«فروشنده» در راه اسکار

اعضای هیات انتخاب معرفی فیلم به اسکار شامل پوران درخشنده، محمد بزرگ‌نیا، محمد حیدری، سعید عقیقی، امیرحسین علم‌الهدی، شهرام مکری، تورج منصوری، اکبر نبوی و امیر اسفندیاری پس از بررسی پنج فیلم ایستاده در غبار، دختر، فروشنده، لانتوری و ناهید، درنهایت تصمیم گرفتند آخرین ساخته اصغر فرهادی را به اسکار 2017 بفرستند.

«فروشنده» در شرایطی برای ارسال به اسکار انتخاب شده که در جشنواره اخیر کن هم حضور موفقی داشت و جوایز بهترین بازیگر (شهاب حسینی) و بهترین فیلمنامه (اصغر فرهادی) را به دست آورد، ضمن این‌که موفقیت این فیلم در اکران هم مثال‌زدنی است و در کمتر از 20 روز نمایش، حدود شش میلیارد تومان فروخته است.

یک انتخاب مطمئن و بدون ریسک

به اعتقاد برخی کارشناسان سینما، «فروشنده» بهترین و مطمئن‌ترین انتخاب برای اسکار است و با توجه به موفقیت اثر در جشنواره فیلم کن، اکران جهانی آن که بزودی آغاز می‌شود و پیشینه قابل اعتنای فرهادی و یک اسکاری که برای «جدایی نادر از سیمین» در کارنامه دارد، آن را شایسته‌ترین نماینده سینمای ایران برای این رویداد بزرگ سینمایی می‌دانند.

در آوازه جهانی فرهادی تردیدی نیست و او در این سال‌ها توانسته علاوه بر محبوبیت داخلی، دریچه تازه‌ای از سینمای مدرن ایران را به روی جهان باز کند. او بتدریج بر مناسبات حرفه‌ای سینمای جهان که به این راحتی‌ها به کسی اجازه ورود و فعالیت نمی‌دهد، مسلط‌تر می‌شود و با برخی از مهم‌ترین ستاره‌های بین‌المللی سینما همکاری می‌کند. درواقع بهتر است بگوییم هنر فرهادی به درجه‌ای رسیده که افراد صاحب‌نام سینمای جهان خواهان کار با او هستند. برنیس بژو، بازیگر نقش اصلی زن «گذشته»، از بازیگران شناخته شده سینمای فرانسه است و همین زوج مشهور خاویر باردم و پنه لوپه کروز که در فیلم جدید فرهادی برای او بازی خواهند کرد، از چهره‌های موفق و بین‌المللی اسپانیا هستند. البته این همکاری‌های مشترک با سینماگران برجسته سینمای جهان پیش از این هم در سینمای ما مسبوق به سابقه بوده که از جمله آن می‌توان به همکاری ژولیت بینوش و عباس کیارستمی در آثاری چون «کپی برابر اصل» و «شیرین» اشاره کرد.

با این حال فرهادی هر روز جایگاه خود را در سینمای جهان بیشتر تثبیت می‌کند و همکاران صاحب‌نام و جهانی‌اش را به تحسین وامی‌دارد که این قطعا هم موفقیتی شخصی است و هم اعتبار و افتخاری برای سینمای رو به رشد و پیشرفت ایران. با تمرکز و مانور روی این موارد، قطعا «فروشنده» انتخابی بی‌حرف و حدیث است و طرفداران پرشماری دارد.

