حذف آن از فارماکوپه دارویی کشور شده و گفته است: «ترامادول یک قرص بسیار اعتیادآور و تشنج‌ز‌است و اگرچه در سال‌های اخیر، تجویز آن به عنوان مسکن از سوی متخصصان کاهش یافته اما در عین حال مصرف آن بدون تجویز افزایش یافته و داروخانه‌ها نیز این داروی اعتیادآور را براحتی در اختیار عموم می‌گذارند.» به گفته نارنجی‌ها در حال حاضر، بیشترین مصرف ترامادول درمیان قشر نوجوان، جوان، سربازان و دانشجویان دیده می‌شود اما انگار به این اقشار، باید ورزشکاران را نیز اضافه کرد.
ترامادول داروی ممنوعه نیست
«ترامادول جزو داروهای ممنوعه آژانس جهانی مبارزه با دوپینگ نیست، هرچند اکنون در فهرست داروهای نظارتی قرار دارد.»
این را دکتر احمد هاشمیان، رئیس سابق کمیته پزشکی فدراسیون فوتبال می‌گوید و می‌افزاید: «ترامادول برای مصرف‌کننده وابستگی شدید و اعتیاد ایجاد می‌کند، اما جزو لیست داروهای ممنوعه کنترل دوپینگ نیست؛ هرچند در لیست نظارتی قرار دارد و آزمایشگاه‌های آژانس جهانی مبارزه با دوپینگ، این ماده را در افراد ردیابی می‌کنند و چنانچه نتایج علمی، زیان‌آور بودن آن را نشان دهد، به لیست داروهای ممنوعه وارد می‌شود.»
وی با اشاره به عوارض شدید ترامادول بر بدن افراد، اضافه می‌کند« وابستگی به ترامادول از سایر مواد مخدر بیشتر است و عوارض زیادی بر کبد، سیستم اعصاب مرکزی و مغز، نخاع، پوست، دستگاه تنفس، قلب و سیستم عضلانی و اسکلتی بر جا می‌گذارد و ترک آن نیز با علائم شدید جسمی و روانی همراه است که تحمل آن را برای فرد بسیار دشوار خواهد کرد.» هاشمیان با بیان این‌که این دارو بر عملکرد حرفهای ورزشکاران تاثیر منفی دارد و باعث افت شدید عملکرد می‌شود، اظهار می‌کند: «مصرف خودسرانه ترامادول با همه اصول حرفهای و اخلاقی تعارض دارد و بازیکن مصرف‌کننده تحت هیچ شرایطی نمی‌تواند، ظرفیت‌های فنی خود را به نمایش گذارد.»
ورزشکاران مجاز به مصرف ترامادول
وی با اشاره به تجویز ترامادول به عنوان یک داروی قوی ضد درد در موارد خاص برای ورزشکار می‌افزاید: «گاهی برای تسکین درد آسیب‌های ورزشی، ترامادول از سوی پزشک تیم و با مدت زمان و دوز مشخص تجویز می‌شود اما مصرف خودسرانه آن که با اهدافی غیراز مصارف پزشکی صورت می‌گیرد، بسیار خطرناک است و بعد از مدت کوتاهی باعث وابستگی شدید روانی و جسمی فرد و اعتیاد می‌شود.» رئیس سابق کمیته پزشکی فدراسیون فوتبال به بازیکنان توصیه می‌کند، در صورت تجویز ترامادول برای آنها، دارو را تنها در محدوده زمانی تجویز شده مصرف کنند.
