آمریکا چطور از اقتصاد مقاومتی استفاده کرد؟

رهبر معظم انقلاب دلیل پیشرفت‌های علمی و صنعتی آمریکا در 150 سال گذشته را، به‌کارگیری اقتصاد مقاومتی دانستند و خاطرنشان کردند: البته آمریکایی‌ها این اندیشه را در جهت مادیگری و پول به‌کار گرفتند اما همین تجربه پذیرفته‌شده جهانی را می‌توان با جهتگیری متعالی‌تری به‌کار گرفت. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به سخنان یکی از نخبگان علمی درخصوص اقتصاد مقاومتی اشاره کردند و گفتند: اقتصاد مقاومتی یک اندیشه تجربه‌شده در دنیاست و فقط اختصاص به ما ندارد. ایشان، چگونگی بهره‌برداری از اقتصاد مقاومتی را منوط به اهداف کشورها دانستند و افزودند: جدای از نحوه جهتگیری و بهره‌برداری، این موضوع که اقتصاد مقاومتی، کشور را در برابر تکانه‌های گوناگون جهانی اعم از بدخواهانه یا غیر بدخواهانه حفظ خواهد کرد، یک اصل پذیرفته‌شده است. درباره مصادیق استفاده کشورهای غربی از الگوی اقتصاد مقاومتی با دکتر محمدجواد ایروانی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت‌وگو کرده‌ایم که معتقد است مهم‌ترین بخش پیشرفت برای هر کشور توجه به بخش دانشگاهی و دانش‌بنیان کردن اقتصاد است. مشروح این گفت‌وگو را بخوانید:

به نظر شما مهم‌ترین کاری که کشورهای پیشرفته برای توسعه اقتصادی خود انجام دادند، چه بود؟

هیچ کشوری از ابتدا قدرت اقتصادی نداشت و با استفاده از سیاست‌هایی توانستند پیشرفت‌هایی را حاصل کنند و به دستاوردهایی دست پیدا کنند. مهم‌ترین موضوعی که نباید از آن غافل شد، توجه به اقتصاد دانش‌بنیان است. زمانی که همه بخش‌های کشور، دانش‌بنیان شوند مسلما پیشرفت‌های زیادی رقم خواهد خورد. در دهه 90 کشور آمریکا سرمایه‌گذاری‌های زیادی برای توسعه صندوق‌های جسورانه و خطرپذیر انجام داد و با استفاده از همین روش توانستند یافته‌های علمی خود را به فناوری و به اقتصاد تزریق کنند. بهترین دوران اقتصادی کشور آمریکا دهه 90 است که در رشد اقتصادی بالا زبانزد بود.

آمریکا در بخش اقتصاد مقاومتی چه اقداماتی انجام داد؟

آمریکا زمانی نیاز زیادی به واردات نفت داشت و در یک دوره زمانی (دهه 60 میلادی) نفت بسیار گران شد و این کشور توانایی خرید نفت گران را نداشت و به مشکل اقتصادی شدیدی خورد. آن تجربه باعث شد آمریکا به دنبال مقاوم‌سازی اقتصاد خود در برابر شوک‌های نفتی بیفتد. ذخایر استراتژیک نفت که اکنون در آمریکا می‌بینید، نتیجه همان تفکرات اقتصاد مقاومتی است. اکنون آمریکا نفت را در دوران ارزانقیمت خریداری و برای مصرف دوره‌ای خود ذخیره می‌کند. از سوی دیگر خودروهای آمریکایی در دهه‌های قبل مصرف بسیار بالایی داشتند که آمریکا توانست با همکاری کشورهای دیگر این موضوع را نیز تعدیل کند. اعطای تسهیلات بلاعوض برای جلوگیری از ورشکستگی برخی کارخانجات در دوره‌های مختلف و سیاست پولی که دلار را چاپ و به خارج از مرزهای خود ارسال می‌کند تا پایه پولی کشور آمریکا افزایش نیابد، از جمله سیاست‌هایی است که دولت‌های آمریکا اجرا کرده‌اند و می‌توان آن را همسو با مفهوم اقتصاد مقاومتی دانست. البته این کشور همه توان خود را در بخش مالی و مادیگرایی به کار گرفت.

