دموکراسی افغانستان زیر پوتین آمریکا

حالا و پس از سه سال تاخیر در برگزاری هفدهمین دوره انتخابات پارلمان این کشور، قرار است مردم باز هم پای صندوق رای بروند و نمایندگان خود را انتخاب کنند؛ اتفاقی که از زمان دخالت نظامی و مستقیم قدرت‌های بزرگ در این کشور، کمتر به وقوع پیوسته است.

دوره قبلی انتخابات پارلمان افغانستان، سال ۱۳۸۹ برگزار شد و طبق قانون باید پس از پنج سال یعنی سال ۱۳۹۴ انتخابات مجلس بعدی برای تشکیل دوره هفدهم برگزار می‌شد، اما به دلیل بحث‌های پیش از انتخابات حول اصلاح قانون انتخابات افغانستان واختلافاتی که پس از انتخابات ریاست جمهوری افغانستان در سال ۱۳۹۳ به‌وقوع پیوست، این انتخابات پس از سه سال تأخیر قرارشد سال ۱۳۹۷ همراه انتخابات شورا‌های ولسوالی‌ها برگزار شود.

نکته مهم در تحلیل وضعیت سیاسی افغانستان، توجه به دخالت نظامی آمریکا در این کشور است. ایالات متحده حتی وقتی ارتش سرخ شوروی به اشغال افغانستان اقدام کرد، با حضور جدی در عرصه میدانی و تامین تسلیحاتی و تبلیغاتی نیروهای مبارز علیه شوروی موسوم به طالبان، زمینه‌ساز رشد افراط گرایی در این کشور و بر هم خوردن توازن قومیتی و اجتماعی در این کشور شد.

فیلمی قدیمی که در ماه‌های اخیر از زیبیگنیو برژینسکی، مشاور امنیت ملی دولت وقت ایالات متحده منتشر شده که مشغول تحریک و تهییج اعضای طالبان برای مقابله با ارتش شوروی است، موید این دخالت میدانی آمریکا در افغانستان است.

تهاجم نظامی آمریکا در سال 2001 به این کشور هم قرار بود ارمغان دموکراسی و برگزاری انتخابات را برای افغانستانی‌ها به همراه داشته باشد؛ ارمغانی که به بهانه ماجرای 11 سپتامبر و با جنگ علیه افغانستان و مبارزه با گروه القاعده و کشتن اسامه بن لادن کادوپیچ شد، اما خروجی دیگری داشت.

حالا حدود 17 سال از تهاجم نظامی و لشکرکشی آمریکا به خاک افغانستان گذشته است. القاعده بیشتر از گذشته در منطقه فعال شده، طالبان حدود 40 درصد خاک افغانستان را در کنترل خود دارد و از زمان حضور نظامیان غربی در این کشور، کشت و صادرات خشخاش و مواد مخدر از افغانستان، رشد چشمگیر و قابل توجهی داشته است.

تازه‌ترین گزارش اداره جرایم و موادمخدر سازمان ملل متحد از آن حکایت دارد که تولید تریاک در کشور، طی دوران اشغال توسط آمریکا، 61 درصد نسبت به گذشته افزایش یافته است. در این گزارش تاکید شده میزان کشت خشخاش نیز 7 درصد در افغانستان رشد داشته است. در بررسی‌های صورت گرفته درباره علل این افزایش گفته شده است وجود ناامنی‌های گسترده در کشور موجب شده میزان کشت و قاچاق موادمخدر نیز افزایش یابد؛ زیرا بخش اعظم این افزایش در ولایات جنوبی و غربی صورت گرفته است.

علاوه بر این مساله، حضور نظامی آمریکا در افغانستان به یکی از موانع اصلی برقراری امنیت در این کشور تبدیل شده است، تا جایی که تضعیف نهادهای ملی و حاکمیتی افغانستان در دستور کار قرار گرفته و به همین دلیل، کشور کاملا وابسته به مسائل بیرونی است و توانایی برگزاری یک انتخابات را هم از دست داده است.

به عنوان مثال، یکی از نکات و مشکلاتی که بر سر راه برگزاری انتخابات در افغانستان وجود دارد، این است که بیشتر از سه دهه جنگ در افغانستان باعث شده شمار زیادی از مردم افغانستان دارای شناسنامه معتبر نباشند و از طرف دیگر براساس قانون باید تمام کسانی که واجد شرایط رأی‌دهی‌ هستند، ثبت‌نام شوند.

دموکراسی آمریکایی که قرار بود به دنبال چکمه‌ها و پوتین‌های نظامیان این کشور وارد خاک افغانستان شود، حالا سال‌هاست امکان استقرار یک حکومت و دولت ملی و مردمی را در این کشور سلب کرده است. دخالت مستقیم واشنگتن در امور داخلی افغانستان و تلاش برای حضور سیاستمدارانی که به سمت کاخ سفید گرایش دارند، اوضاع را پیچیده‌تر از همیشه کرده است.

همین دخالت‌ها و ایجاد اختلافات باعث شد انتخابات پارلمان افغانستان با تاخیر سه ساله روبه‌رو شود و حتی برگزاری آن در روز 28 مهر امسال هم در هاله‌ای از ابهام قرار گیرد؛ چرا که این انتخابات فقط در حدود 60 درصد در خاک افغانستان برگزار می‌شود و در 40 درصد دیگر مناطق - که تحت کنترل نیروهای طالبان هستند - خبری از انتخابات نیست.

همین مساله، پیش از برگزاری انتخابات هم نتیجه آن را زیر سوال برده است؛ چرا که طالبانی‌ها آن را قبول ندارند و آمریکایی‌ها هم نشان داده‌اند از هر بهانه‌ای برای زیر سوال بردن نتیجه نامطلوب خود استفاده می‌کنند.

هر چند برگزاری سر موعد و موفق انتخابات پارلمان افغانستان می‌تواند یک دستاورد خوب برای پیشبرد تشکیل دولت وحدت ملی در این کشور باشد، اما بیشتر کارشناسان معتقدند تا زمان حضور نیروهای خارجی در افغانستان و تاثیرپذیری سیاست این کشور از تصمیمات کاخ سفید، نباید انتظار تحولی بزرگ در بهبود اوضاع مردم و ساختار ملی در این کشور داشت.

مهدی خانعلی‌زاده