وی در عین حال متذکر می‌شود، شنیده‌ها و نقل قول‌هایی وجود دارد که حاکی است، مصرف بالای ترامادول درمیان ورزشکاران همه رشته‌ها در ایران شایع است و ادامه می‌دهد: «جامعه پزشکی بنا به رسالت خود باید بر اساس آمار و اطلاعات مستند صحبت کند اما از آنجا که ترامادول داروی ممنوعه دوپینگ نیست آماری از میزان شیوع مصرف درمیان ورزشکاران وجود ندارد و مطالعه ساختاری در این خصوص نشده، اما چنانچه وادا این دارو را ممنوع اعلام کند، قطعا می‌توان آمار دقیقی در این باره ارائه داد. هرچند شنیده‌ها و نقل قول‌ها نشان‌دهنده بالا بودن مصرف ترامادول درمیان ورزشکاران است.»
تکذیب مصرف کوکائین
هاشمیان همچنین به شایعه مصرف کوکائین درمیان بازیکنان فوتبال اشاره می‌کند و می‌گوید: «در مدت 7سالی که از 1600 بازیکن فوتبال ایران تست دوپینگ گرفته شد، حتی یک مورد مثبت کوکائین وجود نداشت.»
وی با بیان این‌که کوکائین جزو داروهای ممنوعه دوپینگ است، می‌افزاید: «شیوع مصرف کوکائین درمیان ورزشکاران را تائید نمی‌کنم و هیچ مستندی در این باره وجود ندارد و اگر ورزشکاری چنین خطایی کند، با محرومیت و جریمه سنگین مواجه خواهد شد.»
هاشمیان با اشاره به رسالت اخلاقی و حرفهای یک ورزشکار، تاکید می‌کند: «مصرف خودسرانه ترامادول یا هر داروی دیگر با این رسالت‌ها مغایرت جدی دارد و سلامت ورزشکار را به مخاطره می‌اندازد. بنابراین به همه ورزشکاران توصیه می‌شود برای حفظ سلامت خود و نیز به لحاظ رسالتی که بر دوش دارند، خود را از چنین آفاتی محافظت کنند.»
این دمل چرکی روزی سر باز می‌کند
مصرف سوء تنها به مواد اعتیادآور محدود نمی شود، بلکه نوعی از اعتیاد می‌تواند اعتیاد به مواد نیروزا یا همان دوپینگ باشد. مصرف مکمل‌های دارویی و غذایی یکی از مولفه‌های جدایی‌ناپذیر ورزش حرفهای است. به عنوان مثال، وزنه برداری که در پیک تمرینات روزانه 40 تن وزنه می‌زند، بدون مکمل دارویی و غذایی امکان تمرین وی فراهم نخواهد شد، اما مصرف این مکمل‌ها گاه به انحراف می‌رود.استفاده از داروی نیروزا درمیان ورزشکاران مربوط به یک سال و دو سال و 10 سال پیش نیست و همواره از سوی سازمان‌های مربوط با حساسیت بسیار پیگیری شده است؛ حساسیتی که به گفته علی طاهری کارشناس پزشکی ورزشی و مدیر ورزش سازمان نظام پزشکی چند صباحی است، درمیان مدیران ورزشی ایران کاهش یافته و بنا به مصلحت‌های خودساخته و خود‌خوانده گاه نادیده گرفته می‌شود.
طاهری با بیان این‌که مصرف داروها و مکمل‌ها درمیان ورزشکاران ایرانی به پدیده‌ای فراگیر و معضلی جدی تبدیل شده است، می‌گوید: « این موضوع تنها دامن ورزشکاران را نگرفته و همه اقشار به صورت خودسرانه از مکمل‌ها استفاده می‌کنند و‌گاهی نیز هشدارهایی از مسئولان دارویی کشور در این زمینه شنیده می‌شود.»
وی با اشاره به شیوع مصرف داروهایی مانند ترامادول درمیان جوانان، ادامه می‌دهد: «مصرف این دارو در مواردی به ورزشکاران حوزه‌های مختلف و فوتبال نیز کشیده شده است که همه انگیزه آن دوپینگ و تخلف نیست.»