البته امیدواریم و دوست داریم «فروشنده» با توجه به تعبیه نشانه‌هایی ملموس و جهانی همچون ارجاع مستقیم به نمایشنامه شناخته شده «مرگ فروشنده» نوشته آرتور میلر، نظر مثبت تماشاگران خارجی و از جمله هیات انتخاب آکادمی اسکار را به خود جلب کند و حتی فرهادی و سینمای ایران را به اسکار دوم برساند، اما نباید خوشبینانه به موفقیت «فروشنده» دل ببندیم و فکر کنیم انتخاب فیلم فرهادی لزوما مساوی با دریافت جایزه اسکار هم است. بدیهی است این اتفاق باعث افتخار و خوشحالی خواهد بود، اما نگاهی به تاریخچه اسکار نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر، هیچ کارگردانی نتوانسته دو بار در بخش بهترین فیلم خارجی زبان اسکار بگیرد و فقط استثنائات و نوابغی چون فدریکو فلینی و اینگمار برگمان بودند که آن اوایل، به ترتیب سه و دو بار برنده مجسمه طلایی در این بخش شدند، مگر این‌که فرهادی به این مهم نایل آید، ضمن این‌که در این سال‌ها راه اسکار و دیگر جشنواره‌ها همچون کن بویژه در بخش جوایز از همدیگر جدا بوده و خیلی بندرت فیلمی که در کن به موفقیتی رسیده، این پیروزی را در اسکار تکرار کرده است. از این موارد معدود و استثنایی می‌توان به فیلم «عشق» ساخته میشائیل هانکه اشاره کرد که هم توانست برنده نخل طلای بهترین فیلم جشنواره کن شود و هم اسکار بهترین فیلم خارجی زبان را به دست آورد.

خلاصه قصه و بازخوردها

فیلم «فروشنده» درباره عماد (شهاب حسینی) و رعنا (ترانه علیدوستی) زوجی بازیگر است که شب‌ها مشغول اجرای نمایش «مرگ فروشنده» نوشته آرتور میلر هستند. ماجرا از جایی شروع می‌شود که آنها به دلیل احتمال تخریب ساختمان محل زندگی‌شان، ناچار به ترک آنجا و اقامت در آپارتمانی دیگر می‌شوند؛ آن هم واحدی که پیشتر در اختیار زنی بدنام بوده است و همین موضوع هم در ادامه گریبانگیر زندگی عماد و رعنا می‌شود.

تجاوز به حریم خصوصی، خیانت، انتقام و آبرو از مهم‌ترین مسائل و موضوعات مطرح شده درآخرین ساخته اصغر فرهادی است که در همین مدت اکران، بحث‌های مختلفی را میان تماشاگران طیف‌های مختلف ایجاد کرده است و موافقان و مخالفان فیلم از هر فضا و موقعیتی برای ابراز دیدگاه‌های خود استفاده می‌کنند. یکی از بحث‌هایی که مخالفان فیلم مطرح کرده‌اند، این است که چرا عماد پس از اتفاق بد و غیراخلاقی که برای همسرش می‌افتد، نه آنچنان غیرتمندانه عمل می‌کند و نه برای حل این مشکل سراغ قانون می‌رود.

شهاب حسینی برای بازی خوب و تاثیرگذارش در این فیلم، جایزه بهترین بازیگر جشنواره فیلم کن را به دست آورد و فیلمنامه فرهادی هم با وجود برخی حفره‌ها و خرده‌هایی که به آن می‌گیرند، جایزه بهترین فیلمنامه را از همین رویداد کسب کرد.

برخی از رقبای «فروشنده»

تاکنون حدود 30 کشور نمایندگان خود را به بخش بهترین فیلم خارجی زبان اسکار 2017 ارسال کرده‌اند و برخی کشورهای دیگر هم تا 12 مهر، آخرین مهلت ارسال فیلم، اقدام به این کار خواهند کرد. تا اینجا بعضی از مهم‌ترین رقبای اصغر فرهادی و «فروشنده»، سینماگرانی چون پدرو آلمودوار، کریستین پویو و برادران محمودی هستند. آلمودوار، کارگردان سرشناس اسپانیایی که امسال با فیلم «جولیتا» به اسکار می‌آید، سال 1999 با فیلم «همه چیز درباره مادرم» برنده اسکار شده است. جالب اینجاست که آلمودوار، تهیه‌کننده فیلم فرهادی است که قرار است بزودی در اسپانیا کلید بخورد. پویو، کارگردان سرشناس رومانیایی هم امسال با فیلم «سیرانودا» به اسکار می‌آید. برادران محمودی هم با فیلم «رفتن» از افغانستان قدم به رقابت اسکار می‌گذارند. نوید و جمشید محمودی که در ایران فعالیت می‌کنند، پیش از این با فیلم تحسین شده «چند متر مکعب عشق»، به عنوان نماینده سینمای افغانستان در اسکار حضور داشتند.

علی رستگار

فرهنگ و هنر