مخالفت اروپا با تحریم‎های جدید علیه روسیه

ژان کلود یانکر، رئیس کمیسیون اروپا گفت: طرح تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه روسیه به منافع شرکت‌های اروپایی آسیب می‌زند، و ما نحوه پاسخ به تحریم‌های آمریکا علیه روسیه را در اتحادیه اروپا بررسی خواهیم کرد.

فایننشال تایمز با انتشار بخشی از دستور جلسه روز سه‎شنبه (3 مرداد) کمیسیون اروپا نوشت: براساس طرحی که در اتحادیه اروپا مورد بررسی قرار گرفته، اگر اقدامات تحریمی آمریکا بدون درنظر گرفتن نگرانی‌های اتحادیه اروپا تصویب شود، کشورهای اروپایی باید آماده پاسخگویی و مقابله با آن باشند. این طرح خواستار استفاده از راه‌های قانونی برای جلوگیری از تاثیر تحریم‌های آمریکا بر شرکت‎های اروپایی و به کارگیری اقدامات تلافی جویانه شده است.

طرح تحریم‎های روسیه، ایران و کره‌شمالی

طرح تحریم‌ها حدود یک ماه پیش با نام «قانون مقابله با اقدامات ثبات‌زدای ایران» در مجلس سنای آمریکا مطرح شد، سناتورها تحریم‌های روسیه را هم به این طرح ضمیمه کردند. اما این طرح در مجلس نمایندگان آمریکا با موانع حقوقی مواجه شد؛ زیرا نمایندگان این مجلس معتقد بودند که طرح‎های دارای بار مالی باید ابتدا در مجلس نمایندگان تصویب شود، و سپس به سنا فرستاده شود.

به همین دلیل طرح تحریم ایران و روسیه در مجلس نمایندگان با تغییراتی همراه شد، و تحریم‎های کره‌شمالی هم به آن اضافه گردید، و سرانجام در نشست روز شنبه 31 تیر ماه کلیات آن تصویب شد. جزئیات این طرح نیز بناست روز سه‌شنبه به تصویب مجلس نمایندگان برسد، و سپس برای تصویب مجدد به مجلس سنای آمریکا ارسال شود.

تحریم‌های جدید به بهانه مداخله روسیه در اوکراین، سوریه و مداخله سایبری در انتخابات ریاست جمهوری اخیر آمریکا وضع شده است.

کاخ سفید پیشتر با بخش‌هایی از این طرح که اختیار لغو تحریم‌های روسیه را از رئیس‌جمهوری آمریکا سلب می‌کند، مخالفت کرده بود؛ اما دونالد ترامپ با هدف کاهش تنش با کنگره، به ویژه در پرونده حمایت روسیه از کمپین انتخاباتی وی و ارتباط برخی از نزدیکان وی در این پرونده، تصمیم گرفته است، با سلب اختیار خود از لغو تحریم‌های روسیه موافقت کند.

سارا سندرز، سخنگوی کاخ سفید بلافاصله پس از کلیات طرح تحریم روسیه، ایران و کره‌شمالی در مجلس نمایندگان از موافقت دولت آمریکا با طرح افزایش تحریم‌های روسیه خبر داد.

مطابق این طرح رئیس‌جمهوری آمریکا برای لغو تحریم روسیه، ابتدا در گزارشی به کنگره این تصمیمی را توجیه کند و به اعضای کنگره اجازه دهد درباره آن رای گیری کنند.

اگرچه دونالد ترامپ امیدوار است حمایتش از تحریم روسیه، تنش‌ها در پرونده حمایت مسکو از کمپین انتخاباتی او را کاهش دهد، اما یک سناتور روس معتقد است، این اقدام ترامپ باعث نخواهد شد دشمنانش در آمریکا آرام نشسته و دست از مخالفت با او بردارند.

آکسی پوشکوف، نماینده بلندپایه شورای فدراسیون تاکید کرد، این اقدام دونالد ترامپ نه تنها مخالفان سیاسی وی را آرام نمی‎کند، که آسیب‎های جدی بر روابط دوجانبه آمریکا و روسیه وارد خواهد کرد.

