سیاست منطقه‌ای آمریکا؛ گریز از ورود مستقیم به بحران

درخصوص عراق، بایدن همچنان از دیدگاه خود در اجرای نظام فدرال در عراق حمایت کرده که این اول دخالت در امور داخلی عراق است و دوم این‌که فضای کنونی عراق با سال 2006 (که بایدن برای اولین بار در مقام عضو سنا طرح فدرال را مطرح کرد) بکلی تفاوت پیدا کرده است و همچنان که درجریان عملیات آزادسازی فلوجه دیده شد، مرحله جدیدی از وحدت شیعه و سنی در عراق رقم خورد و اولین پیام تبریک را مسئولان اهل سنت فرستادند. بنابراین بایدن درحالی همچنان بر دیدگاه خود بر لزوم اجرای نظام فدرال در عراق پافشاری می‌کنند که دلیل توجیهی آن در مقایسه با سال 2006 زیر سوال رفته است (در آن مقطع بایدن طرح فدرال را برای مقابله با درگیری‌های مذهبی ارائه کرد). نکته دیگر این‌که برخلاف استدلال بایدن اجرای نظام فدرال در عراق خطر تجزیه این کشور را در پی دارد و شاخص عینی آن را می‌توان در استقلال‌خواهی اقلیم شمال مشاهده کرد.

درخصوص عربستان، بایدن به بی میلی این کشور در مبارزه با داعش اذعان کرده و گفته «هیچ‌وقت نمی‌شد آنها را جنگجویانی پای کار دانست» اما با این حال به آرامی از کنار نقش عربستان در ایجاد گروه‌های تروریستی تکفیری و استفاده ابزاری از آنها گذشته است. این درحالی است که بخش عمده‌ای از جنایات تروریسم تکفیری در منطقه و جهان متوجه عربستان است.

اما درخصوص سوریه که بخش عمده‌ای از متن مصاحبه بایدن با بلومبرگ را به خود اختصاص داده، چند نکته قابل توجه است؛ نخست این‌که اگر آمریکا به اقدام نظامی مستقیم در سوریه متوسل نشده و از همین شیوه برای براندازی بشار استفاده نکرده یا از درخواست ترکیه برای اجرای منطقه پرواز ممنوع در سوریه خودداری کرده، به این دلیل بوده است که اولا آمریکا هنوز خاطره تلخ توسل به اقدام نظامی در عراق را فراموش نکرده است و دوم این‌که آمریکا خود را نه در برابر سوریه بلکه در برابر هم‌پیمانان منطقه‌ای و بین‌المللی آن یعنی ایران و روسیه دیده است و از واکنش آنها هراس داشته است، چراکه می‌توانست خطر جنگ منطقه‌ای و بین‌المللی را به همراه داشته باشد. از این دید ورود بموقع ایران و روسیه به جنگ سوریه باعث ایجاد بازدارندگی در برابر اقدام نظامی آمریکا شده است.

از دیگر نکاتی که در سخنان بایدن درباره تحولات اخیر سوریه قابل توجه است، اذعان وی به وجود ارتباط میان گروه‌های مورد حمایت آمریکا با گروه‌های تکفیری همچون جبهه النصره است که مطابق قطعنامه‌های سازمان ملل جزو گروه‌های تروریستی محسوب می‌شوند. از این دید اگر اظهارات بایدن موضع رسمی آمریکا باشد، در این صورت می‌توان گفت که مواضع این کشور به روسیه نزدیک شده است. البته رویکرد عملی آمریکا هنوز تا این مرحله فاصله دارد و همین چند روز پیش آمریکا به روسیه درخصوص بمباران مواضع جبهه النصره اولتیماتوم داد، اما بعد از این که با هشدار متقابل روسیه مواجه شد، از مواضع خود عقب‌نشینی کرد .

در مجموع از سخنان بایدن چنین برمی‌آید که آمریکا بعد از شکست نظامی در عراق درخصوص ورود نظامی به بحران‌های منطقه محتاط‌تر شده و به جنگ نیابتی متمایل شده و این چیزی است که بایدن بر آن سرپوش گذاشته است.

احمد کاظم‌زاده

کارشناس مسائل غرب آسیا