سعدی و مولانا در جهان انیمیشن

یکی از مجموعه‌های تولید شده در مرکز صبا، «پند پارسی» به کارگردانی رسول شیری است که فصل اول آن در 13 قسمت تولید شده و فصل دوم نیز در دست تولید قرار دارد.

تقدیر حکایات مولانا و سعدی

پندها، اندرزها و آموزه‌های شعرا و حکمای ایرانی تا دنیای مدرن به حیات خود ادامه داده‌اند و سر از آثار انیمیشنی درآورده‌اند. مسعود اصلانی، نویسنده انیمیشن پند پارسی در کنار مثل‌ها و نکات پندآموز در ادبیات عامه و شفاهی از پند حکیمانی چون مولانا و سعدی بهره فراوان برده است.

اصلانی در این باره به جام‌جم می‌گوید: در واقع برداشت آزادی داشته‌ام از حکایات سعدی و کمی هم مولانا. ریشه و اساس پندها را در ساختاری تازه همراه شوخی‌های جدید و امروزی روایت کرده‌ام.

اگرچه این روایت‌ها از گذشته‌های دور می‌آیند اما بعید نیست در پند پارسی موبایل و تبلت ببینید یا حتی ربات‌ و آدم‌فضایی!

نویسنده فیلمنامه این مجموعه، برای روایت قصه‌هایش سه کاراکتر اصلی تعریف کرده است؛ یک آسیابان، پسرش و یک الاغ!

اصلانی درباره انتخاب این حیوان توضیح می‌دهد: در بسیاری از حکایات و پندها، خری هست که در قصه‌ها سهم و نقش دارد. حضورش در کنار آسیابان و پسرش امکانی فراهم می‌کرد که قصه‌ها را جذاب‌تر و پرنشاط‌تر برای کودکان روایت کنیم.

تلاش سازندگان پند پارسی این بوده که بچه‌ها از نصایح و پندهای این مجموعه احساس ملال نکنند و از قصه‌ها و متل‌ها لذت ببرند. اصلانی می‌گوید: از امکانات بصری و داستانی برای روایت یک قصه جذاب و انتقال غیرمستقیم پندها بهره گرفته‌ایم.

خوشبختانه ادبیات فارسی و ماهیت مثل‌ها و متل‌های ایرانی، کاملا این امکان را به ما می‌داد که با اندکی تغییر، داستان‌های شیرین و دل‌نشین برای بچه‌ها تعریف کنیم.

نگاه تازه به حکایات کهن

در بسیاری از مثل‌ها، پندها و حکایات کهن، روایت‌هایی از آدم‌های مختلف در شهری، روستایی یا بخشی از مرزهای وسیع ایران روایت شده است. ساخت انیمیشن درباره این روایات نیازمند طراحی فضاهای متنوع و شخصیت‌های متعدد است، اما برداشت آزاد از این روایت‌ها امکانی فراهم کرده که تمام آنها در یک فضای جغرافیایی ثابت، روایت شوند و بار همه قصه‌ها بردوش یک آسیابان، پسرش و حیوان بارکش بیفتد.

اصلانی ضمن اشاره به این نکات، تشریح می‌کند: برای مخاطب کودک و نوجوان جذابیتی ندارد که در یک مجموعه، هر بار شخصیت‌های تازه ببیند. بنابراین ما سه کاراکتر ثابت طراحی کرده‌ایم و روایت‌ها را طوری تغییر داده‌ایم که امکان تعریف آنها توسط این کاراکترها وجود داشته باشد. همچنین جغرافیای خشک کویری را در نظر گرفته‌ایم که با روایت‌ها در تناسب باشد و در طراحی لباس کاراکترها هم از نمادهای آشنایی چون کلاه نمدی بهره‌ گرفتیم.

اصلانی در رهگذر نقل حکایت‌ها در قالب فیلمنامه، از شوخی با آسیابان و دیگر کاراکترهای مجموعه پرهیز نکرده و کوشیده است با اندکی ساختارشکنی در تاریخ و جغرافیای روایات، فضایی متفاوت ایجاد کند که سنت و مدرنیته را توامان به نمایش بگذارد و نمایشگر دنیای کهن و جهان امروز باشد.

از انیمه تا عروسک

کارگردانی پند پارسی را رسول شیری به عهده دارد و شخصیت‌های این انیمیشن هم توسط خود او طراحی شده است. شیری می‌گوید از 14 سالگی به‌عنوان طراح کاراکتر در تولید انیمیشن فعالیت داشته و با صداوسیمای مرکز همدان همکاری کرده است. سه شخصیت اصلی و محوری در پند‌پارسی وجود دارد که شیری در طراحی آنها علاوه بر ذائقه مخاطب کودک و ضرورت طراحی چهره‌های دوست‌داشتنی و نمکین، موارد دیگری را نیز مدنظر داشته است. این کارگردان توضیح می‌دهد: انیمیشن در ایران صنعتی نشده و از تولید آن، درآمدی حاصل نمی‌شود مگر این‌که از فروش کالای جانبی بتواند سرمایه را برگرداند. بنابراین کاراکترها را طوری طراحی کرده‌ام که امکان تبدیل به عروسک را داشته باشند.

این کارگردان امیدوار است انیمیشن پندپارسی مورد توجه مخاطب قرار بگیرد، به تولید انبوه برسد و زمینه تولید لوازم جنبی مانند عروسک و لوازم‌التحریر برایش فراهم شود.

ساده و ارزان

مجموعه پند پارسی با تکنیک کات‌اوت ساخته می‌شود همان تکنیکی که «شکرستان»، «تاریخ از این ور» و بسیاری از انیمشن‌های ایرانی توسط آن ساخته شده است.

شیری این تکنیک را ارزان و به صرفه توصیف می‌کند و می‌گوید: تولید یک مجموعه بلند تلویزیونی با شیوه دوبعدی، هم نیاز به بودجه قابل توجه دارد هم نیروی انسانی و وقت زیاد. برای تولید انیمیشن‌های سه‌بعدی نیز با کمبودهای نرم‌افزاری مواجه هستیم. بنابراین کات‌اوت بهترین گزینه است، ضمن این‌که این تکنیک در ایران جا افتاده و به نوعی انیمیشن ایرانی را به یاد می‌آورد.

علم، تجربه و هیچ!

مجموعه انیمیشنی پند پارسی سه کاراکتر اصلی و محوری دارد که هر کدام با ویژگی‌های شخصیتی متنوع، بخشی از بار قصه‌ها را به دوش می‌کشند.

رمضون، آسیابانی است با صدای گرفته که در بدو خلقت یک جفت ابرو و سیبیل بوده و بعد شبیه انسان شده است. او بسیار پرتلاش و کاری است، همیشه می‌خواهد حرف، حرف خودش باشد اما در عین حال آدمی ساده و مهربان است. او برای حل مشکلات معمولا به تجربه‌ها و اندوخته‌هایش از زندگی متوسل می‌شود.

پسرجون، اسم پسر رمضون است که همیشه یا در خیالات سیر می‌کند یا در حال مطالعه و کتاب خواندن. او برای حل هر مشکلی، یک کتاب جدید پیدا می‌کند. نماد کسی است که با دانش و علم به نبرد دشواری‌ها می‌رود.

الاغ این مجموعه انیمیشنی «خری» نام دارد. او علاوه بر این‌که باهوش است، برای ارتباط با رمضون و پسر آسیابون زبان خاص خودش را دارد. در ضمن خری بازیگوش است و دسته‌گل‌های زیادی به آب می‌دهد اما با این همه گاهی هم به درد رمضون می‌خورد و به او در حل مشکلات کمک می‌کند.