نا امیدمان کردی آقای خاص!

«حسین صفا کلماتی را انتخاب می‌کند که در کنار هم تصاویر و احساسات خاصی را قادرند منتقل کنند ولی در کلیت کلام، آنقدر درهم‌ریخته و بی‌هدف آورده می‌شوند که انگار جز هذیان‌های یک شاعر چیز دیگری نیستند.» اینها کامنتی است که کاربری به نام محمد در شبکه اجتماعی گودریدز (شبکه کتابخوانان) نوشته است. هرچند محمد کامنت خودش را این شکلی شروع کرده اما ترجیح داده که این را هم به جملات خودش اضافه کند که «من اینچنین نمی‌پسندم ولی شاید کسانی باشند که برایشان اینطور نوشته‌ها دوست داشتنی باشد. به نظرم در این عصر تکثر آنها هم محترمند.» جملات آخر محمد را می‌توان به حساب رعایت جوانب احتیاط برای شعردوستان تلقی کرد اما از کنار موضوعی که در ابتدای جملاتش به آن اشاره کرده نمی‌شود بی‌تفاوت گذشت.

کمتر کسی است که نتواند به ترانه‌های حسین صفا نمره قبولی ندهد. اوج این ترانه‌سرایی را می‌‍شود در بعضی قطعات آلبوم پرچم سفید چاوشی دید. آلبومی که بعضی ترانه‌هایش روی لب خیلی‌ها زمزمه می‌شود. با این حال ابراهیم که منتشر شد خورد به ذوق خیلی‌ها. چاوشی بعد از چند ماه شمشیرکشی و بالا و پایین کردن‌، مخاطبان خودش را تشنه تا لب چشمه برده بود و در نهایت تن به انتشار «ابراهیم» داد. کاش بودید و توی همین تحریریه واکنش بعضی از بچه‌های گروه فرهنگی را بعد از شنیدن قطعات ابراهیم می‌دیدید. دوستانی که از قضا نظر مثبتی هم به چاوشی دارند.

در بحثی که بعد از گوش کردن قطعات داشتیم صابر محمدی، همکار صفحه هنر و ادبیاتِ گروه که از قضا شاعر هم هست و دستی در شعر و ادبیات دارد اعتقاد داشت که غزل‌های حسین صفا مانند ترانه‌هایش قوی نیست. به اعتقاد شاعر گروه فرهنگی، ترانه‌های صفا در چند سال گذشته نشان داده بود می‌توان جلف و سبک نبود و در عین حال ساده‎‌فهم و امروزی هم حرف زد و روی لب افکار عمومی و مردم کوچه و بازار هم زمزمه شد. زینب مرتضایی‌فرد، دیگر خبرنگار گروه فرهنگی که از قضا ادبیات‌خوانده هم هست و دستی هم در داستان‌نویسی دارد، نظری مشابه دارد و ترانه‌های صفا را بالاتر از غزل‌هایش می‌داند. جالب است به اتفاق هم این نتیجه حاصل شد که قطعه درخشانی که از بقیه بالاتر باشد در ابراهیم نیست هرچند نباید از قطعه ابراهیم غافل شد که در جلب سلیقه مخاطب شاید از باقی قطعات موفق‌تر باشد.

با همه اینها «ابراهیم» چاوشی احتمالا نتواند به نسبت کارهای قبلی‌اش موج ایجاد کند و بشکافد و جلو برود. انگار که خواننده عامه‌پسند و خاص چند سال اخیر موسیقی که کارهایش با اقبال مخاطب عام هم روبه‌رو می‌شد این بار محصولی را روانه بازار کرد که نه مانند کارنامه سال‌های اخیرش، ناظر به موضوعات روز است و نه زبان و ساختار ساده‌فهمی دارد. اجازه بدید به جای فلسفه‌بافی، متن بعضی قطعات را با هم مرور کنیم:

«این بچه لاک‌پشت نگون‌بخت سال‌هاست

از تخم درمی‌آید و سوی تو می‌دود

اما مقدر است در آخرین قدم

یعنی در آستانه دریا دَمَر شود

نُه ماه غلت خوردم و اصرار داشتم

در آن رَحِم لباس شوم تا بپوشی‌ام

یا کاسه‌ای شراب شوم تا بنوشی‌ام

هر نطفه‌ای که دوست ندارد پسر شود

هر نطفه‌ای که دوست ندارد وَرَم شود

گفتم ورم شوم ورمی در درونِ تو

تا هِی بزرگ‌تر بشوم تا جنون تو

همراه قد کشیدن من بیشتر شود»

تلفیق این سروده‌ها با تُن صدا و موسیقی خاص آقای خواننده باعث شده اثری نداشته باشیم که با بالا گرفتن از دیگر قطعات در صدر قرار گیرد و نام «ابراهیم» در سایه آن قطعه قرار گیرد. نتیجه چنین فرآیندی همانی است که چند سطر بالاتر متذکرش شدیم. این‌که مخاطب عام اقبال کمتری به این آلبوم پیدا کند و صرفا هواداران 12 سیلندر چاوشی همچنان حاضر باشند قطعات ابراهیم را بارها در گوشی تلفن همراه هوشمند خودشان گوش کنند. انگار که آقای خاص در حال گذار از عام به خاص باشد.‌ گذاری که ظاهرا هم برای حسین صفا به عنوان یک شاعر با عبور از ترانه و ورود به غزل اتفاق افتاده هم برای چاوشی که تن به چنین ریسکی داده. با این تفاسیر شاید بشود تا اندازه‌ای به محمد حق داد که درباره اشعار صفا در گودریز بنویسد: «درهم ریخته و بی‌هدف!»

این معاونت یا آن معاونت؟

شاید جالب باشد بدانید که اداره‌کل موسیقی وزارت ارشاد هم روی خوانده شدن و موسیقیایی کردن بعضی از غزل‌های جناب صفا ان‌قلت داشت. کارشناسان مرکز شعر و ترانه وزارت ارشاد که بعضی نام‌هایی مانند محمدعلی بهمنی هم در میان آنها وجود دارد، اعتقاد داشتند خواندن این اشعار در قالب قطعات موسیقی مشکل و حاشیه دارد. در سمت دیگر ماجرا، چاوشی و تیمش هم اعتقاد داشتند چطور ممکن است سروده‌ها از یک معاونت ارشاد(فرهنگی) مجوز نشر در قالب کتاب بگیرند و از معاونت دیگر همان وزارتخانه(هنری) دارای اشکال تشخیص داده شوند. دکتر اسماعیل امینی هم که سرممیز بخش شعر اداره کتاب معاونت فرهنگی وزارت ارشاد محسوب می‌شود همان موقع به جام‌جم گفته بود آیین‌نامه بخش شعر با آیین‌نامه بخش موسیقی تفاوت دارد و شما در اشعار سعدی و مولانا هم بعضا ابیاتی می‌بینید که نمی‌شود آنها را پشت تریبون خواند. جالب این‌که امینی موضوع چاوشی و تیمش را در دستاویز قرار دادن این ادعا، بحث تبلیغاتی و مالی دانسته بود نه فنی!

محمدصادق علیزاده