سرگردانی زباله‌های عفونی بین شهرداری و وزارت بهداشت

در شرایطی که در کشورهای توسعه یافته، بحرانی به نام دفع زباله‌های بیمارستانی وجود ندارد، اما در کشور ما سال‌های سال است این مشکل حل نشده، باقی مانده و عوارض جبران‌ناپذیری بر سلامت شهروندان برجای گذاشته است.

این وسط، زباله‌های بیمارستانی مثل سنگی تیپا خورده بین سازمان‌های متولی، پاسکاری می‌شود و کسی مسئولیت کامل دفع این زباله‌ها را به‌عهده نمی‌گیرد.

از یک سو، رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت گلایه کرده شهرداری در زمینه تفکیک زباله‌های عفونی از دیگر زباله‌های بیمارستانی بخوبی عمل نمی‌کند. این در حالی است که به گفته این مقام مسئول، بیمارستان‌ها کار تفکیک این زباله‌ها از یکدیگر را بخوبی انجام می‌دهند.

خسرو صادق‌ نیت به ایسنا توضیح داده که متاسفانه شهرداری هنگام تحویل زباله‌ها از بیمارستان‌ها، زحمت بیمارستان‌ها در تفکیک زباله‌ها را کاملا بی‌اثر کرده و دوباره زباله‌های عفونی و عادی را با هم ادغام و به صورت مخلوط منتقل می‌کند.

اما از سوی دیگر، شهرداری این حرف‌ها را قبول ندارد و بارها تاکید کرده است که بر اساس قانون، کار بی‌خطرسازی زباله‌های خطرناک با همان سازمانی است که آن زباله‌ها را تولید کرده و کار شهرداری فقط حمل این زباله‌هاست؛ آن هم به شرطی که زباله‌های بیمارستانی به‌صورت کاملا استاندارد، بی‌خطر شده باشد.

حالا در این بین که نه شهرداری و نه بیمارستان‌ها از موضع خود کوتاه نمی‌آیند، مردم باید قربانی دفن غیراصولی زباله‌های خطرناک بیمارستانی شوند.

هر زباله‌ای اعم از پسماندهای عفونی و ابزار تیز و برنده مورد استفاده در پزشکی به عنوان زباله‌های بیمارستانی به حساب می‌آیند.

حال اگر همین زباله‌ها با استفاده از دستگاه‌های مجهز، بی‌خطر نشوند و در همین حالت مثلا در آب ریخته یا در دل خاک دفن شوند، در نتیجه همین آلودگی به آب و خاک سرایت پیدا می‌کند و از همین طریق هم می‌تواند همان آلودگی را به گیاه، حیوان و انسان منتقل کند.

این شکل از بی‌خطرسازی اصولی نیست

گرچه رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت می‌گوید بیش از 90 درصد بیمارستان‌های کشور به دستگاه‌های بی‌خطرسازی زباله مجهزند و این دستگاه‌ها بخوبی کار بی‌خطر کردن پسماندهای بیمارستانی را انجام می‌دهند، اما بسیاری از کارشناسان، این‌گونه اظهارنظرهای وزارت بهداشت را اغراق‌آمیز می‌دانند.

محمد حقانی، رئیس کمیته محیط‌ زیست شورای شهر تهران، تاکید می‌کند حتی اگر حرف‌های مسئولان وزارت بهداشت را هم قبول کنیم، باز هم 10 درصد از بیمارستان‌های کشور، دستگاه بی‌خطرساز زباله ندارند، در حالی که حتی اگر یک درصد از بیمارستان‌های ما هم به این امکانات مجهز نباشد، همین یک درصد هم بسیار خطرناک است و می‌تواند سلامت بسیاری از شهروندان را به خطر بیندازد.

این مقام مسئول عنوان می‌کند تجهیزات اتوکلاو یا همان دستگاه‌های بی‌خطرساز زباله که بیمارستان‌ها از آن استفاده می‌کنند، فقط بین 15 تا 25 درصد می‌تواند زباله‌ها را بی‌خطر کند.

در حقیقت، دستگاه‌هایی که بیمارستان‌ها از آن برای مدیریت پسماندهای بیمارستانی استفاده می‌کنند، به قول حقانی با استانداردهای جهانی فاصله زیادی دارد و نمی‌تواند همه خطرات این زباله‌ها را از بین ببرد.

دستگاه‌های زباله‌سوز؛ کلید حل بحران

بر اساس قانون مدیریت پسماندها که سال 83 تصویب شد، وظیفه امحای بهداشتی پسماندهای خطرناک به عهده همان سازمانی است که آن زباله‌ها را تولید کرده است؛ مثلا برای پسماندهای کشاورزی یا پسماندهای صنعتی، باید وزارت کشاورزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت پاسخگو باشد.

