پشت پرده برکناری ولیعهد عربستان چه بود؟ / سقوط آخرین حلقه عقلانیت در کاخ سعودی

محمد بن سلمان که از بدو روی کار آمدن پدرش در حاکمیت ، یکه تاز اصلی عربستان به ویژه در عرصه سیاست خارجی بوده نقش اصلی را در متقاعد کردن پدرش برای موافقت با ورود عربستان به جنگ یمن داشت.

از سوی دیگر با روی کار آمدن سلمان و فرزندانش در دوره جدید حاکمیتی عربستان، به وضوح سیاست های سعودی به سمت افراط در سیاست خارجی حرکت کرد تا جایی که عربستان در مقطعی کوتاه علاوه بر ورود به جنگ یمن ، منازعه علنی را با ایران آغاز کرد که این منازعه خود را در قطع روابط با ایران و برگزاری نشست های مختلف عربی علیه ایران نشان داد که دو مورد اخیر را در سفرهای پر هزینه و دوره ای ملک سلمان به شرق آسیا در سه ماه قبل و دعوت ترامپ به ریاض شاهد بودیم که در هر دو برنامه ،جوسازی علیه ایران و ایران هراسی محور تحرکات سعودی ها بود.

از سوی دیگر برکناری ولیعهد عربستان و انتخاب محمد بن سلمان پسر پادشاه که قبلا جانشین ولیعهد و وزیر دفاع بوده ارتباط مستقیمی با تحولات اخیر در روابط عربستان و قطر دارد به گونه ای که ناظران معتقدند پروژه تغییر مناسبات بین عربستان و قطر با اجرای مستقیم محمد بن سلمان و طراحی یک شاهزاده اماراتی رقم خورده است.

بر اساس گزاره های موجود محمد بن سلمان وزیر دفاع جوان عربستان که از دوستان نزدیک محمد بن زاید ولیعهد ابوظبی است با همکاری هم پروژه قطع مناسبات با قطر را طراحی کردند، در این پروژه البته محمد بن زاید نقش اصلی در طراحی پروژه را ایفا کرد که هدف از آن تنبیه قطر بوده است.

قطر از مدت ها قبل حامی اصلی اخوان المسلمین به شمار می رود و عضو گیری اخوان از میان اماراتی ها که حتی تا شاهزادگان هم ادامه داشت باعث کینه عمیق نزد محمد بن زایدی شده که در غیاب خلیفه بیمار امارات این روزها تصمیم گیر نهایی در این کشور به شمار می رود.

گفته می شود در طرح قطع مناسبات با قطر شخص ملک سلمان پادشاه و محمد بن نایف ولیعهد مخالفت داشته اند اما ملک سلمان با یک ترفند طراحی شده از سوی محمد بن زاید در نهایت متقاعد به اجرای طرح سرکوب قطر شده است، اما چگونه؟! محمد بن زاید با همکاری برخی تجار سرشناس اماراتی توانست از بعد از انتخاب ترامپ به عنوان رئیس جمهور آمریکا ارتباطات نزدیکی با کمپین های انتخاباتی وی به خصوص نزدیکان ترامپ همچون داماد وی برقرار کند تا جاییکه ترامپی که در جریان رقابت های انتخاباتی شدید ترین مواضع را علیه عربستان اتخاذ و این کشور را گاو شیرده نامیده بود در اقدامی بی سابقه مقصد نخستین سفر خارجی خود را ریاض قرار داد.

به این ترتیب در جریان یک بده بستان پشت پرده، محمد بن سلمان برای تحقق خواسته محمد بن زاید یعنی تنبیه شیخ تمیم در قطر به عنوان یک برادر کوچک اما ناخلف، با پدرش ملک سلمان لابی می کند، در سمت دیگر محمد بن زاید برای ارتقا یافتن محمد بن سلمان و کنار زدن محمد بن نایف دلارهای نفتی را به دونالد ترامپ پیشنهاد می دهد و با آمدن ترامپ به ریاض تحقق رویای سلمان برای کنار ماندن از خصومت و شرارت ترامپ ، عملا این چرخه وضعیت فعلی را رقم زده است.

اما سند نقش داشتن محمد بن زاید در برکناری محمد بن نایف و به قدرت رسیدن محمد بن سلمان ماجرای اظهار نظر جنجالی شیخ محمد علیه نایف پدر ولیعهد معزول عربستان است ، محمد بن زاید در فایل صوتی که سالها قبل منتشر شده بود نایف را میمون خطاب کرده بود.

این سند که در ویکی لیکس منتشر شده ،‌ شرح گفتگوی "محمد بن زاید" ولیعهد فعلی ابوظبی و وزیر دفاع وقت در دوران پدرش "زاید بن سلطان" با "ریچارد هاس" رئیس شورای روابط خارجی آمریکا است.

این گفتگو در جریان ضیافت شامی در هشتم ژآنویه 2003 صورت گرفته که در آن ملاقات می گوید:"رفتار و اخلاق او (نایف) ثابت کرد که نظریه داروین صحیح است"

در این میان به نظر می رسد تحولات در عربستان گام به گام در حال پیشروی به سمت افراطی شدن کادر تصمیم ساز در عربستان است به گونه ای که می توان اشاره کرد محمد بن نایف به عنوان اخرین حلقه از جریان حاکمیت قبلی عربستان که به نسبت عقلانیت بیشتری به خرج می دادند از دایره حکومتی عربستان کنار رفت تا زمینه برای انتخاب محمد بن سلمان به عنوان پادشاه آینده عربستان بیش از پیش فراهم شود.

در این راستا محتمل است که با انتخاب محمد بن سلمان به عنوان ولیعهد عربستان ، ماجراجویی های سعودی ها در منطقه بیشتر شود که از آن جمله می توان به احتمال انجام اقدامات تنش آفرین در سوریه، لاینحل ماندن پرونده یمن، تعویق آشتی بین عربستان و قطر و تداوم خصومت علیه ایران اشاره کرد.

اسماعیل سلطنت پور