شنا در آغوش مرگ

هر ساله شاهدیم که صدها نفر از هموطنانی که برای گذراندن تعطیلات تابستان و اندکی تفریح به دریا یا اطراف رودخانه‌ها می‌روند، به یکی از بدترین اشکال مرگ که همان غرق‌شدگی است، جان خود را از دست داده و خاطره‌ای تلخ نیز در ذهن بازماندگان خود بر جای می‌گذارند. شنا در دریا هرگز مشابه شنا در استخر نیست و علاوه بر دانستن فن شنا و داشتن مهارت زیاد، باید ویژگی‌های آب دریا را نیز شناخت. مسأله غرق شدن در دریا هر ساله یکی از مشکلات عمده استان‌های شمالی، بویژه استان مازندران در ایام تابستان است. از سوی دیگر در شهرهای کوچک و روستاها گروه‌های مختلف افراد بویژه نوجوانان و جوانان برای رهایی از گرما به شنا در رودخانه‌ها و کانال‌های آبیاری روی می‌آورند. کاری که گاهی اوقات به قیمت جانشان تمام می‌شود. عواملی از جمله وضعیت ساحل، رژیم موج و جریان شکافنده و ناآشنایی به مناطق ساحلی در این مسأله دخیل می‌باشند.

البته برخی جوانان هم به‌دلیل کمبود امکانات و نبود استخر در شهر، در رودخانه‌ها شنا می‌کنند که با هزاران خطر روبه‌رو هستند. برخی از جوانان بر این تصور هستند که شنا کردن در آب‌های راکد راحت است و نیاز به فن خاصی ندارد و تنها هدفشان تفریح است اما امکان دارد عمق آب نسبت به ظاهر آن بیشتر باشد و اینجاست که حادثه همیشه در کمین بوده و خطرغرق شدن را افزایش می‌دهد.

افزایش تلفات غرق‌شدگی

سال گذشته در کشور 913 نفر براثر غرق‌شدگی جان خود را از دست دادند، این رقم در مقایسه با سال قبل از آن که تلفات غرق‌شدگی 879 نفر بود، 9/3درصد افزایش یافته است. سازمان پزشکی قانونی کشوراعلام کرده است در سال گذشته 798 مرد و 115 زن براثر غرق‌شدگی جان باختند این در حالی است که تعداد مردان غرق‌شده در سال 94، 748 و تعداد زنان 131 نفر بوده است.

براساس این گزارش در این مدت استان‌های خوزستان و مازندران هر کدام با 135، گیلان با 81 و فارس با 56 فوتی بیشترین و استان‌های خراسان‌شمالی با دو، قم با سه و سمنان با چهار فوتی کمترین آمار تلفات غرق‌شدگی را داشته‌اند. همچنین در سال گذشته بیشترین آمار مرگ براثر غرق‌شدگی با 142 مورد در مرداد ماه و کمترین آن با 30 مورد در دی ماه ثبت شده است. همانند سال‌های قبل بیشتر قربانیان در رودخانه‌ها غرق شده‌اند. براساس آمار سال گذشته از کل تلفات غرق‌شدگی در کشور 260 نفر در رودخانه‌ها جان باخته‌اند. پس از آن دریا با 180 فوتی (170 نفر خارج محدوده طرح و ده نفر در محدوده مجاز) در رتبه دوم تعداد تلفات غرق‌شدگی قرار دارد؛ در این مدت همچنین 139 نفر در استخر، 85 نفر در کانال، 79 نفر دریاچه مصنوعی و سد، 32 نفر چاه، 29 نفر دریاچه طبیعی و 109 نفر در سایر مکان‌ها جان خود را از دست داده‌اند.

همچنین براساس آمار سازمان پزشکی قانونی کشور در ده سال گذشته تاکنون حدود 11 هزار شهروند ایرانی براثر غرق‌شدگی جان خود را از دست داده‌اند. براساس این گزارش آمارها می‌گوید: در سال 1385 تعداد 1160 نفر، سال 1386 تعداد 1220 نفر، سال 1387 تعداد 1162 نفر، سال 1388 تعداد 1007 نفر، سال 1389 تعداد 1134 نفر، سال 1390 تعداد 1072 نفر، سال 1391 تعداد 1074 نفر، سال 1392 تعداد 1063 نفر، سال 1393 تعداد 898 نفر و سال 1394 تعداد 879 نفر براثر غرق‌شدگی در دریا، رودخانه‌ها و استخرهای شنا جان خود را از دست داده‌اند. نکته قابل تامل این است که از این تعداد 1500 نفر زن بوده اند.

زنگ خطر سفر به دریا

حسن عباسی، سخنگوی اورژانس تهران می‌گوید: غرق‌شدگی عبارت است از قطع تنفس در نتیجه فرو رفتن یا غوطه‌ور شدن در آب. غرق‌شدگی در رودخانه و دریاها در سراسر جهان وجود دارد و سومین عامل مرگ‌ومیر ناشی از حوادث غیرعمدی به‌شمار می‌رود. همچنین یکی از معضلات مهم سلامت در جوامع به‌شمار می‌رود .

