نقش فروشگاه‌های زنجیره‌ای در حمایت از تولید داخل

روند افزایش تعداد شعب این فروشگاه‌ها و همچنین تنوع ارائه انواع و اقسام کالاهای موجود در قفسه‌هایشان به گونه‌ای غیرقابل تصور بود که درنهایت تعداد و تنوع این‌گونه فروشگاه‌ها جزو شاخصه‌های توسعه یافتگی یا رشد اقتصادی کشورها قرار گرفت. اما آیا فعالیت چنین فروشگاه‌هایی واقعا برای اقتصاد کشورها مفید است یا تبعات منفی حضورشان بیشتر از منافع ایجاد شده خواهد بود؟ در این زمینه جام‌جم گفت‌وگویی با امیر خسرو فخریان، رئیس اتحادیه کشوری فروشگاه‌های زنجیره‌ای داشته که در ادامه می‌خوانید.

هم‌اکنون چه تعداد فروشگاه زنجیره‌ای در بازار ایران فعال هستند؟

در حال حاضر 2450 شعبه فروشگاه زنجیره‌ای در سطح کشور وجود دارد و بیش از یک میلیون مترمربع زیربنای فروشگاه‌های زنجیره‌ای است.

اشتغال‌زایی در این مراکز چقدر است؟

هم‌اکنون نزدیک به 25 هزار نفر در بخش فروشگاه‌های زنجیره‌ای کشور به صورت مستقیم فعالیت دارند.

حجم گردش مالی فروشگاه‌های زنجیره‌ای کشور و سهم اقتصادی آنها از خرده فروشی به چه میزان است؟

آمار دقیقی از سهم خرده‌فروشی‌ها در نظام توزیع در اختیار نداریم و به همین دلیل به طور دقیق نمی‌توان سهم فروشگاه‌های زنجیره‌ای در نظام توزیع را بیان کرد. اما براساس گردش مالی فروشگاه‌های زنجیره‌ای عضو اتحادیه که 15 هزار میلیارد تومان است، می‌توان گفت سهم فروشگاه‌های زنجیره‌ای در نظام توزیع کمتر از 10 درصد است.

آیا استانداردی برای تعداد فروشگاه‌های زنجیره‌ای در یک کشور وجود دارد و اگر هست ایران چه جایگاهی را به خود اختصاص داده است؟

این که بگوییم استانداردی مشخص در این زمینه وجود دارد خیر، اما براساس رشد اقتصادی و برنامه توسعه‌ای صنایع، استانداردهای متفاوتی جهت ایجاد فروشگاه‌های زنجیره‌ای وضع می‌شود. به عنوان مثال در کشور ترکیه به ازای هر 5000نفر یک شعبه فروشگاه زنجیره‌ای وجود دارد و شرایط در اتحادیه اروپا نیز مشابه همین آمار است.

امتیاز اقتصادی این فروشگاه‌ها چیست؟ اصولا آیا واقعا امتیازی برای اقتصاد خواهند داشت؟

این‌گونه فروشگاه‌ها دارای امتیازهای متفاوتی هستند، اما مهم‌ترین مزیت فروشگاه‌های زنجیره‌ای قیمت ارزان کالا و محصولات است. فروشگاه‌های زنجیره‌ای در حجم و مقیاس بالایی از تولیدکنندگان کالا خریداری می‌کنند، حجم بسیار بالای خرید، فروشگاه‌های زنجیره‌ای را قادر می‌سازد قدرت مذاکره با تولیدکنندگان و عرضه کالا با قیمت بسیار مناسب‌تری داشته باشند. از طرفی فروشگاه‌‌های زنجیره‌ای که مستقیما کالا و محصولات را در حجم بالا و به صورت یکجا از تولیدکننده تهیه و آن را به مصرف‌کننده عرضه می‌کنند، سود کمتری برای خود در نظر می‌گیرند و به این ترتیب عملا با کاهش هزینه توزیع و حذف واسطه‌ها بهای کالاها کاهش می‌یابد و محصول با قیمت مناسب‌تری به دست مصرف‌کننده خواهد رسید.

