یارانه نقدی، حق مسلم همه ما نیست

فاز سوم هدفمندی یارانه‌ها در حالی اجرا شد که هیچ پیش‌زمینه‌ای درباره آن برای مردم ایجاد نشد. این موضوع را مشخصا در افزایش نرخ بنزین و حذف یارانه پردرآمدها شاهد بودیم. به نظر شما چرا دولت بدون این که به مردم اطلاع‌ بدهد در سکوت خبری این کار را انجام داد؟

نمی‌دانم به چه دلیلی این کار را کردند. شاید به علت صرفه‌جویی در مخارج تبلیغاتی دولت انجام شده است. به نظر می‌رسد، تبعات سیاسی آن برای دولت سنگین بود و البته انتظار هم می‌رفت که سنگین باشد. شاید کارت‌هایی که بابت سهمیه بنزین دست مردم دادند، عملا حقی برای مردم ایجاد کرده یا خود این حق را دولت به رسمیت شناخته و بعد آن را نقض می‌کند. این مساله به لحاظ اعتباری برای دولت بدون هزینه نیست و اقدام حساب شده‌ای از سوی دولت نبود. دولت حداقل می‌توانست اعلام کند و یک ماه به مردم وقت بدهد که اگر می‌خواهند، از سهمیه بنزین 700 تومانی استفاده کنند. این هزینه در مقابل هزینه‌های بزرگی که در کشور صورت می‌گیرد و منابعی که تلف می‌شود، خیلی قابل توجه نیست ولی هزینه‌های سیاسی آن و اعتمادی که مردم نسبت به مواضع مسئولان از دست می‌دهند، خیلی سنگین‌تر است.

الان ساز و کار حذف یارانه پردرآمدها از سوی دولت چیست؟ هم نوعی سردرگمی در موضوع وجود دارد و هم روش ناشفاف دولت، اعتراض فقرا و ثروتمندان را توامان برانگیخته است.

روش دولت برای حذف یارانه بگیران از اول غلط بوده است. ما از اول هم گفتیم هیچ جای دنیا نمی‌آیند ثروتمندان را حذف کنند، بلکه اول فقرا را شناسایی می‌کنند و بعد حذف ثروتمندان شروع می‌شود. این روش کاملا غلط است که البته نمایندگان مجلس به اشتباه این راه را در دامن دولت گذاشتند و گفتند سه‌دهک بالا حذف می‌شوند، سه‌دهکی که روی پیشانی‌شان چیز خاصی ننوشته یا لباس رنگی خاصی نمی‌پوشند که بگویند اینها هستند. اصلا دهک یک مفهوم کاملا متغیر است. یعنی آدم‌ها می‌توانند وارد آن شوند یا از آن بیرون بیایند و لذا اصلا قابل شناسایی نیستند. دولت می‌تواند از فقیرترین‌ها شروع به شناسایی کند و از آنجا به کسی برسد که کمتر فقیر است و بتدریج فقرا را به یک حدی پوشش دهند. این روش در همه جای دنیا کاملا شناخته شده و اقدام می‌شود منتها عزم سیاسی برای انجام این کار وجود ندارد.

مردم بر این باورند که یارانه نقدی پول نفت است که باید بین مردم تقسیم شود و حق مسلم آنهاست. با توجه به این باور غلط به نظر شما دولت الان چه چالش‌هایی را پیش رو دارد و چه اقداماتی را باید درزمینه یارانه‌ها انجام بدهد؟

