اقدام فریبنده تازه «اقلیم»

در حقیقت، این نوع پیشنهادها پس از گذشتن زمان و همه تلاش‌های صورت‌گرفته از سوی دولت مرکزی عراق، کشورهای مختلف و حتی سازمان ملل که خواهان توقف برگزاری همه‌پرسی بودند، بیشتر به عنوان یک اقدام فریبنده تلقی می‌شود و طبعا برای وضعیتی که در شمال عراق به‌وجود آمده، راهگشا نخواهد بود.

در واقع، امروز متغیرهای زیادی حاصل شده است؛ نیروهای پیشمرگه از کرکوک خارج و نیروهای دولت مرکزی عراق در اطراف کرکوک و در مناطق نفت‌خیز شمال عراق مستقر شده‌اند. همچنین نیروهای دولت مرکزی عراق وارد تعدادی از پایگاه‌های نظامی شده‌اند که قبلا توسط نیروهای پیشمرگه تخلیه شده بود. در حقیقت، واقعیت موجود امکانی برای اربیل باقی نمی‌گذارد تا مانور بیشتری کند. به نظر می‌رسد با همکاری با همسایگان از جمله جمهوری اسلامی ایران و ترکیه، اکنون دولت مرکزی عراق از لحاظ قانونی، اقتدار بیشتری دارد و تغییراتی جدی در معادلات گذشته صورت گرفته است.

همچنین در داخل اقلیم کردستان عراق، متغیرهای زیادی به چشم می‌خورد. غیر از حزب دموکرات کردستان، احزاب دیگر در اقلیم نسبت به اقدامات مسعود بارزانی معترض شده‌اند و حتی خواهان کناره‌گیری او هستند. از سوی دیگر تمام رفتارها‌ی غیرقانونی و خلاف قانون اساسی عراق باید کنار گذاشته شود و وضعیت باید به سال 2004 برگردد.

از سوی دیگر، باید آثار تخلفاتی که از قوانین اساسی و محلی انجام گرفته است، زدوده شود. آنگاه فرصت مذاکره‌ای جدی و فراگیر میان احزاب کردستان شامل همه احزاب اقلیم کردستان و نه صرفا یک حزب معین و دولت مرکزی عراق فراهم می‌شود؛ مذاکراتی که باید در چارچوب قانون اساسی صورت گیرد که مصوب همه این شخصیت‌ها از جمله مسعود بارزانی بوده است و اگر اختلافی به‌وجود آمد آن‌گونه که در نامه آیت‌الله سیستانی هم تصریح شده است، حل این اختلافات باید از طریق دادگاه قانون اساسی انجام شود و همه از قانون اساسی تمکین کنند.

از سوی دیگر طرح استعفا و کناره‌گیری مسعود بارزانی نیز یکی دو بار مطرح شده است. به نظر می‌رسد او تمهیداتی نیز در این خصوص اندیشیده است و فرزندش مسرور بارزانی را برای انتخابات آتی به عنوان رئیس اقلیم کردستان آماده می‌کند. اما با شرایط فعلی و تاخیر هشت ماهه انتخابات مشخص نیست تا چه اندازه این خواسته بتواند عملی شود و آیا ترکیب اقلیم همچنان به این ترتیب به مرکزیت اربیل باقی خواهد ماند یا خیر.

به نظر می‌رسد زمینه‌ها و پل‌های اعتماد متقابل میان دولت مرکزی و اقلیم کردستان عراق فرو ریخته است و نیاز مبرمی به بازسازی و اعتماد بین این دو احساس می‌شود. روند گفت‌وگو بسیار حیاتی و ضروری است که هر گونه تأخیر در آن و هرگونه اقدامات اعتمادسوز می‌تواند به فاجعه در شمال عراق منجر شود.

دکتر صباح زنگنه

کارشناس ارشد مسائل منطقه