از عرفه تا عرفات

این صحرا خارج از محدوده حرم بیت الله الحرام به حساب می آید. این صحرا در بیشتر سال غیرمسکونی است ولی همزمان با آغاز مناسک حج ابراهیمی و در روز نهم ماه ذی‌الحجه که روز عرفه است، زائران از منا به صحرای عرفات می‌روند تا مهم‌ترین بخش از مناسک حج را برگزار کنند.

در روایات و منابع تاریخی متعدد و معتبری آمده است که پیش از حضرت ابراهیم (ع) حضرت آدم، همراه با فرشته مقرب جناب جبرائیل، مناسکی الهی را در همین صحرا انجام دادند.

ایشان در روز نهم ذی الحجه وارد همین صحرا می شوند و تا غروب آفتاب مشغول به نیایش و توبه می شوند تا این‌که (طبق اقوالی) همسرشان حوا را پس از نزول از بهشت در همین صحرا می¬بینند و هر دو باهم برای بازگشت به مقام بهشت دعا می کنند.

بعد از آنکه آدم علیه السلام در این مکان به گناهان خود اعتراف کرد و مورد عفو الهی قرار گرفت، نام عرفات بر این سرزمین نهاده شد.

علاوه بر این به استناد روایات، عرفات نامی است که بعد از ماجرای حضرت ابراهیم (ع) روی این سرزمین گذاشته شد. وجه تسمیه آن هم اشاره به این ماجرا دارد که حضرت ابراهیم(ع) در پاسخ به سوال جبرائیل که پرسیدند شناختی؟ فرمودند: عرفتُ... عرفتُ.

در این صحرا کوهی قرار دارد که حجاج از آن بالا می‌روند و دعا می‌خوانند. کوهی که در کتاب‌های تاریخی به نام‌های جبل-الرحمه، قُرَین، اِلال و نابت نامیده شده است.

رسول خدا (ص) در صدر اسلام کلاس های درس خود را در دامنه کوه جبل الرحمه در همین صحرا برگزار می کردند و روایت شده است رسول خدا (ص) خطبه حجه الوداع را در آخرین حج دوران عمر بابرکتشان، بر فراز این کوه ایراد کردند.

در گذشته، مسجد کوچکی با نام مسجد الصَّخَرات نیز پایین کوه بود که آنجا به محل سخنرانی‌های رسول خدا (ص) معروف بوده است. در همین صحرا نیز آخرین سوره از قرآن بر ایشان نازل شد.

از سیدالشهدا (ع) دعایی نقل شده است که ایشان در صحرای عرفات قرائت کرده اند. این، همان دعایی است که امروز علاقمندان از آن بهره می برند و خدای خویش را با آن می خوانند.

حضرت در این دعا و پس از حمد و ستایش خداوند متعال، دلایل شکل گیری حکومت اسلامی، لزوم مبارزه با کفر و طاغوت، ضرورت قیام علیه ظالم و سرکوب جنایتکاران را توضیح می دهند و با چشم هایی پر از اشک و با حالت تضرع تا غروب آفتاب نعمت های خدا را شکر می کنند و با خداوند منان به راز و نیاز می پردازند.

امام حسین (ع) پیش از واقعه کربلا و قرار گرفتن رو به روی لشکر باطل، در عین دعا و نیایش به تبیین دلایل قیام و ایستادگی خود می پردازند و در کنار آن ولایت پذیری را شکرانه نعمات الهی معرفی می کنند.

عرفه روز قبولی طاعات و عبادات و توبه و شنیده شدن و اجابت دعاست. خداوند در این روز به اصطلاح یک فراخوان عمومی داده است که بندگانش هر حاجتی دارند به خود او بگویند تا اجابت کند.

فراخوانی که شاید با تکیه بر منظومه تبیینی و در عین حال متضرعانه ای که به نام ادعیه و خصوصاً دعای عرفه در اختیار ماست، بنا دارد آمادگی و مقدمات لازم برای قیام اصلی قائم حضرت حجت (عج) را به دل ها و جان های آماده برساند.