بلیت بی‌بازگشت برای معتادان

کارشناسان حوزه اعتیاد متفق‌القول باور دارند که اگر معتاد متجاهر، اعتیاد را خیابانی کرده و مصرف مواد را به عریانی کشانده، متهم جامعه است با عملکردهای بدش در قبال آدم‌ها، ولی مردم به این چیزها فکر نمی‌کنند، آنها نگران چهره‌های ژولیده‌ای هستند که هر روز مجبورند تحمل کنند و فضای مسموم و پر‌بزهی که ناچارند کنارش باشند.

طرح‌های ضربتی جمع‌آوری معتادان و طرح‌های ساماندهی مصرف‌کنندگان خیابانی مواد همه از این دغدغه‌ها آب می‌خورد، ضمن این‌که پاک شدن جامعه از حضور معتادان، انگ کم‌کاری مسئولان را نیز از بین می‌برد.

پس تعجبی نیست که دیروز وقتی نشست مشترک دستگاه‌های مبارزه با موادمخدر با حضور مسئولان پنج استان جنوب و جنوب شرق کشور در تهران برگزار شد، عبدالرضا رحمانی‌فضلی، وزیر کشور آمار داد که در شهر تهران مقرر شده بود روزانه 500 معتاد خیابانی جمع شود، ولی این رقم به روزی 700 نفر رسیده است.

تا به حال بالاترین عددی که از جمعیت احتمالی معتادان متجاهر در تهران اعلام شده، 15 هزار نفر بوده که اگرآ ن را به جمع‌آوری روزانه 700 نفر تقسیم کنیم، نتیجه این می‌شود که پایتخت نهایتا در سه هفته از معتادان پاک می‌شود، اما بخوبی مشهود است که نه‌تنها خیابان‌ها پاک نشده که فقط برای چند روز معتادان غیبشان زده و بعد ازجایی دیگر سردرآورده‌اند.

این همان چرخه معیوبی است که در حوزه کنترل و درمان اعتیاد به آن اشاره می‌شود، یعنی جمع‌آوری از یک سو و پراکندگی مجدد معتادان از سوی دیگر.

شاید به همین علت بود که روز گذشته وزیر کشور و دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر اعلام کرد که اگر دادستانی کل کشور موافق باشد بناست معتادان مدت طولانی‌تری در کمپ‌های درمانی نگه داشته شوند تا به تعبیر او سلامت بیشتری به جامعه برگردد، ولی آیا رسوب کردن معتادان در مراکز درمانی مترادف است با پاک شدن جامعه از اعتیاد؟

پیشگیری تقویت شود، درمان اصلاح

دولت‌ها اگر دست روی دست بگذارند و نظاره‌گر معتادان و جولانشان در گوشه و کنار باشند، صدای مردم بلند می‌شود و اعتراض‌ها اوج می‌گیرد؛ دقیقا به همین علت است که هرازگاهی معتادان از انظار دور می‌شوند و به مراکز درمانی سپرده می‌شوند تا بلکه اعتیاد از وجودشان بریزد و پوست بیندازند و کسی دیگر شوند، جامعه نیز چندصباحی نفسی راحت بکشد و آرامش به مردم مضطرب برگردد. از این منظر که به طرح‌های جمع‌آوری نگاه شود مُسکن‌های خوبی هستند، ولی فقط مسکن، نه چیز بیشتر.

اگر حتی به آماررسمی مربوط به درصد عود اعتیاد پس از ترک که تاکنون بارها و بارها از سوی وزیر کشور و مسئولان ستاد مبارزه با موادمخدر تا 80 درصد عنوان شده، استناد کنیم به کم‌اثر بودن روش‌های درمانی و وجود غلط‌هایی در برنامه‌های مبارزه با اعتیاد پی می‌بریم؛ اشتباهاتی که انتظار داریم دیگر تکرار نشود.

این حرف مشترک همه کارشناسان حوزه اعتیاد است، کسانی مثل دکتر سعید صفاتیان که در کارگروه مبارزه با مواد مخدر در مجمع تشخیص مصلحت نظام مشغول است و دکتر کامبیز محضری، کارشناس اعتیاد که روش‌ها و رویکردها در این حوزه را نادرست می‌داند .

صفاتیان به جام‌جم می‌گوید: موضوعی که تاکنون مغفول مانده، ریشه‌یابی دلایل ازدیاد معتادان خیابانی و بازگشت آنها به اعتیاد پس از بارها و بارها حضور در مراکز درمانی است، محضری هم می‌گوید آنچه از اساس ایراد دارد، روش‌ها و رویکردهاست که هنوز سعی دارد با معتاد مبارزه کند نه با اعتیاد.

محضری معتقد است نگاهی به گذشته، بی‌اثر بودن طرح‌های جمع‌آوری را ثابت می‌کند و این سوال را می‌پرسد که چرا با علم به این موضوع بازهم بر جمع‌آوری معتادان و نگهداشت آنها در مراکز درمانی تاکید می‌شود؟ صفاتیان نیز اشاره می‌کند به این‌که آیا مسئولان وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی کیفیت درمان و برنامه‌های درمانی در مراکز ترک اعتیاد را تائید می‌کنند و مطمئن‌اند که در این مراکز همه چیز طبق اصول پیش می‌رود و حضور معتادان در این مراکز به درمانشان کمک می‌کند؟

درواقع این دو کارشناس، منتقد رویکردهای فعلی‌اند و به اصلاح سیستم درمانی در حوزه اعتیاد باور دارند و البته محضری اضافه می‌کند که برای مقابله با اعتیاد باید برنامه‌های پیشگیرانه را تقویت کرد تا جمعیت معتادان بیشتر نشود و آن‌گاه انرژی را صرف درمان اصولی معتادان کرد.

ما همیشه گفته‌ایم پیشگیری بهتر از درمان است، پس حالا نیز باید همین را تکرار کنیم و بدانیم نه بگیر و ببند معتادان را اصلاح می‌کند و نه درمان‌های نیم‌بند، مداوایشان؛ گرچه جمع‌آوری معتادان از سطح شهرها به مسئولان هیبت می‌دهد و برای نگارش گزارش عملکرد به کار می‌آید.

مریم خباز - جامعه