تبعات تحریم ضد روسی آمریکا بر اروپا

به باور کارشناسان اقتصادی اروپا، تحریم‎های جدید آمریکا می‌تواند موجب زیان شرکت‌های اروپایی که در زمینه‌های ریلی، مالی، معدنی، کشتی‌رانی و دیگر زمینه‌ها با نهادهای روسی تجارت قانونی دارند بشود.

آلمان پیشتر هشدار داده بود که اگر آمریکا شرکت‌های آلمانی را که در احداث خط لوله بالتیک جدید برای انتقال گاز روسیه مشارکت دارند تحریک کند، برلین اقدامات تلافی جویانه انجام خواهد داد.

در همین چارچوب وزیران خارجه آلمان و اتریش اخیرا در یک نشست خبری درباره تاثیر احتمالی تحریم آمریکا علیه روسیه بر خط لوله گاز «نورد استریم 2» هشدار دادند. «زیگمار گابریل» و «سباستین کورتس» تاکید کردند: تحریم‌های برون مرزی و غیرقانونی آمریکا علیه شرکت‌های اروپایی دخیل در طرح روسی «نورد استریم 2» تاثیر بسیار منفی بر روابط اروپا و آمریکا خواهد داشت.

تحریم‎های جدید آمریکا علیه روسیه شامل جریمه علیه شرکت‌های کمک کننده به روسیه در استخراج نفت از ذخایر نفتی شمالگان، شیل یا دیپ واتر می‌شود.

مقامات اروپایی معتقدند که واشنگتن با گسترش دامنه تحریم به شرکت‎های حوزه انرژی در روسیه و شرکای اروپایی آن می‎خواهد بازار انرژی اروپا را از روسیه، به نفع آمریکا مصادره کند. به همین دلیل سیاستمداران اروپایی به ویژه مقامات آلمان و اتریش صریحا در برابر این تحریم هدفمند موضع گرفته و تاکید کرده‌اند که شبکه تامین انرژی اروپا صرفا به اروپا مربوط می‎شود و ربطی به آمریکا ندارد.

اروپایی‎ها معتقدند که آمریکا با سواستفاده از درگیری اوکراین در صدد است از شرکت‌های آمریکایی برای فروش گاز بیشتر به اروپا حمایت کند.

نورد استریم 2

طرح «نورد استریم 2» طرحی برای انتقال سالیانه 55 میلیارد مترمکعب گاز از روسیه به آلمان است که بناست با گذر از مسیر دریای بالتیک به آلمان برسد و تا سال 2020 به بهره برداری برسد.

سهام اصلی این طرح متعلق به شرکت دولتی گازپروم روسیه است، اما شرکت‌های آلمانی و اتریشی OMV، «یونیفر» و «وینترشل»، شرکت فرانسوی «انجی» و شرکت بریتانیایی - هلندی «شل» هم در این طرح بزرگ سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

طرح «نورد استریم 2» علاوه بر مخالفت آمریکا، مخالفانی هم در داخل اتحادیه اروپا دارد.
مخالفان اروپایی این طرح گازی دو استدلال برای مخالفت خود دارند. نخست اینکه اجرای طرح گازی «نورد استریم 2» موجب می‎شود، 70 درصد از صادرات گازی روسیه از مسیر آلمان صورت بگیرد، موضوعی که ضمن لطمه زدن به امنیت انرژی در اتحادیه اروپا، این امکان را به روسیه می‎دهد که با استفاده سیاسی از توان قطع گاز یا افزایش قیمت آن به عنوان ابزاری علیه اتحادیه اروپا و اعضای آن استفاده کند.

دوم اینکه با اجرای طرح گازی «نورد استریم 2» مسیر گازی اوکراین را از اهمیت ساقط می‎کند، و این کشور که در چشم‌انداز پیوستن به اتحادیه اروپا قرار دارد، فرصت تاثیرگزاری خود در روابط روسیه و اروپا را از دست می‎دهد.

کشورهای اروپای شمالی و شرقی به ویژه دانمارک، فنلاند، سوئد، نروژ، لهستان، لتونی، لیتوانی و استونی اصلی‌ترین مخالفان طرح گازی «نورد استریم 2» میان روسیه و آلمان هستند.

آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان به عنوان یکی از حامیان اصلی طرح گازی «نورد استریم 2»، تهدید کرده است که در صورت آسیب دیدن شرکت‌های آلمانی از تحریم آمریکا علیه روسیه، اقدام آمریکا را تلافی خواهد کرد.

نگاه متفاوت آلمان به روابط با روسیه

مناسبات تجاری روسیه و اتحادیه اروپا که از زمان فروپاشی شوروی سابق شکل تازه‌ای گرفت در سال 2013 به اوج خود رسید، و مطابق گزارش وزارت خارجه روسیه در سال 2013 میلادی از مرز 417.7 میلیارد دلار گذشت.

اما بحران اقتصادی غرب و روسیه در کنار بحران اوکراین و تحریم‏‎های اتحادیه اروپا علیه روسیه لطمه سنگینی به مناسبات اقتصادی دو طرف وارد کرد، به گونه ای که در سال 2016 میلادی رقم مبادلات تجاری روسیه و اتحادیه اروپا به حدود 200 میلیارد دلار کاهش یافت.

در میان کشورهای اروپایی، آلمان بیشترین مناسبات اقتصادی را با روسیه داشته و دارد. مطابق آمارها حجم مبادلات آلمان و روسیه در اوج مناسبات دو طرف در سال 2013 میلادی 20 درصد از کل مبادلات روسیه با اتحادیه اروپا را به خود اختصاص داده و از مرز 80 میلیارد دلار فراتر رفته است.

بعلاوه روابط آلمان با روسیه در کاهش مناسبات روسیه و اتحادیه اروپا کمتر از بقیه کشورهای اروپایی دچار تنزل شده و در سال 2016 میلادی آلمان با سهم 80 میلیارد دلاری در مبادلات 200 میلیارد دلاری اتحادیه اروپا با روسیه، 25 درصد از این مناسبات را از آن خود کرده است.

این درحالی است که اجرایی شدن طرح گازی «نورد استریم 2» می‌تواند زمینه ساز تحول تازه‎ در رشد مناسبات اقتصادی آلمان و روسیه باشد.

آلمان علاوه بر مناسبات اقتصادی، در حوزه امنیتی هم تعاملات موثری با روسیه برقرار کرده است. تعاملات دو کشور در حوزه مبارزه با تروریسم، و تامین امنیت در شرق اروپا و همچنین همکاری برای حل و فصل بحران اوکراین بخشی از تعاملات امنیت روسیه و آلمان است.

در این میان تشدید رویکرد یکجانبه گرایانه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا واقعیت تازه‎ای است، که میل به چندجانبه گرایی و استقلال بیشتر را در کشورهای مرجع اروپا نظیر آلمان و فرانسه تحریک کرده است. چنانکه آنگلا مرکل با اشاره به رفتارها و مواضع ساختار شکنانه دونالد ترامپ در نشست اخیر سران ناتو به صراحت تاکید کرد که «آمریکا دیگر قابل اعتماد نیست و اروپا باید روی پای خود بایستد.»

در این چارچوب افزایش مناسبات مستقلانه با دیگر کانون‌های قدرت و اقتصاد جهانی نظیر روسیه فرصتی تاکتیکی است که پیش روی اتحادیه اروپا، به ویژه آلمان قرار دارد. به همین دلیل تصویب و اجرای تحریم‎های جدید آمریکا علیه روسیه در صورت تسری یافتن به شرکت‎های اروپایی شریک روسیه، فاز تازه‎ای از تنش در روابط دو سوی آتلانتیک را رقم خواهد زد، و روند استقلال اتحادیه اروپا از آمریکا را تقویت خواهد کرد.

با اینهمه نباید از نظر دور داشت که اتحادیه اروپا و روسیه به دلیل اختلافات عمیق در مبانی دموکراسی، حقوق بشر، اقتصاد آزاد و رویکردهای امنیتی همچنان با مناسبات راهبردی و استراتژیک فاصله زیادی دارند.

یوسف اسماعیلی / جام جم آنلاین