شفافیت راه کنترل قیمت ارز

دلیل این موضوع هم روشن است؛ اقتصاد ایران نفتی است و حجم بزرگی از ارز نفتی در اختیار دولت و بانک مرکزی قرار دارد.

در همین حال رفتارهای دولت برای مدیریت بازار و کشف قیمت ارز چندان شفاف نیست، یعنی دقیقا معلوم نیست دولت چگونه و از چه کانال‌هایی ارز را به بازار تزریق می‌کند یا نمی‌کند و میزان تزریق ارز به بازار چقدر است. روشن است که این ناشفافی، هم دولت و هم قیمت ارز کشف شده در بازار را زیر سوال می‌برد.

از یک سو دولت همیشه زیر بار این پرسش و ابهام است که قیمت ارز برای تامین درآمدها و پوشانیدن کسر بودجه‌اش به طور مصنوعی افزایش یافته است.

از سوی دیگر، قیمت ارز کشف شده نیز کمتر مورد قبول و اعتماد بازار به عنوان یک نرخ واقعی و تمام‌عیار قرار می‌گیرد.

این چنین است که راه‌حل تمام و کمال کنترل قیمت ارز در بازار، ایجاد شفافیت ارزی در دولت است. اگر دولت بتواند مقدار و کانال‌های عرضه ارز در بازار را شفاف کند، هم نوسانات قیمت ارز کنترل و هم جلوی توطئه‌های شایعه‌ساز در بازار گرفته خواهد شد.

در این راستا باید به این واقعیت توجه داشته باشیم که دولت تا سال‌های متمادی به‌ دلیل فروش نفت، دارنده بزرگ و انحصاری نفت باقی خواهد ماند، لذا نمی‌توان از طریق متعدد کردن بازیگران بازار، دست به کنترل قیمت ارز زد و یگانه راهی که پیش‌روست، ایجاد شفافیت در همین بازیگر بزرگ است.

راه ایجاد شفافیت هم متعدد است. از راه‌اندازی بورس ارز گرفته تا حراج مستقیم ارزی که در برخی کشورهای نفتخیز سابقه دارد اما صرف‌نظر از روش، همین باز شدن تاریکخانه ارزی دولت به روی عامه و این‌که ساز و کار مشخص و قابل محاسبه و مشاهده‌ای برای عرضه ارز به بازار و رقابت واقعی عرضه و تقاضا برای تعیین قیمت آن وجود داشته باشد، یک متغیر کنترل‌کننده بسیار مهم در بازار ارز است.

لذا بهترین پیشنهاد به بانک مرکزی در دوره کنونی این است که همپای تلاش برای یکسان‌سازی نرخ ارز، راه‌های شفافیت در عرضه ارز به بازار را نیز بررسی و مدلی جدید برای آن ایجاد کنند.

دکتر جمشید پژویان - کارشناس ارشد اقتصادی