در تئاتر جایی برای حسادت نیست

آثاری که در این دوره به جشنواره آمده بودند در مقایسه با سال‌های گذشته چگونه بودند؟

در این دوره از جشنواره خیلی زود کارمان را آغاز کردیم. از آبان 94 که فراخوانمان را منتشر کردیم تقریبا هشت ماه برای برنامه‌ریزی جشنواره فرصت داشتیم. این اتفاق خیلی به جشنواره کمک کرد تا کارگردان‌ها و گروه‌های شرکت‌کننده زمان بیشتری برای تمرین و تمرکز روی کارشان داشته باشند. نتیجه هم این شد که سطح کیفی جشنواره امسال به گواه دوستان و فعالان این عرصه بسیار بهتر از سال‌های قبل بود.

شکل‌گیری و فعالیت خانه عروسک در ساماندهی جشنواره چه تاثیری داشت؟

بچه‌های خانه عروسک که البته همه‌شان داوطلبانه اینجا فعالیت دارند، تلاش خود را کردند هم با برگزاری برخی دوره‌های آموزشی طی دو سال گذشته و همچنین در اختیار گذاشتن امکانات اگر چه محدود خانه عروسک به گروه‌ها کمک کنند. حالا این که چقدر موثر بوده را من نمی‌توانم نظر دقیق بدهم و پروپاگاندا کنم. می‌توانم بگویم می‌شد بهتر باشد، اما در همین سطح هم مامن و فضایی بود که اتفاقات خوبی را رقم زد. چون بچه‌های عروسکی می‌توانستند خیلی راحت در خانه رفت و آمد داشته و با هم در ارتباط باشند. این موضوع تمرکزی ایجاد کرد که برای جشنواره کمک بود. ستاد جشنواره هم در خانه عروسک مستقر است، بنابراین خیلی کارها در همین خانه انجام شد.

کارمندان خانه عروسک واقعا داوطلبانه کار می‌کنند؟

بله. در خانه داوطلبانه کار می‌کنند و در ستاد جشنواره هم واقعا با حداقل دستمزد. البته توقع دستمزد نداشتند، اما چون جشنواره بودجه دارد، نه به اندازه زحمت‌هایشان بلکه به اندازه بودجه‌مان دستمزد می‌گیرند. در واقع یک پول تاکسی می‌گیرند. (با خنده)

جالب است عروسکی‌ها چنین اتحادی دارند. چون در عرصه تئاتر کمتر این اتحاد را می‌بینیم.

درباره اتحاد نداشتن تئاتری‌ها تا حد زیادی با شما موافقم. شما خبرنگاران تحقیق کنید و ببینید چرا برخی تئاتری‌ها با این که امکانات بسیار اندکی چه از نظر مالی و چه زیر بنایی در اختیار دارند، با هم تعامل خوبی ندارند. جایی مثل سینما که پول زیاد است طبیعی است اتحاد نباشد و حسادت و رقابت وجود داشته باشد، ولی در فضای تئاتر و تئاتر عروسکی واقعا جایی برای حسادت و... نیست. البته می‌توانم بگویم این اتفاق در حوزه عروسکی خیلی کمتر شده و همدلی اتفاق افتاده در جشنواره نسبت به دوره قبل بیشتر شده است.

چگونه می‌توان این اتحاد را شکل داد؟

این خیلی شعاری است که بگویم دست به دست هم دهیم و ایران خود را کنیم آباد، اما واقعا هیچ راهی جز این نیست که خودمان این اتحاد را ایجاد کنیم؛ چه به لحاظ صنفی و چه NGO‌های خود ساخته فرهنگی که خانه عروسک هم یکی از آنهاست. اگر واقعا نگاهمان به آینده باشد، دنبال منافع کوتاه مدت نباشیم و منافع بلندمدت را در نظر داشته باشیم همه منتفع می‌شوند. این نگاه‌های کوتاه‌مدت است که باعث بروز اختلاف‌ها و چشم و هم‌چشمی‌ها می‌شود و اتحاد را از بین می‌برد.