وی می‌افزاید: کودکان، نوجوانان و مردان بیشترین آمار قربانیان را به خود اختصاص می‌دهند. غرق شدن کودکان و نوجوانان علاوه براین که می‌تواند به خاطر بلد نبودن فنون شنا توسط آنها باشد، به نبود نظارت کافی والدین در ارتباط با آنها نیز بر می‌گردد . کل فرآیند غرق‌شدگی از فرورفتن یا غوطه‌وری در آب تا ایست قلبی، معمولا طی چند ثانیه تا چند دقیقه طول می‌کشد اما در شرایط نامعمول از قبیل هیپوترمی یا غرق‌شدگی در آب یخ این فرآیند می‌تواند تا یک ساعت طول بکشد.

وی عنوان می‌کند: نجات‌دهندگان آموزش‌ندیده باید مواظب باشند خودشان غرق نشوند .باید از بیرون آب به فرد کمک کنند. تکنیک‌های نجات ایمن عبارتند از رساندن یک شی‌ء از قبیل چوب یا شاخه درخت یا انداختن یک شیء شناور به سمت غریق. در اغلب موارد از این واکنش‌های سریع و بی‌خطر غفلت می‌شود. باید این موارد را جزئی از برنامه‌های ایمنی در آب آموزش داد.

سخنگوی اورژانس تهران می‌افزاید: درخواست کمک از کارکنان اورژانس‌‌های پزشکی و انجام فوری عملیات نجات و احیا بسیار مهم است. فرد در صورتی که هوشیار باشد، باید به خشکی منتقل شود و حمایت‌های حیاتی پایه(1) در اولین فرصت شروع می‌شود. در افراد غیر هوشیار، شروع احیا در آب، می‌تواند احتمال پیامد مطلوب را به بیش از سه برابر افزایش دهد.

با این حال، احیا در آب فقط در صورتی امکان‌پذیر است که توسط یک نجات‌دهنده بسیار ماهر انجام شود و فقط تهویه را (بدون ماساژ) دربر بگیرد.

وی ادامه می‌دهد: هنگامی که فرد به خشکی منتقل شد، باید در وضعیت خوابیده به پشت در حالی که سر و تنه در یک سطح قرار دارد (معمولا موازی با خط ساحلی)، قرار بگیرد. سپس باید بررسی‌های استاندارد از نظر پاسخ‌دهی و تنفس انجام شود. در صورتی که فرد هوشیار نباشد ولی تنفس داشته باشد، باید در وضعیت بهبود (یعنی لترال دکوبیتوس) قرار بگیرد. در صورتی که فرد تنفس نداشته باشد، انجام تهویه نجات‌بخش ضرورت دارد.

عباسی یادآورمی شود: ایست قلبی ناشی از غرق‌شدگی عمدتا به‌دلیل کمبود اکسیژن رخ می‌دهد. شروع با پنج تنفس نجات‌بخش اولیه، سپس 30 ماساژ قفسه سینه، سپس ادامه با دو تنفس نجات‌بخش و 30 ماساژ قفسه سینه تا زمانی که نشانه‌های حیاتی دوباره ظاهر شوند. اما ممکن است انتقال فرد به خشکی دشوار باشد و تاخیر زیادی نیز تا رسیدن کارکنان اورژانس پیش بیاید.

ولی از سوی دیگر، افراد غرق‌شده عموما جوان هستند و میزان احیای موفق در آنها نسبت به افراد مسن‌تر بیشتر خواهد بود. علت این امر اغلب آن است که هیپوترمی روی افراد جوان سریع‌تر اثر می‌کند و شانس احیای موفق افزایش می‌یابد. افراد نجات‌یافته توسط گروه نجات غریق به مراقبت پزشکی در بیمارستان نیاز خواهند داشت.

وی با هشدار به خانواده‌ها می‌گوید:به دیگران بویژه کودکان کمک و آنها را تشویق کنید تا شنا و مهارت‌های بقای ایمن در آب را یاد بگیرند. در نواحی دارای گروه نجات‌ غریق شنا کنید. قواعدی را برای ایمنی در آب تعیین کنید. همواره کودکان تحت نظارت خود را چه در داخل آب و چه در کنار آب، زیر توجه دقیق و مستمر داشته باشید چگونگی و زمان استفاده از جلیقه نجات را (خصوصا برای کودکان و شناگران ضعیف) یاد بگیرید. کمک‌های اولیه و CPR را یاد بگیرید. روش‌های ایمن برای نجات دیگران بدون در خطر انداختن خود را یاد بگیرید. از تمامی نشانه‌های ایمنی و علائم هشدار تبعیت کنید.

روش‌های پیشگیری

1ـ فرهنگ‌سازی، آموزش و افزایش آگاهی‌های عمومی (هم در شناخت خطر و هم در استفاده درست از محیط ) بسیار موثر بوده که باید توسط رسانه‌های ارتباط جمعی، خبرگزاری‌ها، روزنامه‌ها و مطبوعات ملی، استانی یا از طریق بروشورها و پارچه نوشته در سطح استان‌ها انجام گیرد.

