گِریستن همراه با نِگَریستن

بی‌گمان، هیچ حادثه‌ای را نمی‌توان یافت که به اندازه این حماسه سرنوشت‌ساز، با نفوذ در عمق جان و فطرت انسان‌های آزاده و آگاه، تشنگان زلال حقیقت را سیراب سازد و حق‌باوران عالم را تا مرز شیفتگی و شیدایی بکشاند و عرصه‌های گوناگونی از حیات بشری را تجلی‌گاه شکوه و عظمت خود کند.

این عرصه‌های گوناگون را که بر آن تاکید کردم می‌توان این گونه نیز تشریح کرد که هرگز فرهنگ عاشورا یک بُعدی نیست و باید از وجوه مختلفی به آن نگریست و البته گریست. از واقعه عاشورا می‌‌توان در کنار بُعد عزاداری، ابعاد دیگری مانند حماسی، اخلاقی، توحیدی، ایثار و شهادت را نیز برداشت کرد. همه کربلا را نباید در گریستن خلاصه کرد. نگریستن و تامل در خطبه‌ها و سخنان ائمه(ع) در مورد این موضوع به ما راه را نشان می‌دهد که کربلا تنها محدود به یک وجه نیست. به‌عنوان نمونه شاه بیت سخنان حضرت زینب(س) «ما رأیت الا جمیلاً» که ایشان در کاخ یزید می فرمایند یا وقتی حضرت قاسم(ع) در برابر مرگ جمله‌ای جز «احلی من العسل» بر زبان نمی‌آورد، مؤید همین نکته است.

همواره در طول این سال‌ها تلاشم بر آن بوده است نگاهی را که باور دارد فرهنگ و ادبیات ولایی ما باید حتما آمیخته با رگه‌های تندی از ماتم و اندوه باشد اصلاح کنم؛ چرا که نیاز امروز مجالس دینی ما صرفا گریستن نیست، اتفاقا قرائت حماسی و مقاومت از آموزه‌های کربلا و فرهنگ حسینی شاید در روزگار ما بیش از قبل مورد نیاز باشد. ما قرائت عرفانی، حماسی، ارزشی و مذهبی از فرهنگ عاشورا را در پیشینه فرهنگی و ادبی اگر هم داشته باشیم خیلی ناچیز است و قابل اعتنا نیست؛ گرچه پس از پیروزی انقلاب اسلامی سعی شده است به این لایه‌های ناگفته و ناشنیده فرهنگ عاشورا، بیشتر پرداخته شود و هنرمندان هم در رصد این لایه‌ها تلاش‌های ارزشمندی انجام داده‌اند.

حال و در همین مسیر است که آنچه در مجالس روضه و سوگواری خوانده و بیان می‌شود اهمیتی دوچندان می‌یابد، به‌خصوص اشعاری که مداحان ارجمند همراه با مردم زمزمه می کنند، توجه داشته باشیم که نیاز امروز را با وجوه مختلف فرهنگ عظیم عاشورا تطبیق دهیم و فراموش نکنیم گریستن با نگریستن کامل می‌شود.

محمد علی مجاهدی

شاعر و پژوهشگر فرهنگ عاشورا