آیین‌های شنیدنی جاشوهای جنوب در تهران

هرچند آنها شب گذشته در مراسم پایانی دومین جشنواره موسیقی نواحی آینه‌دار تجلیل شدند و به محل زندگی‌شان بازگشتند، اما باید امیدوار بود از این به بعد فرصت‌های بیشتری برای اجرای آنها در پایتخت فراهم شود.

به گزارش جام‌جم، در روزهای برگزاری دومین جشنواره موسیقی نواحی آینه‌دار آفتاب جنوب و گرمی و صمیمیت مردمان این خطه چند روزی با نوای موسیقی‌شان در تهران طنین‌انداز شد و موسیقی جاشوها، زارخوان‌ها و اجرای شاد لوطی‌ها روی صحنه رفت و نوای موسیقی استان‌های هرمزگان، خوزستان و بوشهر در پایتخت پیچید.

در اجراهای متعددی که در این جشنواره روی صحنه رفت، هیچ خبری از دکورهای پرزرق و برق اغلب اجراهای موسیقی نبود. صحنه ساده و خالی از هر آرایشی مقابل مخاطبان قرار داشت. این سادگی یکدست صحنه چشم‌ها را نمی‌آزارد که هیچ، بلکه ما را بیشتر از قبل با سادگی زندگی و ساده‌زیستی‌شان همراه می‌کرد و از طرفی تمام توجه بیننده را جلب می‌کرد به نور وسط صحنه، همین نور هم در گرمای تقریبا زیاد سالن رودکی آدم را به حال و هوای جنوب می‌برد. به گرمای خورشید استان‌های جنوبی...

جاشوها روی صحنه

خالو قنبر راستگو، نوازنده نی جفتی و خواننده اهل میناب و گروهش اجرای بسیار خوبی در این جشنواره داشتند. آنها با لباس جاشوها روی صحنه آمدند و موسیقی‌هایی را که جاشوها هنگام کار می‌خوانند، اجرا کردند. خالو در ابتدا دقایقی نی جفتی نواخت، بی‌آن‌که نفس کم بیاورد، کم‌کم عود هم با او همراه شد و دقایقی را خواند و نواخت. او اجرایش را با خواندن قطعه‌ای برای حضرت محمد(ص) به پایان برد و چند باری تکرار کرد: عرق از سینه پاک محمد چکیده/ پیدا شده گل. خالو قنبر از بزرگان موسیقی نواحی استان هرمزگان است و آواها و نواهای بسیاری را از این موسیقی در سینه دارد.

شاید برای بسیاری خبر اجرای یک مامازار جالب باشد، زیرا اغلب این تصور وجود دارد که زارخوان‌ها مرد هستند. ماماکاظمیه، مامازار اروندکنار اما این تصور را برای بسیاری تغییر داد. او روی صحنه آمد و با ختم صلوات شروع به خواندن نیایش‌هایی به زبان عربی کرد. ماما کاظمیه که در آبادان به ننه جواد هم معروف است، مامازار مورد علاقه مردم این خطه است، او را دوست دارند و به نیایش‌ها و ختم صلوات‌هایش اعتقاد قلبی دارند. او برنامه‌اش را همراه با دایره و سازهای کوبه‌ای اجرا کرد. مامازار اروندکنار مانند یک رهبر ارکستر همه چیز را با حرکت دست به اعضای گروهش می‌گفت و آنها را راهنمایی می‌کرد. او قطعه‌ای هم در وصف وطنش به زبان عربی خواند. آنها با گلاب ریختن روی سر و صورتشان اجرا را آغاز کردند و با گلاب پاشیدن روی مخاطبان اجرایشان را به پایان بردند.

علی مغازه‌ای، دبیر اجرایی جشنواره آینه دار درباره او به جام‌جم گفت: در آبادان افراد بسیار آشفته حال به خانه ماماکاظمیه می‌آیند و با آرامش آنجا را ترک می کنند. اجرای موسیقی زار و اعتقاد به زار در بین مردمان جنوب وجود دارد و مامازارها و بابازارها برایشان بسیار محترم هستند.

یکی از بهترین اجراهای جشنواره آینه دار را می‌توان اجرای باباسگر و گروهش دانست. باباسگر بابازار بندر لنگه است. او و گروهش روی صحنه علاوه بر اجرای موسیقی آیین زار را به صورت نمایشی نیز اجرا کردند و نشان دادند یک بیمار چگونه در مراسم زار حاضر می‌شود تا بهبود پیدا کند. تخم‌مرغ، اسفند و گلاب نقش مهمی در اجرای این آیین داشت. آنها چادر بر سر بیمار می‌اندازند، او را آرام آرام مقابل بابازار می‌آورند و با بخور اسفند و گلاب در این مسیر او را همراهی می‌کنند.

موسیقی زار هم از جمله آیین‌هایی است که با زندگی مردم جنوب کشورمان گره خورده است، آنها هنگام آشفتگی و بیماری به زارخوان‌ها مراجعه می‌کنند تا حال و هوایشان تغییر کند.

لوطی‌های شاد عروسی‌ها

لوطی‌ها از قدیم جایشان در عروسی‌ها و شادی‌ها بود، اما در جشنواره آینه دار به تهران آمده بودند تا شادی‌های زندگی‌شان را به نمایش بگذارند. آنها دامن‌های بلند می‌پوشند. دور دامن‌ها زنگوله می‌بندند و یک دم کاموایی هم روی دامنشان می بندند تا شکل خروس شوند. در این اجرا سرنا و دهل نواختند و اجرایی شاد روی صحنه بردند. این گروه به سرپرستی حیدر نوایی روی صحنه رفت و با استقبال مردم مواجه شد.

هر چند دومین جشنواره موسیقی نواحی آینه دار به کار خود پایان داد اما باید امیدوار بود مسئولان فرهنگی و همچنین کنسرت‌گذاران در برنامه‌های خود جایی را هم به برگزاری کنسرت‌های موسیقی نواحی اختصاص داده و این گروه‌های موفق را به همه مردم معرفی کنند. گروه‌هایی که موسیقی برایشان اصل نیست و ترویج باورها، آیین‌ها و رسومشان که ریشه در فرهنگ ایرانی و اسلامی دارد مهم‌ترین بخش آن را تشکیل می دهد، از کارآواها گرفته تا موسیقی‌هایی که در اعیاد و مناسبت‌های مذهبی شنیده می‌‌شوند.

زینب مرتضایی‌فرد / گروه فرهنگ و هنر