3 تجربه مهم رسانه‌ای در پوشش مذاکرات

یکی از عرصه‌های بروز این تاثیر، مذاکرات هسته‌ای بود که در مدت 12 سالی که به طول انجامید بروز و ظهور متفاوتی داشت. رسانه‌های ایرانی بخصوص در دو سال اخیر که جریان مذاکرات دچار تغییر شد، این رویداد مهم سیاسی و بین‌المللی را دنبال می‌کردند.

در تجربه نخست از این مذاکرات، در یک نگاه حداقلی برای انتقال نگاه و پیام جمهوری اسلامی ایران در سطح بین‌المللی و اثرگذاری بر افکار عمومی جهانی نیازمند رسانه‌هایی هستیم که به زبان‌های زنده دنیا فعالیت کنند و در عین حال بتوانند در موضوعات مهمی مانند مساله هسته‌ای بدرستی این پیام را با قرائت ایرانی به مخاطب بین‌المللی انتقال دهند.هرچند رسانه‌های ایرانی همچون شبکه پرس‌تی‌وی و العالم نقش موثری در تنویر افکار عمومی در فضای بین المللی داشته‌اند، اما به نظر می رسد هنوز باید سرمایه‌گذاری بیشتری برای توسعه شبکه‌های برون‌مرزی صورت گیرد.

تجربه دومی که در این زمینه قابل توجه است قدرت اجماع‌سازی رسانه‌های ایرانی در حوزه سیاست داخلی است. اگر بخواهیم یک نمونه از مسائلی را که رسانه‌های ایرانی توانسته‌اند افکار عمومی را بر سر آن به اجماع نزدیک کنند نام ببریم، بی‌‌شک باید به برنامه هسته‌ای اشاره کنیم.

آنچه برای مدیران رسانه‌ای و دولتمردان حائز اهمیت است این که اگر با تکیه بر این تجربه بر سر منافع ملی وحدت نظر شکل گیرد، می‌توان آن را به یک مطالبه عمومی تبدیل و از حمایت مردم در مسیر تحقق آن استفاده کرد. اختلاف‌نظرها در حوزه منافع ملی اگر به سطح رسانه‌ها کشیده شود با واکنش‌های مختلفی از سوی افکار عمومی مواجه خواهد شد و در این میان تنها منافع ملی و مردم هستند که متضرر می‌شوند.

توجه نداشتن به پیوست رسانه‌ای مذاکرات هسته‌ای سومین تجربه‌ای است که باید درباره آن بحث و بررسی‌های کارشناسی انجام شود. از دست دادن حوزه افکار عمومی پس از تفاهم لوزان بروشنی لزوم وجود چنین پیوستی را گوشزد کرد و شاید همین زنگ هشدار یکی از دلایلی بود که به تقویت تیم رسانه‌ای حاضر در دور پایانی مذاکرات در وین منجر شد. ارتباط تنگاتنگ اعضای تیم دیپلماسی با نمایندگان رسانه‌ها و عملکرد مسئولانه خبرنگاران ایرانی حاضر در این تیم موجب شد در مقاطعی از مذاکرات، رسانه‌های ایرانی به منبع انتشار اخبار در این زمینه تبدیل شوند. این دست برتر نه‌تنها برای رسانه‌های ایرانی بلکه برای تیم مذاکره‌کننده و در نهایت منافع کشور فواید فراوانی به دنبال خواهد داشت. حوزه دیپلماسی عمومی که یکی از مهم‌ترین ابزارهای آن رسانه‌ها هستند، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق‌تر از سوی وزارت امور خارجه است. بی‌تردید این برنامه‌ریزی با همراهی و همکاری رسانه‌های ایرانی تکمیل و به نتایج مورد نظر نزدیک می‌شود. نباید این موضوع را در به روزرسانی چند صفحه به نام دیپلمات‌های ایرانی در شبکه‌های اجتماعی خلاصه کرد، هرچند این ابزار نیز در جای خود کارکردهای مطلوب و موفقیت‌آمیزی دارد.

با این همه، بازتاب مذاکرات هسته‌ای در رسانه‌ها را باید فراتر از حوزه اثرگذاری در افکار عمومی، در ابعاد دیگری همچون رسانه‌های اجتماعی نیز بررسی کرد. علاوه بر این جریان‌شناسی رسانه‌های غربی در این باره نیز حاوی نکات دیگری خواهد بود که در نهایت توجه به همه آنها نقاط قوت و ضعف ما را در این تجربه بلندمدت پوشش رسانه‌ای، نشان خواهد داد. با این نگاه دستاوردهای مذاکرات فراتر از انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای قابل بررسی خواهد بود.

ضرورت تقویت رسانه‌های داخلی برای هماوردی با فضاسازی غربی

محمودرضا امینی

مدیرعامل خبرگزاری موج

در جریان مذاکرات هسته‌ای ایران و 1+5، طرف مقابل از هر ابزاری برای اخذ امتیاز از کشورمان استفاده کرد.

یکی از این ابزارها، رسانه بود و به همین دلیل، بخش مهمی از مدیران رسانه‌های غربی، طرف مشاوره دیپلمات‌های غربی قرار گرفتند.

از آنجا که فعالیت رسانه‌ای یک فعالیت نهادینه شده است، طرف مقابل ایران پیش از هرگونه فشار، از ابزار رسانه‌ای استفاده می‌کرد تا از طریق گمانه‌زنی، فضا را برای پیاده‌سازی راهبرد امتیازگیری آماده کند.

این استراتژی نه‌فقط پیش و در حین مذاکرات، بلکه پس از گفت‌وگوهای هسته‌ای هم ادامه یافت. حالا اگر بخواهیم این استراتژی را با فعالیت‌ رسانه‌ای خبرنگاران ایرانی در جریان مذاکرات مقایسه کنیم، باید بپذیریم رسانه‌های ایرانی پوشش لازم رسانه‌ای را در رابطه با مذاکرات هسته‌ای داشتند، ولی هماوردی رسانه‌های ایرانی و غربی متوازن نبوده است.

به‌نظر می‌رسد رسانه‌های ایرانی نیاز دارند کارکردهای خود را افزایش دهند و نقش موثری در چنین فرآیند ایفا کنند. البته نهادهایی چون شورای عالی امنیت ملی و وزارت امور خارجه نیز می‌توانند در این خصوص به رسانه‌ها کمک کنند تا رسانه‌ها ی ما همچون تیم مذاکره‌کننده، بتوانند در برابر فرآیند افکارسازی طرف غربی ایستادگی کنند.

سیدناصر نعمتی

جا‌م‌جم