در عین حال تنوع کالا در فروشگاه‌های زنجیره‌ای سبب افزایش رضایت مشتریان، انتخاب کالا متناسب با قدرت خرید و در عین حال صرفه‌جویی در زمان می‌شود. مسلما کاهش بهای خرید کالا، افزایش قدرت خرید مردم و در نتیجه افزایش رفاه مصرف‌کنندگان و جامعه را به دنبال خواهد داشت. در عین حال فروشگاه‌های زنجیره‌ای با حمایت از تولیدات داخلی می‌توانند رونق اقتصادی و افزایش اشتغال‌زایی را برای کشور به ارمغان بیاورند. کاهش مدت زمان انبارداری و حمل و نقل کالا، افزایش بهره‌وری و بهره‌گیری از سرمایه انسانی نیز از دیگر مزیت‌های فروشگاه‌های زنجیره‌ای است.

در کنار اینها، فروشگاه‌های زنجیره‌ای می‌توانند در جهت تقویت و حمایت از بخش تولید و در راستای تنظیم بازار، کمک حال دولت باشند. امیدواریم دولت با اعمال سیاست‌های حمایتی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای، امنیت سرمایه‌گذاری این بخش را افزایش دهد.

به نظر شما اهمیت فروشگاهای زنجیره‌ای در کنترل روند توزیع کالا به چه صورت است و چه امتیازی در کنترل قاچاق دارند؟

موفقیت یک نظام اقتصادی در گرو شفافیت مالی آن است. تمام فرآیند خرید، نگهداری و توزیع کالا در فروشگاه‌های زنجیره‌ای قابلیت رصد و کنترل دارد. شعب فروشگاه‌های زنجیره‌ای به صورت قانونمند ثبت می‌شوند و با پرداخت مالیات بر ارزش افزوده، درآمد، عملکرد، مستغلات، اجاره و همچنین پرداخت حق بیمه‌ای نیروی انسانی به سوی شفافیت نظام مالی گام برمی‌دارند و این قبیل هزینه‌های جاری را با افزایش بهره‌وری جبران می‌کنند. بنابراین در چنین فضای قانونمند و شفافی، امکان توزیع کالای قاچاق مقدور نیست. از طرفی، فروشگاه‌های زنجیره‌ای مسئول تضمین کیفیت کالا در برابر مشتریان هستند بر همین اساس روی تمام مراحل مختلف خرید، توزیع و فروش کالا در فروشگاه‌های زنجیره‌ای نظارت و کنترل صورت می‌گیرد.

اهمیت این فروشگاه‌ها در جلوگیری از دلال بازی و همچنین مدیریت تقاضا در چیست؟

با حذف هزینه‌های زائد از قیمت تمام‌شده کالا، امکان عرضه کالا با قیمت مناسب‌تر به مشتریان در فروشگاه‌های زنجیره‌ای فراهم می‌شود که این امر در مقیاس کلان اقتصادی به افزایش تقاضای مؤثر در جامعه و سرانه خانوار منجر خواهد شد. اما درباره دلال‌ها در بازار لازم است به این نکته توجه داشته باشید که حجم سفارش و تقاضای خرید زنجیره‌ای به گونه‌ای است که معمولا مستقیما با تولید‌کننده اصلی وارد مذاکره می‌شوند به همین دلیل قطعا زمینه‌ای برای حضور دلال‌ها در بازار این گونه فروشگاه‌ها نخواهد بود. هرچند خود تولیدکنندگان نیز بنا به دلیلی که بعضا مطرح شد، علاقه‌مند هستند مستقیم با زنجیره‌ای‌ها وارد مذاکره شوند که اصلی‌ترین عامل آن اطمینان از بازار خرید محصولاتشان و همچنین روند وصول فاکتورهایشان است.

افزایش تعداد فروشگاه‌های زنجیره‌ای ضربه‌ای برای خرده‌فروشی‌های موجود نیست؟

در حال حاضر موضوع فروشگاه‌های زنجیره‌ای فرانچایز (اعطای نمایندگی) بر حسب تاکید وزارت صنعت، معدن و تجارت، اتاق اصناف ایران و مرکز امور اصناف و بازرگانان در دستور کار اتحادیه قرار گرفته است و فروشگاه‌های زنجیره‌ای با اعطای نمایندگی به بنگاه‌های صنفی حمایت‌های لازم را از کسبه خرد خواهند داشت. واحدهای صنفی کوچک در جهت تغییر عادات و سلیقه خرید و متناسب با نیاز مردم می‌توانند با تشکیل شرکت تعاونی و یکپارچه کردن خرید، افزایش بهره وری، ادغام در یکدیگر و تشکیل واحدهای بزرگ‌تر توان رقابت‌پذیری خود را افزایش‌دهند یا خودشان به بخشی از فروشگاه‌های خرده‌فروشی تبدیل شوند.