در جریان داوری‌های جشنواره تئاتر عروسکی حاشیه‌هایی ایجاد نشد که دلخوری ایجاد کند؟

این اتفاقات همیشه رخ می‌دهد. فرض کنید کاری به هر علتی رد می‌شود یا داورها بدون این که خودشان بخواهند دچار اشتباه می‌شوند. چون امکان اشتباه همه جا هست. این را می‌گیریم که اصلا سه تا داور پنج تا داور همه با هم اشتباه می‌کنند یا این که یک کار واقعا در مقایسه با بقیه کارها امتیاز کمتری می‌آورد و در قیاس با بقیه حذف می‌شود، این که گروه یا کارگردان حذف شده کلا جشنواره را نفی کنند یا مشکل را بیرون از خودش جست‌وجو کنند و نپذیرند اشکال از خودشان بوده، سرمنشا همه حاشیه‌ها خواهد بود. من فکر می‌کنم بهتر است یک جشنواره خوب داشته باشیم. از همان اول گفتم آنها که رد می‌شوند به کمک دوستانشان که پذیرفته شده‌اند، بروند. متاسفانه اغلب گروه‌ها بعد از رد شدن کارشان هم دچار یاس شدند. در صورتی که مهم این است کار خوب در جشنواره حضور داشته باشد و مردم را به تماشای این کارها ترغیب کند. اگر امروز اعتماد مردم جلب شود، بقیه گروه‌ها هم از این اتفاق منتفع خواهند شد.

اتفاقی که در سال‌های دور در سینما هم شاهد آن بوده‌ایم. چه اتفاقی افتاد که فیلم و تئاتر کودک نسبت به دهه 60 و 70 کمرنگ شدند؟

سال‌های اول که فیلم‌های سینمایی عروسکی و کودک ساخته می‌شد خیلی‌ها به خاطر جو استقبال از کارهای کودک وارد این عرصه شدند، در صورتی که اصلا این کاره نبودند. در آن شرایط فیلم‌های بدی هم ساختند و موفق شدند، چون مردم تصور خوبی از فیلم کودک داشتند و فکر می‌کردند کارهایی مشابه گلنار یا گربه آوازه‌خوان می‌بینند، اما با فیلم‌های نازلی روبه‌رو شدند و می‌توان گفت یکی از دلایل اصلی نابودی اکران فیلم‌های کودک هستند.

در این دوره از جشنواره، بخش‌های نمایشنامه نویسی و سمینار را حذف کرده بودید که انتقاداتی در پی داشت. درباره این اقدامتان توضیح دهید.

بخش‌هایی را که حذف کردم فرمالیته انجام می‌شدند. سمینار زمانی برگزار می‌شود که گروه‌هایی که باید در سالن باشند و استفاده کنند یا در حال تمرین یا خواب هستند. کاری که قرار است موثر نباشد حذفش بهتر است. البته معتقدم باید کوشش کنیم در یک زمان مناسب جشنواره پژوهشی با موضوع مناسب و نزدیک به معضلات امروز عروسکی برگزار کنیم.

نمایشنامه‌نویسی هم هر دوره بوده و کارهایی که به جشنواره رسیده تا حدی ضعیف بوده‌اند که رقابتی شکل نگرفته است. البته ما با مشکل متن خوب در سینما و تلویزیون هم روبه‌رو هستیم. قدر متن دانسته نمی‌شود و شرایط به اینجا می‌رسد. وقتی دستمزد فیلمنامه‌نویس پایین است، نمی‌توان انتظار داشت اتفاق خوبی بیفتد.

افزایش نمایش‌های کودکان در جشنواره

شانزدهمین جشنواره تئاتر عروسکی در این دوره شاهد اجرای 27 نمایش صحنه ای بود که از این تعداد 8نمایش به کودکان اختصاص داشت. مسئولان می توانند با برنامه‌ریزی برای دوره های بعدی، تعداد نمایش های کودکان را افزایش دهند

زینب مرتضایی‌فرد

فرهنگ و هنر