دفتر انقلاب در نیاوران ورق می‌خورد

به گزارش جام‌جم، وارد کاخ نیاوران که می‌شوی یاد صحنه‌ای از سریال معمای شاه می‌افتی که محمدرضا شاه مسیری را با نخوت در این کاخ طی می‌کند؛ انگار که سلطنتش همیشگی است و حکومت ستمشاهی‌اش همواره پایدار.

حالا پس از گذشت سال‌ها از انقلابی که به رهبری بنیانگذارکبیر انقلاب اسلامی به بار نشست و حکومت طاغوت را برچید، بهترین مکان برای مرور خاطرات انقلاب اسلامی همان کاخ نیاوران است. حتی به همت مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران و گروهی از پژوهشگران و انجمن طراحان گرافیک، دو نمایشگاه به مناسبت دهه مبارک فجر برپا شده است که به سرعت بازدیدکنندگان را به روزهای ملتهب سال 57 پرتاب می‌کند. با وارد شدن به گالری هنر مجموعه نیاوران، تصانیف انقلابی بازدیدکنندگان را با خود به دوران انقلاب می‌برد. متن سروده‌ها و ترانه‌ها و اطلاعات تاریخی به همراه تصاویری از ترانه‌سراها، خوانندگان و آهنگسازان و نوازندگان، نمایشگاه «بازنمایی روایت‌هایی از انقلاب» را به نمایشگاه‌های مشابه متمایز کرده است.

معاون فرهنگی مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران درباره نمایشگاه «بازنمایی روایت‌هایی از انقلاب» به جام‌جم می‌گوید: «نمایشگاه شامل دو بخش است. یک بخش آن به تصانیف انقلاب‌های مشروطه و اسلامی پرداخته است و بخش دیگر به عناصر بصری مربوط به انقلاب 57 اختصاص دارد.»

مهناز اسدی با اشاره به مجموعه تصانیف انقلابی که توسط امید انارکی گردآوری شده و به همراه ترانه و توضیحات تاریخی مرتبط در گالری هنر به نمایش گذاشته شده‌، می‌افزاید: نسخه‌های قدیمی این تصانیف نیز برای مخاطبان گردآوری شده و آنها می‌توانند از طریق رایانه‌ای که در این نمایشگاه فراهم شده است به این تصانیف گوش دهند.

او با باین این‌که در گالری جهان‌نما نیز عکس‌های دیوارنوشته‌ها و پوسترهای مربوط به دوره انقلاب 57 به نمایش گذاشته شده است، عنوان می‌کند: آن‌طور که همکاران موزه گرافیک به ما گفته‌اند این نمایشگاه شامل آثاری می‌شود که پیش از این به نمایش درنیامده بود. معاون فرهنگی مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران معتقد است این آثار، اسناد دست‌اولی را پیش روی پژوهشگران و علاقه‌مندان به تاریخ و انقلاب اسلامی می‌گذارد.

اسناد تاریخی معتبر

ابراهیم حقیقی طراح و گرافیست پیشکسوت و رئیس انجمن طراحان گرافیک معتقد است که در انقلاب مشروطه تمرکز هنرمندان در ادبیات و موسیقی بود، اما در انقلاب 1357 سواد بصری شهرنشینان آشکار شد.

او با اشاره به این‌که بخشی از نمایشگاه «بازنمایی روایت‌هایی از انقلاب» دیوارنوشته‌هایی هستند که توسط مرتضی ممیز و امرالله فرهادی ثبت شده و بخش دیگر عکس‌های دوران انقلاب است که غربت مردم آن زمانه را نشان می‌دهد، به جام‌جم می‌گوید: قسمت اول این نمایشگاه به عکس‌هایی اختصاص دارد که دیوارنوشته‌های دوران انقلاب اسلامی را به تصویر می‌کشد. این عکس‌ها را امرالله فرهادی در سال 1358 برای پایان‌نامه‌اش به راهنمایی مرحوم مرتضی ممیز گرفته بود. به گفته او، خود مرحوم ممیز نیز عکس‌های بسیاری از این دیوارنوشته‌ها گرفته بود و در همان سال‌ها نمایشگاهی در موزه هنرهای معاصر از این عکس‌ها برپا کرده بود.

به باور حقیقی، این دیوارنوشته‌ها توسط مردم و به صورت خودانگیخته بر روی دیوار ترسیم می‌شدند و اگر چه بسیاری از آنها طراحانه نبودند ولی اسناد تصویری تاریخی معتبری از انقلاب اسلامی بشمار می‌روند.

رئیس انجمن طراحان گرافیک با بیان این‌که بخش دیگر این نمایشگاه به نمایش پوسترهایی اختصاص دارد که توسط هنرآموختگان آن دوره به صورت حرفه‌ای طراحی شده بود، می‌افزاید: همان زمان این پوسترها در دو نمایشگاه یکی در دانشکده هنرهای زیبا در سال 57 و توسط گروه 57 برپا شد و دیگری در سال 58 در حسینیه ارشاد برگزار شد.

حقیقی با تاکید به این‌که همه این آثار به صورت خودانگیخته و بدون سفارش گرفتن از نهاد و شخصی طراحی شده‌اند، عنوان می‌کند: بیشتر این آثار به نمایش درآمده اصلی هستند که از موزه گرافیک به امانت گرفته شده‌اند.

ایده‌ای نو و جذاب

نمایشگاه «بازنمایی روایت‌هایی از انقلاب» در واقع، مروری است بر برخی از رویدادهای فرهنگی، هنری و اجتماعی انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی که در ایده و اجرا، نو و جذاب است و می‌تواند توجه مخاطبان بسیاری را جذب کند. اما فقدان تبلیغات کافی سبب شده که بسیاری از علاقه‌مندان‌ از برگزاری این نمایشگاه اطلاع نداشته باشند و مخاطبان آن به بازدیدکنندگان کاخ محدود شود.

به هر ترتیب، اگر تمایل داشتید که خاطرات انقلاب را در یک فضای ساکت و آرام مرور کنید، نمایشگاه «بازنمایی روایت‌هایی از انقلاب» گزینه قابل توجهی است. این نمایشگاه هر روز تا 23 بهمن از ساعت 9 صبح تا 17 میزبان علاقه‌مندان است. در کنار آن اگر به آثار تاریخی علاقه داشتید سری هم به کوشک احمدی مجموعه کاخ نیاوران بزنید که میزبان نمایشگاه راز مهر است که به نمایش مجموعه خصوصی محمدرضا عسگری طاری از مهرهای دوران قاجار از جمله مهرهای پادشاهان و علما و بزرگان این دوره اختصاص دارد.

مرز دیوارهای حقیقی و مجازی

برخی از طراحان جوان به طراحی آثار خودانگیخته نسبت به حوادث و رویدادهای اطرافشان واکنش نشان می‌دهند و این آثار را در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذارند. به باور این‌گرافیست پیشکسوت، آثار گرافیکی دوره انقلاب را می‌توان با این آثار مقایسه کرد ولی باید توجه داشت که رسانه‌ها عوض شده‌اند: آن زمان دیوار، رسانه طراحان بود که کارشان را به صورت معدود روی دیوارها به نمایش می‌گذاشتند. اما امروزه دیوار مجازی شبکه‌های اجتماعی جای دیوارهای آجری و سیمانی را گرفته‌اند.

او در پاسخ به این‌که آیا این آثار تصویری در دوره انقلاب تاثیرگذار بودند، می‌گوید: ما چون حرفه‌مان این است شاید ادعا کنیم که تاثیرگذار بودند، اما معمولا آمارها باید از تاثیرگذاری یک امر خبر دهند. با این همه، بدون تردید این آثار گرافیکی در آن شور انقلابی تاثیر خود را می‌گذاشتند و به همبستگی مردم قوت می‌بخشیدند.

کمیل انتظاری