مطبوعات، سند پیش‌نویس تاریخ جوامع

در چنین شرایطی بهترین پیشنهادی که می‌توان برای رسانه‌های مکتوب کشور داشت، این است که تکرارکننده مطالب فضاهای مجازی نباشند و سعی کنند به‌دنبال مطالب تخصصی و اختصاصی خودشان بروند. مخاطبان لازم است احساس کنند مطالبی را که در روزنامه‌ها می‌خوانند در هیچ جای دیگری نمی‌توانند پیدا کنند و دیگر این‌طور نباشد که صرفا بازتاب اخبار شب قبل را در روزنامه‌های فردا صبح ببینیم. این روزها که شبکه‌های اجتماعی اینقدر به دنبال تولید محتواهای مختلف و مختص به خودشان رفته‌اند، لازم است مطبوعات در قالب گزارش‌هایی تحقیقی، صحت و سقم این اطلاعات را بررسی و در عوض سرسری و سطحی عبور کردن از این موضوعات، چرایی‌شان را واکاوی کنند. این وظیفه مطبوعات است که واقعیات را بشکافند و در حرکتی مطالعاتی و تحقیقاتی به کنجکاوی‌های مردم پاسخ دهند.

نکته بعدی این که ما در این روزها دیگر از عصر تولید روزنامه‌های سرگرم کننده گذشته‌ایم. بخش عمده گشت و گذار و فراغت مردم در اینترنت صورت می‌گیرد و آنها برای سرگرم شدن و پر کردن زمان‌های تفریحشان به مطبوعات نیازی ندارند؛ در نتیجه مطبوعات باید عمیق‌تر شوند و هر روزنامه تریبون انعکاس دهنده افکار مختص به خود باشد. این اشکالی ندارد که ما بازتابی از اتفاقات فضاهای مجازی را در روزنامه‌ها ببینیم؛ اما بسنده کردن به همین عامل به تنهایی کافی نیست و مطبوعات باید چیزی فراتر از آن را به مخاطبان کنجکاوشان ارائه کنند.یادمان باشد که روزنامه‌ها سند پیش‌نویس تاریخ جوامعند و اگر مطبوعات در عصر امروز نباشند، تاریخ هم بدرستی تدوین نمی‌شود. بنابراین مطبوعات همه روزه دارند به صورتی ناخودآگاه تاریخ معاصر کشورشان را به ثبت می‌رسانند. امروزه تقریبا می‌شود این‌طور گفت که ما دیگر هیچ رسانه‌ای را به‌صورت محدود و محلی نداریم، بلکه با توجه به آنلاین شدن نسخ مطبوعاتی، هر نشریه‌ای به یک نشریه جهانی تبدیل می‌شود و حتی رسانه‌های نقاط دور افتاده هم به مدد اینترنت می‌توانند مطالبشان را در دسترس عده زیادی قرار بدهند. این پیش‌نویس‌های تاریخی برای کل بشریت هستند و لذا لازم است که در وهله اول دقیق، صحیح، منصف و اخلاقی باشند و این شروط را در اصل و اساس خود رعایت کنند.

امروزه مخاطب ما هم باهوش‌تر شده است. او یاد گرفته که نبود صداقت و صحت را در اخبار و اطلاعات رسانه‌ها تحلیل کند و چنانچه متوجه این موضوع شود، طبیعتا اعتمادش را به آن رسانه از دست می‌دهد. یادمان باشد که مخاطبان امروز رسانه‌ها در معرض رسانه‌های مختلف و متفاوتی قرار دارند و دیگر این‌گونه نیست که گوششان فقط به اخبار یک رسانه خاص باشد بلکه خود اخبار و اطلاعات مورد نظرشان را دریافت می‌کنند و به دنبال کشف صحت آن به سراغ رسانه‌های گوناگون می‌روند.

حالا مخاطبان ما می‌توانند بین دریافت‌هایشان از رسانه‌های گوناگون مقایسه کنند و دیگر فقط عناصری منفعل و شنونده نیستند بلکه خود قدرت درک سواد رسانه‌ای را پیدا کرده‌اند و رفتار با رسانه‌های مختلف را یاد گرفته‌اند. در نتیجه دیگر به آمارهایی که رسانه‌ها از میزان دریافت کنندگان پیام‌هایشان می‌دهند و این اعداد و ارقام را به عنوان نشانه‌ای برای موفقیت یا پرمخاطب بودنشان در نظر می‌گیرند، نمی‌توانیم اعتماد کنیم. آمارها می‌توانند گمراه‌کننده باشند یا حتی مخاطبان به صرف نقد یک رسانه و پیدا کردن دلیلی برای بی‌اعتمادی به آن مخاطبش شده باشند. اینجاست که باز کار رسانه‌ها دشوارتر از قبل می‌شود و اهمیت صحت و صداقت در اخبار و محتواها را برایشان برجسته‌تر از قبل می‌سازد.

دکتر محمدمهدی فرقانی

استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی