بازخوانی تاریخ/ «جبهه ملی» به کجا رسید؟

عباس سلیمی نمین مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران بهترین معرف دربارۀ چگونگی پدید آمدن جبهه ملی را دکتر مصدق دانست و به جام جم آنلاین گفت: در 18 مهر 1328 به دنبال تقلب در انتخابات مجلس شانزدهم، تحصنی توسط دکتر مصدق، کریم سنجابی، سید علی شایگان و چند رجال سیاسی دیگر در دربار شکل گرفت که این حرکت به خودی خود یک نگرش خاصی را به دنبال داشت. این حرکت دکتر مصدق و همراهانش خطوط سیاسی همچون خوشبینی آنان به دربار و اعتماد مجدد به آنان را آشکار می ساخت، چرا که در طول تاریخ قالبا اینگونه از تحصن ها در مراکز مورد احترام مانند حرم عبدالعظیم و... ، صورت می گرفت.

پژوهشگر تاریخی افزود: هدف گروه موسسان، ایجاد حکومتی ملی به وسیله انتخابات آزاد بود. شعار آنان تامین عدالت اجتماعی و حفظ قانون اساسی اعلام شد. در ادامه اعتراض ها این گروه در منزل دکتر مصدق گرد هم آمدند و جبهه ملی ایران را به رهبری مصدق تشکیل دادند، هر چند این تحصن به سرانجامی نرسید و تنها مقدمات تاسیس «جبهه ملی» را فراهم کرد. به عبارتی دیگر می توان گفت اساس شکل‌گیری این گروه به وقایع مربوط به انتخابات شانزدهمین دوره مجلس باز می‌گردد.

به گفته مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران، هدف جبهه ملی، ایجاد حکومت به وسیله تأمین آزادی انتخابات و آزادی افکار بود.

وی ادامه داد: در نتیجه تلاش‏های جبهه ملی، انتخابات دروغین مجلس را باطل اعلام کرد. مهمترین کاری که در آن مقطع به پیشگامی جبهه صورت گرفت، ملی شدن صنعت نفت ایران بود. به عبارتی دیگر در جریان نهضت ملی شدن صنعت نفت، جبهه ملی ایران نقشی مهمی را ایفا کرد.

سلیمی خاطرنشان کرد: این جبهه پس از قیام 30 تیرسال 31، دچار اختلاف درونی شد و گروهی از اعضای مذهبی همچون آیت‏ اللَّه کاشانی و برخی از نیروهای موثر مانند حائری زاده بقایی و... از جبهه ملی فاصله گرفتند. برخورد ناشایست مصدق و جبهه ملی با نیروهای مذهبی آغاز پیامدهای جبران ناپذیر آن زمان بود. برای مثال اختلاف در جبهه ملی، وقوع کودتای 28 مرداد سال 32 علیه مصدق را رقم زد که در ادامه جبهه اول از هم گسست. اما در سال های بعد نیز جبهه ملی دوم و سوم و چهارم به وجود آمدند. البته ناگفته نماند فعالیت جبهه ملی از نخست‌وزیری مجدد دکتر مصدق تا کودتای ۲۸ مرداد دورانی سرشار از اختلاف بود. چرا که از میان رجال سیاسی که عضو جبهه ملی، تعداد اندکی در کنار مصدق باقی ماندند و اعضای دیگر جبهه یا کنار رفتند و یا آشکارا علیه دولت مصدق گام بر می‌داشتند.

به گفته مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران ، امروزه نکته حائز اهمیت در خصوص بازخوانی این دسته از وقایع تاریخی کسب تجربه و به اصطلاح گرفتن درس عبرت از موضوعات و رویداد های تاریخی است. نقش آمریکا در وقایع تاریخ معاصر ایران کم رنگ نیست، در حقیقت انتظار کمک از آمریکا موضوعی پوچ و بی معنی است، چرا که تاریخ نشان داده است دولت آمریکا بخاطر منافع ملت ایران معادلات بین المللی خود خدشه دار نمی کند.