همه می‌دانند که دولت وظایف دیگری در قبال مردم دارد و این منابع را باید معطوف آن وظایف کند که همه مردم از آن منتفع می‌شوند. مثل این که خدمات آموزش و پرورش را رایگان ارائه کند. دولت الان این کار را نمی‌کند و می‌گوید من بودجه ندارم در حالی که اگر از فرار مالیاتی جلوگیری شود، دولت می‌تواند این خدمات را بدهد و همه مردم هم می‌توانند استفاده کنند یا خدمات درمانی را گسترش بدهد و همه مردم اعم از دارا و ندار بتوانند از خدمات درمانی استفاده کنند. کسی تعمدا سرطان نمی‌گیرد که به بیمارستان برود و پول خرج کند یا تعمدا بیمار نمی‌شود که برود از منابعش استفاده کند ولی حتی اگر یک فرد ثروتمند بیماری سختی بگیرد با هزینه‌های وحشتناکی روبه‌رو می‌شود. اگر دولت بیاید به اینها کمک کند، بسیار موثرتر از پرداخت یارانه به صورت فعلی است. یارانه نقدی حق مسلم همه ما نیست. سوال اینجاست که از چه طریقی پرداخت شود؟ پاسخ این است که از طریق صرفه‌جویی در هزینه‌ها، ازجمله همین منابع یارانه‌های نقدی و درآمدهای مالیاتی به طوری که این خدمات را به همه مردم بدهد و همه منتفع شوند. این انتظار که دولت به مردم پول نقد بدهد انتظار درستی نیست، اما این انتظار که دولت به تعهدات قانون اساسی خودش مثل ایجاد اشتغال، آموزش و پرورش رایگان، آموزش عالی رایگان، خدمات درمانی رایگان، کمک به مسکن جوانان و... عمل کند، توقع قانونی و بجایی است و در نتیجه کمک‌هایی که دولت می‌تواند از محل درآمد هدفمندی یارانه‌ها به عموم مردم بکند، کار ارزنده‌ای است که باید از محل منابع مالیاتی یا صرفه‌جویی در هزینه‌ها آن را انجام دهد.

با توجه به این که هدفمندی یارانه‌ها و پرداخت یارانه نقدی از دولت قبل شروع شده، ممکن است حذف اینها دولت یازدهم را با تبعات سیاسی روبه‌رو کند. به نظر شما این تلقی وعمل کردن به آن درست است؟

به نظر من دولت درباره حذف یارانه نقدی کمی تعلل کرده است. فروردین سال گذشته فضای سیاسی کشور خیلی مناسب بود برای این که دولت گروه کثیری از یارانه‌بگیران را حذف کند و این یارانه را به گروه‌های کم درآمد جامعه اختصاص دهد. متاسفانه دولت این فرصت را از دست داد. حال این که دلایل سیاسی در این زمینه نقش داشته، باید بگویم نقش داشته چون هر دولتی نگران محبوبیت و نفوذش در میان مردم هم هست.

به نظر شما الان چه تعداد افراد استحقاق دریافت یارانه نقدی را دارند؟

حداکثر 30 میلیون نفر یعنی 40 درصد جمعیت کل کشور مستحق هستند و بقیه واقعا استحقاق ندارند. مطالعات و آمارهایی که داریم این را نشان می‌دهد.

با توجه به کلید خوردن فاز سوم هدفمندی، به نظر شما سال 94 از نظر رکود اقتصادی یا رشد اقتصادی چه چشم‌اندازی پیش‌رو دارد؟

کاملا مشخص است که اولا تزریق پول در قالب یارانه نقدی موجب تورم می‌شود و ثانیا هزینه‌های افزایش اخیر قیمت حامل‌های انرژی به رکود بیشتر کمک می‌کند تا به رونق اقتصادی. بخشی از چشم‌انداز اقتصادی کشور در سال 94 البته به نتایج مذاکرات سیاسی بستگی دارد و این که چگونه در ارتباط با روابط خارجی و بین‌المللی تنظیم شود. اما این که دولت چگونه با این تفاهم روبه‌رو شود و برنامه‌ای برای استفاده از ظرفیت‌هایی که پدید می‌آید داشته باشد، مورد سوال است و اگر این برنامه موثر وجود داشته باشد، مذاکرات می‌تواند بر رشد اقتصادی کشور اثر مثبت بگذارد.