سیاست‌های رئیس‌جمهور منتخب آمریکا را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

یک نکته در مورد انتخاب شدن دونالد ترامپ باید بگویم. وی با شعارهای شبیه اقتصاد مقاومتی توانست توجه مردم را جلب کند و رئیس‌جمهور شود. برخی شعارهای ترامپ افزایش تولید ملی آمریکا، اشتغال برای آمریکایی‌ها، اعمال مالیات‌های سنگین برای انتقال فناوری به خارج از مرزهای این کشور، تضمین منافع کارگران آمریکایی و تجدیدنظر در قرارداد تجارت آزاد با کشورهای دیگر بود. همین موضوع نشان می‌دهد تاکنون برخی مسئولان این کشور نسبت به کشورشان بی‌تفاوت بوده و بیشتر از این که بخواهند کشور خود را بسازند، فکر دخالت در امور دیگر کشورها بوده‌اند.

وضعیت اجرای اقتصاد مقاومتی در کشورمان چگونه است؟

اقتصاد مقاومتی از سال 89 مطرح شد و سیاست‌های کلی آن در سال 92 به دولت ابلاغ شد، اما با نگاه اجمالی به این بخش می‌توان گفت پیشرفت زیادی حاصل نشده است.

به نوعی می‌توان گفت سیستم تعرفه‌ای ما به سود تولید کشور نبوده و مشوق واردات است. ما به جای این که به فکر تولید خودمان باشیم به فکر کاهش تعرفه برای واردات بیشتر هستیم. برخی می‌گویند تعرفه را کاهش دهیم که قاچاق پایین بیاید، اما برای مبارزه با قاچاق که نباید عملیات انتحاری انجام داد و کشور را از کالای خارجی اشباع کرد.

اکنون بسیاری از کالاهای لوکس و غیرضروری به کشور وارد می‌شود و بسیاری از آنها در داخل تولید دارند اما خریدار خیر. ریشه تصمیمات تجاری ما و توجه مسئولان باید تولیدمحور باشد، اما متاسفانه چنین تفکری وجود ندارد. آمریکا جزو منادیان تجارت آزاد است اما الان ضد آن عمل می‌کند و بیشتر از آن که بخواهد به تجارت آزاد پایبند باشد به فکر تولید ملی کشور خود است. سازمان توسعه تجارت ایران بیشتر به سازمان توسعه واردات شبیه است تا تجارت و همه به این موضوع اذعان دارند. این تفکرات باید برعکس شود و همین مساله، پاشنه آشیلی برای دولت محسوب می‌شود.

با توجه به سیاست‌های اقتصاد مقاومتی،چه کوتاهی‌هایی در این بخش شده است؟

در خصوص اقتصاد مقاومتی باید نکته‌ای را بگویم. اگر اقتصاد مقاومتی در ایران اجرایی شود، پیشرفت‌هایی بهتر از آمریکا حاصل خواهد شد. به این دلیل که این سیاست‌ها عدالت‌محور است؛ اما کشورهای سرمایه‌داری این بخش را نادیده می‌گیرند.

به پاسخ پرسش شما بازگردیم، یکی از بندهای اقتصاد مقاومتی به جلوگیری از خام‌فروشی تاکید دارد که این موضوع خیلی اجرایی نمی‌شود. برای اجرای اقتصاد مقاومتی نیاز نیست کار خارق‌العاده‌ای انجام دهیم و با چند راهکار ساده می‌توان اقتصاد مقاومتی را اجرا و اقتصاد دانش‌بنیان را پیاده‌سازی کنیم.

برای رسیدن به این هدف، همراهی همه بخش‌های کشور نیاز است که اکنون دیده نمی‌شود. ملاک سنجش و ارزیابی مدیریت‌ها هم چگونگی پایبندی آنها به سیاست‌های اقتصاد مقاومتی باشد نه گروه‌بندی‌های سیاسی که اکنون کشور دچار آن شده است. به بیان بهتر هر کسی در هر مسئولیتی که دارد پایبندتر باشد و دقیق‌تر عمل کند می‌تواند در سمت خود ابقا شود ؛ به این دلیل که منافع کشور را در نظر گرفته است. در غیر این صورت باید از مدیرانی بهره گرفته شود که اقتصاد مقاومتی را تمام و کمال قبول دارند و آن را در سمت و مسئولیتی که دارند به کار می‌گیرند.

محمدحسین علی‌اکبری