فروشگاه‌های زنجیره‌ای چه نقشی در فرهنگ‌سازی هموطنان برای خرید کالاهای ایرانی دارند؟

یکی از مهم‌ترین اهداف در جهت رشد و توسعه فروشگاه‌های زنجیره‌ای، حمایت از تولید ملی و فرهنگ‌سازی کالاهای ایرانی برای مردم است. در حال حاضر بسیاری از کالاهای عرضه شده در سطح فروشگاه‌های زنجیره‌ای کالای تولید داخل بوده است. هرچند بد نیست به این نکته توجه داشته باشیم که برخی سیاست‌های فروش که در این مراکز به کار گرفته می‌شود دقیقا در همین جهت استفاده می‌شود. به عنوان مثال نحوه قرارگیری قفسه‌ها در فروشگاه و... دقیقا در جهت جلب‌نظر خریداران است که کم‌کم به فرهنگ و عادت تبدیل خواهد شد. به‌عنوان مثال وقتی شما طی روزهای مختلف به یک فروشگاه زنجیره‌ای مراجعه می‌کنید، قطعا ردیف‌هایی که محصولات مورد نیاز شما در آنها قرار دارد را می‌شناسید. بنابراین مدیران فروشگاه کاملا هدفمند می‌توانند حتی تقاضا را مدیریت کنند و با کالایی خاص این تقاضا را پاسخ دهند. نمونه دیگر هم نقش بی‌بدیل آنها در حفاظت از محیط زیست است به طوری که هم اکنون فروشگاه‌های زنجیره‌ای در کشورهای توسعه یافته در جهت حفاظت از محیط زیست به حذف کیسه‌های پلاستیکی و نایلونی اقدام کرده‌اند.

هم‌اکنون چند فروشگاه زنجیره‌ای با سرمایه‌خارجی در ایران فعال هستند؟

حدود 400 شعبه فروشگاه‌های زنجیره‌ای با سرمایه‌گذاری خارجی شکل گرفته است.

در برخی رسانه‌ها مطرح شده است فروشگاه‌های زنجیره‌ای با سرمایه‌های خارجی در واقع محلی برای واردات کالاهای خارجی آن هم در سال اقتصاد مقاومتی بوده‌اند؛ آیا این چنین است یا خیر؟

خیر. بیش از 90 درصد کالاهایی که در برخی فروشگاه‌های زنجیره‌ای عرضه می‌شود، کالای تولید داخل و ایرانی است. در واقع تا کنون فروشگاه‌های زنجیره‌ای کشور در بحث حمایت از تولیدات داخلی کمک شایانی به دولت داشتند. فروشگاه‌های زنجیره‌ای با حمایت از تولیدکنندگان داخلی و تولیدات ایرانی و همچنین اشتغال پایدار نقش بسزایی در تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی ایفا کردند.

بسیاری از کارشناسان بر این باورند که قیمت مندرج روی کالاها منطقی نیست و صرفا برای جلب نظر شرکت‌های توزیعی این قیمت‌ها درج می‌شود. نظر شما چیست؟

قیمت برخی اجناس واقعی نیست، در حالی که در همه جای دنیا قیمت فروش ملاک است، اما در ایران روی اجناس قیمت مصرف‌کننده درج می‌شود. قیمت تمام شده یک کالا حاصل هزینه‌های تولید، سربار محصول، انبار و نگهداری و هزینه پخش و سود فروشندگان است. در حال حاضر در کشور ما براساس اعلام سازمان حمایت از مصرف کنندگان، 3 تا 5 درصد هزینه و توزیع کالا برای شرکت‌های پخش و 10 درصد سهم سود فروشندگان تعیین شده است.

آیا فروشگاه‌های زنجیره‌ای از شرایط رکود بازار رنج می‌برند یا خیر؟

رکود اقتصادی بر تمام کسب و کارها تأثیر گذار بوده است. در حال حاضر به همت و تلاش مسئولان، اقتصاد کشور تا حد زیادی از شرایط رکود خارج شده که امیدواریم با رشد و توسعه فروشگاه‌های زنجیره‌ای که به افزایش اشتغال‌زایی و تقاضای مؤثر در جامعه منجر می‌شود، رشد اقتصادی کشور بیش از پیش افزایش یابد.