برنامه‌های تلویزیونی؛ استودیو محور یا استودیو گریز؟

در بعضی از این آیتم‌ها به خارج از استودیو هم سری می‌زنند و گزارش‌های میدانی با سوژه‌های مختلف پخش می‌کنند. از میان این برنامه‌ها می‌توان به برنامه خندوانه اشاره کرد که از شبکه نسیم پخش می‌شود. برنامه نود هم در برخی آیتم‌ها به خارج از استودیو می‌رود که اتفاقا گزارش‌های میدانی‌اش جذابیت برنامه را بیشتر می‌کند.

اما در نگاهی کلی بیشتر برنامه‌های ترکیبی تلویزیون که بخش عمده‌ای از آنتن تلویزیون را هم به خود اختصاص می‌دهد در استودیو ضبط می‌شود. گاهی این برنامه‌ها فقط یک مجری دارند و گاهی تهیه‌کننده برای تنوع بخشیدن به ساختار از دو یا سه مجری استفاده می‌کند، اما همه چیز در دکور و استودیو خلاصه می‌شود. انبوه برنامه‌هایی که در استودیو تولید و پخش می‌شود، برای مخاطب امروزی تکراری شده و گاهی او را دلزده می‌کند. شاید یکی از راه‌های برون‌رفت از این کلیشه، استودیوگریزی و طراحی ساختارهای تازه برای برنامه‌های گفت‌وگومحور باشد.

همخوانی ساختار با محتوا

هاشم تفکری‌ بافقی، تهیه‌کننده و کارگردان برنامه «از لاک جیغ تا خدا» که از شبکه دو پخش می‌شود و تهیه‌کننده برنامه‌ «دورهمی» در شبکه افق، در پاسخ به این پرسش که چرا در برنامه‌های تلویزیون شاهد ساختارهای یکنواخت هستیم، به جام‌جم می‌گوید: انتخاب ساختار در یک برنامه تلویزیونی بستگی به محتوای آن دارد. برخی مواقع محتوا با یک دکور ساده بیشتر مورد توجه مخاطبان قرار می‌گیرد و بعضی اوقات این طور نیست. به‌عنوان نمونه ساختار برنامه از لاک جیغ تا خدا ساده است، چون این نوع ساختار برای محتوا جواب می‌داد، به همین دلیل به دنبال استفاده از یک ساختار نامتعارف نبودیم. اما وقتی برنامه «کدبانو» را می‌ساختم، از یک فرم متفاوت استفاده کردم که تا به امروز در برنامه‌های آشپزی از آن استفاده نشده است. احترام به سلیقه مخاطب اهمیت زیادی دارد و گاهی ما این مساله را نادیده می‌گیریم. ما می‌توانیم با بهره بردن از ساختارهای متنوع، سلیقه مخاطب را ارتقا دهیم و چشمان او را به تماشای تصاویر جذاب عادت دهیم. به همین دلیل تهیه‌کننده باید برای برنامه‌هایش ساختار و فرم‌های جدیدی طراحی کند. اما گاهی تهیه‌کنندگان در این زمینه تنبلی می‌کنند. خوشبختانه من همیشه با مدیران خوب کار کردم، اما برخی مواقع نبود حمایت از سوی مدیران گروه باعث می‌شود تهیه‌کنندگان به دنبال فرم‌های یکنواخت و آزمون پس داده در برنامه‌های ترکیبی باشند.

حمایت از تهیه‌کننده خلاق

تفکری یکی دیگر از مشکلات عمده این حوزه را نبود عشق و علاقه در برخی تهیه‌کنندگان ذکر می‌کند و می‌گوید: من تهیه‌کننده‌ جوانی هستم که علاقه‌مندم با انرژی کارم را انجام بدهم، اما متاسفانه گاهی شاهدیم که شور و علاقه در تهیه‌کنندگان به مرور زمان کم می‌شود و همین باعث شده نگاه بساز و بفروشی پیدا کنند و به دنبال ارتقای کارشان نباشند.

