تحولات ترکیه از منظر گزاره‌های رنگارنگ

نخست این‌که براساس ضرب‌المثل معروف «معما چو حل گشت آسان شود» اکنون خیلی از کشورها از جمله فرانسه، روسیه و... مدعی‌اند از وقوع کودتا مطلع بوده‌اند و سعی دارند توان اطلاعاتی ـ امنیتی خود را به رخ بکشند.

دوم این‌که چه تفسیر اردوغان را مبنی بر انتصاب کودتاچیان به فتح‌الله گولن و نقش وی در طراحی کودتا را بپذیریم یا فرضیات دیگر مبنی بر ساختگی بودن کودتا، آنچه مهم است نقش ارتش در تحولات ترکیه است که در دهه‌های اخیر بارها در قالب کودتا نمود داشته است، به‌طوری‌که به‌رغم کمرنگ شدن نقش نظامیان در ساختار قدرت ترکیه به نظر می‌رسد ارتش همچنان بازیگری فعال در رخدادهای این کشور به‌شمار می‌رود.

سوم این‌که وقوع کودتا فرصتی شد تا ژنرال عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر درصدد انتقام از اردوغان برآید تا جایی که تنها کشوری که از کودتاچیان رسما حمایت کرد، مصر بود و به این ترتیب السیسی حمایت اردوغان از مرسی را تلافی کرد.

چهارمین گزاره به نقش رسانه‌ها بازمی‌گردد. کودتا در ترکیه فرصتی بود تا رسانه‌ها بخصوص شبکه‌های اجتماعی در رالی رقابت رسانه‌ای توان یکدیگر را وزن‌کشی کنند که البته در این میان توسل اردوغان به ارتباط با مردم از طریق اسکایپ و سی.ان.ای ترک نشان داد نقش رسانه‌ها اعم از رادیو و تلویزیون، ماهواره، اینترنت و شبکه‌های اجتماعی در معادلات کشورها نه‌تنها انکارناپذیر است که نقش محوری در موفقیت یا شکست رخدادها دارد.

نکته پنجم تاثیر بازداشت‌های پس از کودتا بر روابط ترکیه با اتحادیه اروپا و آمریکاست. با وجود عضویت ترکیه در ناتو و دوستی آنکارا با غرب، ‌موضعگیری‌های اروپا و آمریکا پس از کودتا نشان داد روابط ترکیه با دوستان قدیمی‌اش شکرآب شده و به همین دلیل اردوغان برای کاهش فشار غرب به کرملین چشم دوخته است و حتی نخستین مقصد سفر خود پس از کودتا را آن‌گونه که در رسانه‌ها انعکاس یافته ، مسکو در نظر گرفته است.

ششمین نکته به نامردی سعودی‌ها نسبت به اردوغان بازمی‌گردد. با وجود استقبال آنچنانی اردوغان از ملک سلمان در نشست سران سازمان همکاری اسلامی در ترکیه و به اصطلاح سنگ‌تمام گذاشتن آنکارا برای ریاض مقامات آل‌ سعود در پی وقوع کودتا در ترکیه چهره‌ واقعی خود را برای اردوغان نمایان ساختند و عملا نشان دادند از حزب عدالت و توسعه که دارای گرایش‌های اخوانی است، دل خوشی ندارند و دل و قلوه دادن به همدیگر در نشست‌های مشترک فریبی بیش نیست.

اما گزاره بعدی برخورد عاقلانه بشار اسد با تحولات ترکیه بود. با وجود برخورد خصمانه و مداخله‌جویانه آنکارا نسبت به تحولات سوریه از سال 2011 تاکنون بشار اسد در واکنش به تحولات ترکیه آن را رخدادی دانست که مربوط به مردم ترکیه بوده و این مردم ترکیه هستند که باید درباره آن تصمیم‌ بگیرند و به این ترتیب به اردوغان فهماند دخالت در امور داخلی همسایگان رویه پسندیده‌ای نیست.

آخرین گزاره این‌که مردم ترکیه با حضور پررنگ و شجاعانه در خیابان‌ها نشان دادند عنصری تعیین‌کننده در تحولات کشورشان هستند و همچون گذشته اجازه نخواهند داد نظامیان مقدرات آنها را تعیین کنند، هرچند به نظر می‌رسد یکی از پیامدهای کودتا و پساکودتا در ترکیه با وجود حمایت اکثریت مردم از اردوغان، دوقطبی شدن جامعه ترکیه است که دولت اردوغان نسبت به ترمیم آن باید چاره‌اندیشی کند تا ضریب ثبات و امنیت در کشوری که اقتصادش بیش از همه به صنعت توریسم متکی است، بالا رود.

دکتر مراد عنادی - مدیرمسئول

ضمیمه جام سیاست