سخنگوی پیشین ستاد ملی مبارزه با دوپینگ (نادو) با بیان این‌که مصرف ترامادول گاه بر اثر بی‌اطلاعی و ناخواسته صورت می‌گیرد، خاطرنشان می‌کند: «نبود اطلاع‌رسانی درباره عوارض مصرف داروهایی از این دست و بی‌اطلاعی ورزشکاران از این موضوع، راه را برای استفاده نادرست از این داروها باز می‌گذارد.»
وی با انتقاد از رویکرد کمیته ملی مبارزه با دوپینگ به موضوع استفاده از داروهای نیروزا درمیان ورزشکاران، اظهار می‌کند: «سال پیش تست دوپینگ یکی از ورزشکاران ایرانی مثبت اعلام و محرومیتی برای او در نظر گرفته شد اما فدراسیون پزشکی ورزشی و فدراسیون مربوط بنا به مصلحت‌هایی که تشخیص دادند، این موضوع را اعلام نکردند و یک سال پس از این ماجرا سازمان جهانی مبارزه با دوپینگ خبر آن را اعلام کرده و خواستار پیگیری قضیه شده است.»
این کارشناس پزشکی ورزشی با بیان این‌که ایران به آیین‌نامه و اساسنامه وادا ـ که مبنای مبارزه با دوپینگ در جهان است ـ باید پایبند باشد، می‌گوید: «پنهانکاری یکی از بزرگ‌ترین آفات مدیریتی است که گریبانگیر ورزش ما شده و برخی مصلحت خود و گروهشان را مصلحت نظام تلقی می‌کنند و باعث تخریب مدیریتی می‌شوند.»
وی با تاکید بر لزوم اجرای قوانین و اطلاع‌رسانی شفاف درباره ورزشکاران متخلف، می‌افزاید: «درباره شیوع گسترده داروها و مکمل‌ها درمیان ورزشکاران مخفیکاری می‌شود، درباره عوارض جدی آن مخفیکاری می‌شود، باشگاه‌ها مخفیکاری می‌کنند، فدراسیون‌ها مخفیکاری می‌کنند و همه اینها به ورزش کشور لطمه می‌زند.»
طاهری با رد این موضوع که قوانین مبارزه با دوپینگ ضعف دارد، بیان می‌کند: «کد وادا در همه جهان یکسان است اما مشکل در اجرای این قوانین در کشور ماست که کاملا سلیقه‌ای اعمال می‌شود. نمونه‌گیری‌ها، تیم‌هایی که نمونه‌گیری می‌شوند و نحوه نمونه‌گیری سلیقه‌ای است و با نگاه استراتژیک و عدالت محور در انتخاب افراد و تیم‌ها فاصله دارد. تا زمانی که نمونه‌گیری منحصر به قبل از اعزام تیم‌ها به مسابقات برون‌مرزی و با هدف پیشگیری از بازپس‌گیری مدال‌ها شود و نام فرد خطارکار در سکوت خبری و مدیریتی پنهان بماند، این بیماری مزمن درمان نخواهد شد.»
وی با بیان این‌که موضوع دوپینگ در کشور یک دمل چرکی است که سرانجام سرباز می‌کند، تاکید می‌کند: «این مشکل تا امروز مخفی مانده اما با این مخفیکاری‌ها و مصلحت‌سنجی‌های سلیقه‌ای روزبه‌روز گسترش می‌یابد تا جایی که این دمل چرکی سرباز کند و همه را به پای میز محاکمه بکشاند.»
الیزا ذوالقدر / جام جم
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
قطعنامه اتحادیه اروپا دست ایران را باز کرد
یک کارشناس روابط بینالملل در گفتگو با جامجمآنلاین مطرح کرد
سیاست فشار علیه ایران نتایج عکس دارد | اروپا در مسیر افزایش تنش
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
تنظیم سازوکار غرب برای یک درگیری جبهه‌ای
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
پیامی اثر بخش برای مردم مقاوم لبنان
گفت و گو