این تهیه‌کننده درباره این که چرا تهیه‌کنندگان کمتر تولید برنامه‌هایی را پیشنهاد می‌دهند که در خارج از استودیو ساخته می‌شود، می‌گوید: شخصا از تمرکز روی ساخت برنامه‌های استودیومحور پرهیز می‌کنم، اما یکی از دلایلی که باعث می‌شود تهیه‌کنندگان برای تولید برنامه از استودیو استفاده کنند، سختی تولید برنامه‌هایی است که در خارج از استودیو تولید می‌شود.برای مثال وقتی قرار شد مهمانان برنامه «دورهمی» را به پارک ببرم و در آنجا با آنها گفت‌وگو کنم، مسلما باید از قبل مثلا برای امور فنی هماهنگی می‌کردم. طبیعی است این کارها سخت است و شاید هر تهیه‌کننده‌ای علاقه‌مند نباشد این کار را انجام بدهد.

نیاز به نوآوری

سهیل سلیمانی، تهیه‌کننده برنامه «مثبت 17» که از شبکه یک پخش می‌شود، درباره ساختارهای یکنواخت در برنامه‌سازی به جام‌جم می‌گوید: معمولا تهیه‌کنندگان از تغییرات و ساختارشکنی استقبال می‌کنند، اما در این مساله چند نکته دخیل است. مسلما اگر نوآوری در طرح برنامه وجود نداشته باشد، ساختار متفاوت هم شکل نمی‌گیرد.

برخی مواقع هم برنامه ایده خوبی دارد، اما محدودیت بودجه مانع استودیوگریزی و ساخت آیتم‌های جذاب می‌شود. برای ساخت یک کار خوب باید دوربین‌ و امکانات حرفه‌ای داشته باشیم تا بتوانیم با استفاده از نیروهای حرفه‌ای، یک کار خوب تولید کنیم. این تهیه‌کننده با اشاره به ساخت برنامه مثبت 17 می‌گوید: اگر برای ساخت این برنامه آقایان محمد احسانی، مدیر شبکه یک و فضل‌الله شریعت‌پناهی از ما حمایت نمی‌کردند، نمی‌توانستیم چنین برنامه پر انرژی‌ای را برای جوانان بسازیم. اما برخی مدیران از برنامه حمایت لازم را نمی‌کنند و نتیجه برنامه‌های با ساختار و محتوای تکراری می‌شود.

انتخاب یک راه امن

محمد قنبری، تهیه‌کننده برنامه «ایرانشهر» نبود خلاقیت در ساختار برنامه‌سازی را ایراد تهیه‌کنندگان ذکر می‌کند و می‌گوید: ما به‌عنوان تهیه‌کننده باید به دنبال فرم‌های جدید باشیم و برای رسیدن به این هدف باید اتاق فکر تشکیل دهیم. دلیل شباهت ساختاری برنامه‌‌ها این است که برخی تهیه‌کنندگان به دنبال امن‌ترین راه هستند تا همه چیز تحت کنترل بوده و خطای آن کمتر باشد.

به نظرم افراد هم صنف من باید قبل از ساخت یک برنامه تحقیق کنند و برنامه‌های تلویزیونی زیاد ببینند و دغدغه طراحی فرم جدید را داشته باشند.

یکی دیگر از مشکلات، کمبود زمان است. تهیه‌کننده از زمان سفارش برنامه تا مرحله تولید زمان کمی در اختیار دارد و همین زمان کم، باعث می‌شود تهیه‌کننده کمتر فرصت تحقیق داشته باشد و همین به کیفیت برنامه آسیب می‌زند.

لزوم حمایت دولت

امیرحسین خرمشاهی، تهیه‌کننده برنامه روزآمد که از شبکه پنج پخش می‌شود، دلیل استفاده از ساختارهای تکراری در برنامه‌‌سازی را ناشی از حمایت نکردن دولت از صدا و سیما ذکر می‌کند و می‌گوید: اگر دولت کم‌لطفی نکند و بودجه لازم را به سازمان صدا و سیما بدهد، مسلما سازمان هم به برنامه‌سازان بودجه لازم را می‌دهد و ساختار برنامه‌ها حتما متحول می‌شود؛ چون نوآوری هزینه‌ دارد. سازمان صدا و سیما به دلیل کمبود بودجه مجبور است برای تولید برنامه‌ها از مشارکت بخش خصوصی استفاده کند که این ‌موضوع هم باعث می‌شود دست تهیه‌کننده در طراحی و تولید برنامه خلاقانه بسته شود.

وی تاکید می‌کند: اگر مشکلات مالی سازمان حل نشود، روز به روز شاهد تنزل در ساختار، فرم، محتوا و در نهایت ریزش مخاطب خواهیم بود.

فاطمه عودباشی

گروه رادیو و تلویزیون