نابینایان نه می‌بینند نه دیده می‌شوند

40 درصد دانشجویانی که تحت حمایت سازمان بهزیستی قرار دارند در گروه نابینایان قرار می‌گیرند این دلیل خوبی است برای این که بتوان از توانایی‌های افراد گفت و تاکید کرد با این که نابینایان به وسایل آموزشی مناسبی دسترسی ندارند، اما توانسته‌اند حضور پررنگی در دانشگاه‌های کشور داشته باشند به همین سبب کارشناسان تاکید دارند باید برای رفع نیازهای آموزشی این گروه از جامعه‌ساز و کار مناسبی اندیشید، چراکه آنها به حداقل‌هایی مانند کتابخانه‌ای مجهز نیز دسترسی ندارند. این گلایه‌ای است که بیشتر افراد نابینا آن را مطرح می‌کنند.

فرصتی برای اثبات توانایی

بیشترنابینایانی که با اتکا به تلاش خود و حمایت اطرافیانشان توانسته‌اند به موفقیت دست پیدا کنند معتقدند پیشرفت بیشتر نابینایان در گرو فرهنگسازی مناسب در جامعه است، زیرا بیشتر مردم درک درستی از توانایی‌ها و نیازهای آنها ندارند. امیرحسین یکی از این افراد است.او با این که مادرزادی نابیناست توانسته با مدرک کارشناسی ارشد در رشته مترجمی زبان از یکی از دانشگاه‌های معتبر کشور فارغ‌التحصیل شود.

او می‌گوید هنگام تحصیل به منابع آموزشی کمی دسترسی داشته به همین دلیل از مسئولان می‌خواهد برای رفع این مشکل نابینایان تلاش ویژه‌ای انجام دهند.

پای حرف‌هایی افرادی مانند امیرحسین که بنشینید متوجه می‌شوید آنها با این که توانایی‌هایشان را ثابت کرده‌اند، اما هنوز مورد توجه قرار نگرفته‌اند، مگر افراد محدودی که از سوی اطرافیانشان مورد حمایت قرار گرفته‌اند.

آن طور که او می‌گوید موفقیت در تحصیل را مدیون تلاش‌های خود و حمایت‌های مادرش است، چراکه توانسته از فناوری روز برای آموزش بهره ببرد. امیرحسین تاکید می‌کند مسئولان باید زمینه را برای فراگیر شدن استفاده از وسایل آموزشی روز برای نابینایان فراهم کنند.

اما پس از فارغ‌التحصیلی نابینایان باید تلاش بیشتری از خود نشان دهند تا کارفرمایان به توانایی‌های آنها اعتماد کنند، زیرا این روزها نابینایانی شانس جذب شدن در بازار کار را پیدا می‌کنند که شانس اثبات توانایی‌های خود را پیدا کنند.

مشکلی به نام اشتغال

بیش از 80 درصد نابینایان نتوانسته‌اند برای خود شغل مناسبی پیدا کنند، زیرا بیشتر کارفرماها حتی به آنها اجازه اثبات توانایی‌هایشان را نمی‌دهند و زمانی که متوجه می‌شوند با فردی نابینا یا کم‌بینا روبه‌رو هستند به آسانی فرصت‌های شغلی را از آنها دریغ می‌کنند.

علی‌اکبر جمالی، مدیرعامل انجمن نابینایان ایران در این باره به جام‌جم می‌گوید: این گروه از جامعه مشکل کم ندارند برای نمونه اشتغال، آموزش و رفت و آمد از مشکلات اصلی آنهاست.

آن طور که او می‌گوید آمار دقیقی نیز از تعداد نابینایان در دست نیست و می‌توان گفت حدود 150 هزار نابینای مطلق و حدود 650 هزار کم‌بینا در کشورمان زندگی می‌کنند که بیش از 80 درصدشان به شغل مناسب دسترسی ندارند.

سازمان فنی و حرفه‌ای برای آموزش این افراد با توجه به نیاز بازار کار تلاش قابل‌توجهی انجام نمی‌دهد، این مساله‌ای است که مدیر عامل انجمن نابینایان ایران از آن گله می‌کند و می‌افزاید: فرصت‌های شغلی برای نابینایان بدرستی شناسایی نمی‌شود در نتیجه آموزش‌هایی که ارائه می‌شود نیز کمکی به جذب شدن نابینایان در بازار کار نمی‌کند.

دراین میان باید به مستمری اندکی که سازمان‌های حمایتی مانند بهزیستی به نابینایان می‌دهند نیز اشاره کرد، زیرا گرهی از کار آنها باز نمی‌کند.

جمالی با تاکید بر این که نابینایان تحت حمایت بهزیستی هر ماه حدود 53 هزار تومان مستمری دریافت می‌کنند، می‌گوید: این مستمری حتی در اختیار تمام نابینایان قرار نمی‌گیرد چراکه شرط سنی دارد و این هزینه دردی از مشکلات نابینایان دوا نمی‌کند.

اعتبار اندک توانبخشی

به نظر می‌رسد دست سازمان‌های حمایتی مانند بهزیستی نیز برای کمک به معلولان بسته است، زیرا مدیران بهزیستی از کمبود اعتبار گله دارند و می‌گویند برای پوشش معلولان باید اعتبارات توانبخشی چند برابر شود.