2ـ شناسایی مناطق پر خطر و نصب علائم هشداردهنده در این محل‌ها.

3ـ فعال کردن طرح‌های سالم‌سازی (طرح دریا) و یا محل‌هایی امن برای شنا با کیفیت بالا و تعداد مناسب.

4ـ به‌کارگیری ناجیان غریق و تیم‌های امدادی مجهز و آموزش دیده و تأمین نیازهای آنها.

5 ـ تجمیع امکانات دستگاه‌های متولی و مدیریت صحیح بر منابع و هماهنگی بین سازمان‌های متولی.

6 ـ به‌کارگیری ویژه از بخش خصوصی در آموزش، تأمین و تجهیز امکانات.

7ـ به‌کارگیری تیم‌های نظارتی، بازرسی و گشت‌های ویژه در دریا و ساحل .

در ساعات پایانی شب شنا نکنید

علی عباسی، مدیرکل پزشکی قانونی استان مازندران با هشدار جدی مبنی بر ممنوعیت شنا در ساعات پایانی روز می‌گوید: در بیشتر موارد مسافران به دلایل مختلف در ساعات پایانی یا نیمه‌های شب تن به آب می‌زنند، ساعاتی که به علت تاریکی موج‌های ناآرام تشخیص داده نمی‌شود و با توجه به نبود هیچ نجات غریقی، باعث می‌شود شناگران جان خود را از دست بدهند.

دریای خزر نیمه شب‌ها وحشی می‌شود. امواج سهمگین این دریا یا همان موج‌های شکافنده، هر شناگر ماهری را بسادگی گرفتار می‌کند و البته به علت سکوت ظاهری سطح آب، از اوایل شب تا نزدیکی‌های صبح، جریان و طول موج‌ها چندین برابر شدید می‌شود.

باید مسافران به طور جدی از شنا در ساعات مذکور خودداری کنند زیرا در صورت بروز کوچک‌ترین مشکلی در آن زمان‌بندی و تاریکی، احتمال این‌که قربانی خشم دریا شوند بسیار زیاد است. البته مشکلات غرق شدگی تنها مربوط به دریا نمی‌شود بلکه بی احتیاطی شناگران در بستر کانال‌های آبی نیز دومین علت مرگ غرق شدگان به‌شمار می‌رود.

شناسایی نقاط حادثه خیز در طرح دریا

هر ساله همزمان با گرم شدن هوا و شروع فصل تابستان، با هماهنگی فرمانداری‌ها و با به‌کارگیری اکیپ‌های امدادی و خدماتی از جمله جمعیت هلال احمر، نیروی انتظامی، اورژانس(115)، دانشگاه‌های علوم پزشکی، ناجیان غریق، تربیت بدنی، میراث فرهنگی و گردشگری، شهرداری‌ها، بخش خصوصی و... خدماتی برای کاهش غریق در سواحل شمالی کشور ارائه می‌شود، هر چند به علت محدودیت‌های خاص، این خدمات کافی نبوده، اما ارزشمند است. ملی کردن طرح دریا با بودجه مشخص سالانه از سوی دولت، تقویت بخش خصوصی با پرداخت تسهیلات، بخصوص به تعاونی‌های متشکل از ساکنان بومی سواحل، شناسایی نقاط امن و ممنوعه توسط گروه‌های کارشناسی، تعیین یک متولی مسئولیت‌پذیر با هدف هدایت دستگاه‌های اجرایی، تقویت امکانات گروه‌های امدادی و خدماتی فعال، مطالعه و داشتن یک طرح جامع همه‌جانبه با یک چشم‌انداز کوتاه‌مدت و درازمدت در سواحل دریای خزر، می‌تواند در سیاستگذاری کاهش غریق و به حداقل رساندن آن بسیار موثر باشد .

با توجه به افزایش روبه رشد گردشگران و تمایل بیش از پیش آنها برای شنا در بستر‌های آبی استان مازندران از جمله دریای خزر، نقاط حادثه خیزی وجود دارد که در قالب اجرای طرحی موسوم به «سلامت دریا» شناسایی شده است.

برای کاهش تلفات غریق‌ها، هزار نجات غریق در نقاط شناسایی شده از ساعت 8 صبح تا 8 شب به همراه امکانات کامل آماده ارائه خدمات به شناگران هستند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیش از 90 درصد شناگران شنا بلد نیستند. این موضوع یکی از مهم‌ترین عوامل غرق‌شدگی گردشگران است. از سوی دیگر افرادی که سابقه شنا در استخر را دارند باید بدانند که امواج شکافنده دریا با هیچ‌کس شوخی ندارد. بنابراین قطعا شنا در بستر آب‌های آزاد بسیار پرخطر تر از استخرها یا رودخانه‌ها است. با توجه به اجرای چنین طرح گسترده‌ای قطعا تعداد قربانیان دریا بشدت کاهش می‌یابد اما بی‌اعتنایی گردشگران نسبت به هشدار‌های نجات غریقان باعث شد همچنان شاهد غرق شدن افراد در دریا باشیم.

معصومه ملکی