از اقناع تا پایان مونوپولیسم رسانه‌ای

اقناع مخاطبان سخت است. اقناع در واقع رسوخ به ذهن آدم‌هاست و با ظاهرآرایی و سطحی‌بودن برخورد، ارتباطی ندارد و زیرپوستی است؛ بنابراین یکی از اصول اقناع، درونی‌سازی است. اقناع بیشتر از جنس ذهنی و غیرمادی است و با اجابت و نصیحت متفاوت است. هرچند اگر نصیحت درست انجام شود، می‌تواند به اقناع منجر شود.

اقناع یک امر فرهنگی ـ ‌اجتماعی است و قادر به ایجاد تمامیت است، یعنی از بیگانگی با خویشتن جلوگیری می‌کند و می‌کوشد با وجود انسان اعم از قلب و مغز یکپارچه باشد.

اقناع ماندگاری دارد و هرگز به رسوخ در مغز افراد اکتفا نمی‌کند. اگر اقناع به درون قلب انسان‌ها رسوخ کند، می‌توان از تولید اقناع معنایی صحبت کرد و تغییر اقناع در این سطح بسیارمشکل است. به عنوان مثال پینه‌دوزی که می‌خواهد به زیارت خانه خدا برود، ولی استطاعت مالی ندارد. اهمیت مکه برای این پیرمرد به اندازه‌ای است که حاضر است قالیچه خود را نیز بفروشد. پس عقلانیت معنایی و غایت اقناع را در این مثال می‌توان درک کرد.

مخاطبانِ سخت، کسانی هستند که دچار عقاید قالبی هستند و در این عقاید قالبی احتمالا منافع خاصی دارند و احساس می‌کنند تفکر یا کالای شما رقیب تفکر و کالای اوست. عقاید قالبی، عقایدی سخت هستند که عوض‌کردن آنها بسیار دشوار است.

تعمیم غیرعقلانی و نادرست جزئی از عقاید قالبی است؛ یعنی آنچه ابتدا در ذهن فرد شکل گرفته و در وجودش نهادینه و جزئی از ذات فردشده است. در بسیاری از کشورها، جنگ‌های قومیتی ناشی از عقاید قالبی است و این عقاید می‌تواند میلیون‌ها آدم را به کشتن دهد.

کوتاه سخن این‌که زمانی رسانه‌ها انحصاری بودند و قدرت محض داشتند و می‌توانستند افراد را به هر جهتی هدایت کنند، اما این عصر پایان یافته و امروز عصر تکثر و بسیاری اندیشه‌هاست. بنابراین رسانه‌ها امروز آسیب‌پذیرند و اثراتی مثل بومرنگ را باید تحمل کنند و در دنیای تکثر اندیشه و رسانه، قدرت بی‌نظیر دوران قبل به پایان رسیده است.در اقناع سه بعد ماندگاری، شدت و عمومیت وجود دارد.

اگرما نتوانیم به اعماق جامعه برویم موفق نخواهیم شد. ماندگاری یعنی این که اندیشه در ذهن پایدار بماند و شدت یعنی این که فرد حاضر باشد برای اندیشه هزینه کند بنابراین از یک طرف، ما به نظریه تکمیلی نیازداریم که فرهنگ، اندیشه ما را تکمیل کند و از یک طرف هم به نظریه اعماق و دورهای تسلسلی نیازمندیم، یعنی افراد به صورت زنجیره‌ای اندیشه را به اعماق جامعه ببرند.

پروفسور باقر ساروخانی - استاد دانشگاه