حسین نحوی‌نژاد، معاون توانبخشی سازمان بهزیستی در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: در کشورمان حدود یک میلیون و 300 هزار معلول تحت حمایت سازمان بهزیستی قرار دارند و نابینایان حدود یک و نیم درصد این آمار را تشکیل می‌دهند یعنی حدود 135 هزار نابینا در طیف‌های مختلف از کم‌بینا تا نابینای مطلق در کشورمان زندگی می‌کنند.

30 درصد این افراد نابینای مطلق هستند و دسترسی به تجهیزات کمک توانبخشی مانند عینک برای افراد کم بینا یا عصای مناسب وسایل کمک آموزشی برای نابینایان مطلق مناسب نیست.

آن طور که او می‌گوید اعتباری که در سازمان بهزیستی برای وسایل کمک توانبخشی در نظر گرفته می‌شود سالانه حدود 40 میلیارد تومان است و برآورده کردن حداقل نیازهای جامعه معلولان دست‌کم به حدود 150 میلیارد تومان اعتبار در سال نیاز دارد. نبود اعتبار مناسب سبب شده نابینایان و دیگر معلولان نتوانند براحتی به وسایل کمک آموزشی و توانبخشی دسترسی داشته باشند.

شهر با معلولان قهر است

بجز آموزش و اشتغال از دیگر نیاز‌های اساسی نابینایان و دیگر معلولان این است که بتوانند براحتی در شهر تردد و نیازهای روزمره‌شان را برآورده کنند، اما این مهم مورد توجه مسئولان و مدیران شهری نیست، زیرا در بیشتر شهرهای کشور این حق معلولان نادیده گرفته شده است.

معاون توانبخشی سازمان بهزیستی می‌گوید: هرچند در شهر تهران اقداماتی در این خصوص انجام شده، اما در شهرهای دیگر کشور مبلمان شهری برای معلولان مناسب‌سازی نشده به همین سبب افرادی مانند نابینایان هنگام تردد در شهر یا استفاده از اتوبوس یا مترو دچار مشکل شده و اتفاقات ناگواری برایشان رخ می‌دهد.

نحوی‌نژاد به حادثه‌ای که مدتی قبل برای یکی از نابینایان در ایستگاه متروی خزانه اتفاق افتاد اشاره می‌کند و می‌گوید: چنین حادثه‌هایی در بیشتر شهرهای کشور برای نابینایان اتفاق می‌افتد، زیرا شهرها شرایط تردد ایمن را برای این افراد ندارد.

کارشناسان معتقدند باید شرایطی ایجاد شود که نابینایان و دیگر معلولان بتوانند بدون کمترین خطری از حمل و نقل عمومی استفاده کنند یا سازوکاری اندیشیده شود تا بساط دستفروشان و مغازه‌دارانی که حریم پیاده رو را رعایت نمی‌کنند و مزاحم تردد معلولان می‌شوند ساماندهی شود.

افزون بر این مبلمان شهری نیز باید متناسب با نیاز این افراد تغییر کند، زیرا معلولان براحتی نمی‌توانند از فضاهایی مانند پارک،سینما و حتی خدماتی مانند دستگاه‌های خود پرداز بانک‌ها استفاده کنند.

آن طور که معاون توانبخشی سازمان بهزیستی می‌گوید برای اجرای این نکات قوانین مناسبی وجود دارد، اما مشکل اینجاست که بدرسی اجرا نمی‌شود و عده‌ای سود جو با پرداخت خلافی این قوانین را دور می‌زنند.

با توجه به اظهارنظر کارشناسان باید تاکید کرد نابینایان و دیگر معلولان در کشورمان به حداقل‌ها نیز دسترسی ندارند و برآورده شدن نیازهای اولیه آنها مانند اشتغال و آموزش درگروی اجرای درست قانون است افزون بر این باید از نمایندگان مجلس نیز خواست تا توجه ویژه‌ای به لایحه بازنگری قانون جامع حمایت از حقوق معلولان کشور داشته باشند که از شهرویور سال گذشته برای بازنگری به مجلس فرستاده شد، اما شورای نگهبان ایراد‌هایی از آن گرفته است. به همین دلیل باید نمایندگان در اولین فرصت این موارد را برطرف و برای تصویب این لایحه و احیای حقوق معلولان کشور تلاش کنند.

ژنتیک عامل 50 درصد نابینایی‌ها

مینو رفیعی

مدیر دفتر پیشگیری از معلولیت‌های سازمان بهزیستی

دیابت از شایع‌ترین علل نابینایی در بزرگسالی است، اما علت‌های نابینایی برای کودکان متفاوت است و می‌توان از آب مروارید مادرزادی و تنبلی چشم به عنوان دلایل عمده نابینایی در کودکان نام برد.

افزون بر این می‌توان گفت علت 50 درصد نابینایی‌ها ژنتیک و 50 درصد دیگر ناشی از بیماری‌های زمینه‌ای است.

لزوم گسترش برنامه‌های پیشگیری قابل توجه است. در سازمان بهزیستی برنامه غربالگری تنبلی چشم کودکان 3 تا 6 سال دنبال می‌شود به این شکل که اکنون حدود 80 درصد کودکان کشور تحت پوشش این برنامه قرار می‌گیرند. باید تاکید کرد در تنبلی چشم، ظاهر چشم نرمال و یکی از چشم‌های کودک درگیر اختلال است به همین دلیل والدین ممکن است متوجه آن نشوند. این درحالی است که اگر تشخیص بیماری بموقع نباشد نمی‌توان به درمان کامل امیدوار بود.

مهدی آیینی

جامعه