اهمیت تشخیص بلوغ زودرس پسران

واقعیت چیز دیگری است. بشر از نظر فرهنگی و اجتماعی تغییر زیادی کرده، ولی زمان‌بندی رشد و بلوغ جسمی در پسران و دختران،‌ تغییری نکرده است.

بلوغ بر اثر مجموعه‌ای از تغییرات هورمونی روی می‌دهد که در سطح مغز، هیپوفیز، غده فوق‌کلیه و در نهایت غده‌های جنسی شامل بیضه‌ها و تخمدان‌ها ایجاد می‌شود.

در پسران، بزرگ شدن بیضه‌ها اولین علامت بلوغ است و در ادامه، بزرگ شدن عضو تناسلی و رویش موهای زهار. این تغییرات از 10 سالگی به بعد شروع می‌شود ولی در 12 تا 15 سالگی نمایان می‌شود. براساس این تعاریف در صورتی که در یک پسر قبل از 9 سالگی بلوغ شروع شود، بیماری بلوغ زودرس مطرح می‌شود.

اولین قدم در این ارزیابی‌ها اندازه‌گیری هورمون‌هاست. زمانی که هورمون‌های مترشحه از هیپوفیز که به آنها گنادوتروپین می‌گوییم بالا باشد، بررسی مغزی مثل ام‌آر‌آی برای یافتن توده‌های احتمالی لازم است. در اغلب موارد توده‌ای در مغز نیست و مشکل حساسیت زیاد سلول‌های هیپوفیز و هیپوتالاموس است که باعث ترشح زیاد هورمون شده است. با وجود این، بررسی مغزی می‌تواند یک توده مغزی یا بیماری عفونی در مغز را آشکار کند.

در بیشتر موارد بلوغ زودرس، میزان هورمون‌های هیپوفیزی یا همان گنادوتروپین‌ها که در اصطلاح علمی FSH-LH هستند، بالا نیست. بیماری‌هایی مثل بزرگی مادرزادی غده فوق کلیه، تومورهای غده آدرنال و در نهایت تومورهای بیضه می‌توانند با ساختن مقادیر زیاد هورمون جنسی مردانه (آندروژن) بلوغ زودرس را در پسران ایجاد کنند. البته گاهی هیچ یک از موارد فوق وجود ندارد و فعالیت زیاد سلول‌های سازنده هورمون مردانه علت ماجراست.

اهمیت تشخیص بموقع بلوغ زودرس، در درجه اول یافتن علت‌های آن است که شامل بیماری‌های توصیف شده می‌ شود. در درجه بعد سرکوب تولید هورمون‌های مردانه در یک پسر کم‌سن و سال به دو دلیل اهمیت دارد؛‌ اول این که تغییرات بلوغ اگر در سن کمتر از سایر کودکان رخ دهد، باعث ناراحتی و عدم تطابق کودک با محیط می‌شود. بنابراین باید با دارو بلوغ را تا حدی که شبیه دیگران شود، به تاخیر بیندازیم و دوم این که وقتی بلوغ بسرعت و زودرس ایجاد شود، اگرچه باعث رشد ناگهانی قد می‌شود ولی خیلی زود صفحه رشد استخوان‌ها بسته و رشد متوقف می‌شود و این کودکان معمولا قد نهایی کوتاه‌تری نسبت به آنچه با توجه به قد پدر و مادر برایشان پیش‌بینی می‌شود، پیدا خواهند کرد.

دکتر رضا کریمی

فوق‌تخصص بیماری‌های غدد و متابولیسم