هزار و یک شب هنرمندان

شهرزادی که هر چند در آستانه مرگ است با قصه‌گویی خودش را نجات می‌دهد. حتما می‌دانید از چه کتابی حرف می‌زنیم؛ «هزار و یکشب». کتابی است بسیار جذاب و خواندنی که قرن‌هاست نسل‌های زیادی را همراهی کرده است. از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌هایمان گرفته تا نسل‌های قبل و بعدشان که ما باشیم، اغلب اندک آشنایی با این کتاب داریم و دست‌کم بخش‌هایی از آن را مطالعه کرده‌‌ایم. حالا بخشی از این داستان‌ها دیوار تازه‌ای پیدا کرده‌اند و روی دیوارهای یک گالری در نیاوران جا خوش کرده‌اند.

این هزار و یکشب جادویی که در کشورهای زیادی مخاطبان فراوانی را به داستان‌های خود جلب کرده و کتابی خواندنی است، این روزها یک نمایشگاه دیدنی هم شده و با تصویرسازی‌های زیبای هنرمندان کشورمان روی دیوار رفته است. ماجرا از این قرار است که انجمن تصویرگران با همراهی خانه کتاب فراخوانی را منتشر کرده و از هنرمندان تصویرگر خواسته‌ است هر یک داستانی از کتاب هزار و یکشب را انتخاب و تصویرسازی کنند.

نگاهی به آثار نمایش گذاشته شده نشان از آن دارد که تصویرسازی در کشورمان در جایگاه خوبی قرار دارد و می‌توان آینده خوبی را برای ادامه این هنر در کشور متصور شد. البته نامزد شدن تصویرگران کتاب کودک کشورمان در جایزه هانس کریستین اندرسن که یک جایزه جهانی است هم پیش از این بخوبی نشان داده که تصویرگران ایرانی چیزی از هنرمندان مطرح دنیا در این عرصه کم نداشته و توان رقابت با آنها را دارند.

چرا هزار و یک شب؟

با همه جذابیت‌های هزار و یکشب باز هم این سوال ایجاد می‌شود، که چرا و به چه دلایلی این کتاب برای تصویرسازی انتخاب شده است. علی بوذری دبیر همایش «170 سال کتابخوانی با هزار و یک شب» انگیزه اصلی برگزاری این همایش را سپری شدن 170 سال ترجمه این اثر از زبان عربی به فارسی دانسته و می‌گوید: یکی از چالش‌های پیش روی تصویرگری، توجه نکردن به متن و مخاطب، بخصوص روایتگری است. تصاویر زیبایی را می‌بینیم، اما از روایتگری که لازمه تصویرگری کتاب است، برخوردار نیستند. با انتخاب هزار و یک شب به‌دنبال این بودیم که روایتگری را به تصویرگری ایران برگردانیم و بتوانیم تصویرگران و نویسندگان جوان و نو‌رسیده را به جامعه تصویرگری معرفی کنیم. او با بیان این‌که هزار و یک شب سرشار از اعجاز و شگفتی است، تصریح می‌کند: بسیاری از تصویرگران ما، داستان‌های هزار و یک شب را نمی‌شناسند. چالش دوم ما، منابع بصری بود. از این نظر که عادت نکرده‌ایم جست‌وجوی بصری انجام دهیم. این جشنواره، اولین جشنواره‌ای بود که توانستیم آلبوم تصویری از آن را در گروه‌های تلگرامی ارائه کنیم.

کمک به مطالعه

انتخاب «هزار و یک شب» برای تصویرسازی و معرفی آن به هنرمندان اتفاق جالبی است، چون می‌تواند شرایط را برای تحقق یکی از اهداف مهم کتابخوانی یعنی رجوع به متون کلاسیک ادبیات فراهم کند و نسل جوان را به سمت مطالعه این کتاب‌ها سوق دهد.

مجید غلامی جلیسه، مدیر عامل خانه کتاب به جام‌جم می‌گوید: توجه هرچه بیشتر قشر کتابخوان، فعالان حوزه کتاب و بازنویسان به متون کلاسیک هدف اصلی برگزاری این همایش است. البته امیدوارم در آینده نه‌چندان دور، چنین برنامه‌هایی برای آثاری مانند شاهنامه و مثنوی معنوی هم داشته باشیم.

او می‌افزاید: ویژگی متمایز هزار و یک شب نسبت به دیگر آثار، وجه و جایگاه بین‌المللی آن است. از این رو هنرمندان با بهره گرفتن از این ویژگی می‌توانند هنر خود را برای جهانیان عرضه کنند. بنابراین تصمیم گرفتیم این نمایشگاه را در کشورهای دیگر نیز برپا کنیم. تاکنون برپایی این نمایشگاه در ایتالیا، برزیل، اتریش و عراق (بغداد) قطعی شده است و امیدوارم رایزنی‌ها برای دیگر کشورها هم به نتیجه برسد.

«هزار و یک شب» تنها یک نمونه از متون کلاسیکی است که می‌تواند دستمایه خلق آثار هنری باشد. شاهکارهای ادبی فراوانی در ایران و جهان وجود دارد که می‌تواند منشأ خوبی برای الهام گرفتن هنرمندان و خلق آثار ارزنده‌ای از جانب آنها باشد. قصه‌گویی و آشنایی با جهان داستان، روزی و روزگاری شهرزاد را نجات داد و او را از چنگال مرگ رهاند، چه بسا بتواند در آینده ما، جهان درون و چه بسا دنیا را هم دگرگون کرده و نجات دهد.

سرگذشت هزار و یک شب

«هزار و یک شب» (الف لیله و لیله) مجموعه‎ای از داستان‌ها در قالب یک داستان واحد است که طی سال‌های طولانی در سرزمین‌های هند، ایران و جهان عرب شکل گرفته ‎است. کتاب هزار و یک شب در ایران برای سال‌ها ناشناخته بود و برای نخستین بار، میرزا عبداللطیف طسوجی التبریزی این کتاب را ترجمه کرد و سروش اصفهانی به فراخور متن، اشعاری سرود یا از اشعار شعرای بزرگ به کتاب افزود. هزار و یک شب سرشار از درس‌های زندگی و اخلاق، عشق و دلدادگی، بزم‌ها و رزم‌ها و روایت‌های نمادین از داستان‌های حیوانات و موجودات غریب است، بنابراین همواره منبعی غنی از تجسم، تخیل و الهام‌بخش هنرمندان، بویژه تصویرگران بوده ‎است. اکنون این کتاب در بسیاری از کشورهای جهان ترجمه شده و مورد علاقه بسیاری از مردمان جهان است.

زینب مرتضایی‌فرد