اما مشکل اینجاست که بیمارستان‌ها، این قانون را نصفه نیمه اجرا می‌کنند؛ بماند که براساس آمارهای خود وزارت بهداشت، 10 درصد از بیمارستان‌ها اصلا این قانون را رعایت نمی‌کنند.

رئیس کمیته محیط‌ زیست شورای شهر تهران، تصریح می‌کند، تنها راه رفع مشکل پسماندهای بیمارستانی این است که همه بیمارستان‌ها از دستگاه‌های زباله‌سوز استفاده کنند، اما هم‌اکنون به گفته حقانی، هیچ کدام از بیمارستان‌های پایتخت به دستگاه زباله‌سوز استاندارد دسترسی ندارند.

مشکل فقط در حمل زباله‌ها نیست

اگر فرض کنیم مشکل حمل زباله‌های بیمارستانی هم حل شود، یعنی زباله‌های بیمارستانی با کمترین خطر حمل شوند و زباله‌های دیگر را هم آلوده نکنند، اما باز هم مشکل دفن اصولی این زباله‌ها سرجایش باقی می‌ماند.

مشکل دیگری که برخی کارشناسان مطرح می‌کنند، این است که با بی‌خطرسازی زباله‌ها با دستگاه‌های اتوکلاو، این زباله‌ها پس از مدت زمان معینی، دوباره پرخطر و عفونی می‌شوند و می‌توانند دیگر زباله‌ها را آلوده کنند.

به همین دلایل است که گفته می‌شود مشکل پسماندهای بیمارستانی و جلوگیری از خطرات پرشمار آنها با تخصیص بودجه‌ای 100 میلیارد تومانی حل می‌شود.

مثلا یک دستگاه زباله سوز بزرگ و 60 تا 70 تنی برای همه بیمارستان‌های تهران کفایت می‌کند.

یعنی اگر در وهله اول، مشکل حمل اصولی زباله‌های پایتخت حل شود، در وهله دوم می‌توان با استفاده از یک دستگاه زباله‌سوز بزرگ، مشکل دفن بهداشتی این زباله‌ها را هم رفع کرد.

از سوی دیگر، قرار هم نیست همه این پول را دولت یا شهرداری پرداخت کند. حقانی یادآوری می‌کند بخش خصوصی این آمادگی و توان را دارد که در این بخش سرمایه‌گذاری کند و فقط ما باید از کمک آنها استفاده کنیم.

بر اساس آمارهای شورای شهر تهران، روزانه 450 تن زباله بیمارستانی در کل کشور تولید می‌شود که 90 تن از این 450 تن را هم بیمارستان‌های پایتخت تولید می‌کنند. اگر این آمار را در تعداد روزهای سال ضرب کنید، آمار بسیار قابل تامل و نگران‌کننده‌ای خواهد شد.

حالا در این شرایط فرض کنید اختصاص 100 میلیارد تومان برای جلوگیری از پیامدهای جبران‌ناپذیر این حجم عظیم از زباله‌های بیمارستانی در پایتخت و اختصاص مبالغی اینچنینی در هر استان، بیشتر از آن‌که هزینه تلقی شود، نوعی سرمایه‌گذاری برای پیشگیری از بیماری‌ها و سرمایه‌گذاری برای ارتقای نظام سلامت است؛ طوری که اگر این کار را نکنیم و این سرمایه‌گذاری معقول را انجام ندهیم، آن وقت مجبور می‌شویم چند برابر این مبالغ را صرف دوا و درمان بیماران یا صرف حذف آلودگی‌های آب و خاک کنیم.

اولین زباله‌ سوز بیمارستانی در راه است

دستگاه‌های زباله‌ سوز به دلیل آلودگی‌هایی که در پی دارد، نمی‌تواند در مناطق شهری مستقر شود و باید حتما در خارج از شهر استقرار یابد.

خبر خوب این است که همین چند هفته قبل، معاون شهردار تهران از همکاری وزارت بهداشت و شهرداری تهران در نصب اولین زباله‌سوز خبر داد و عنوان کرد که براساس قانون، دستگاه زباله‌سوز بیمارستانی را خارج از محدوده شهری می‌سازیم.

آن طور که مجتبی عبداللهی به ایسنا توضیح داده است براساس سخنان وزیر بهداشت، قرار است 50 درصد هزینه ساخت زباله‌ سوز بیمارستانی توسط مدیریت شهری تهران تامین شود.

همچنین طبق توافق‌های صورت گرفته، اولین دستگاه زباله‌سوز بیمارستانی با مشارکت بخش خصوصی و وزارت بهداشت، احداث می‌شود.

بر اساس توافق صورت گرفته، در بحث هزینه‌ها نیز قرار است 50 درصد را شهرداری و 50 درصد را وزارت بهداشت تقبل کند و برای قانونی شدن این موضوع هم به گفته عبداللهی، قرار است این طرح در شورای اسلامی شهر تهران نیز مطرح شود.

امین جلالوند‌ - گروه جامعه