فلسفه مهدویت و ضرورت‎های شناخت عمیق آن

به گزارش جام جم آنلاین ، مهدویت و یا موعدباوری ابتدا از منظر قرآنی بررسی می شود. بر اساس تفحص های قرآنی، باور به مهدویت در برخی از آیات این کتاب مقدس مسلمانان داده شده است و بر آن صحه می گذارد.

بر اساس تفحص ها و پژوهش های قرآنی، آیه ۱۰۵ سوره انبیاء «وَ لَقَدْ کَتَبْنَا فیِ الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُون» «و همانا ما پس از تورات در زبور نوشتیم که: زمین را بندگان شایسته ما به میراث می‌برند» یکی از بارزترین نشانه های قرآنی موعدباوری است. همچنین آیه 5 سوره قصص، آیه ۵۵ سوره نور وعده به ظهور امام زمان علیه السلام داده اند.

شیعیان دوازده امامی بر این اعتقاد هستند که فردی از نسل پیامبر با لقب مهدی ظهور می کند و زمین را پر از عدل و داد می کند.

ضرورت ترویج مهدویت

موعودباوری باید در تمامی سطوح جامعه به عنوان باوری راسخ، اعتقادی ضروری و ارزشی بی جایگزین ترویج یابد. مهدویت فلسفه مهمی است که بدون پیچیدگی می‎توان آن را به عموم آموزش داد و محوریت های آن را به اشتراک گذاشت. مهدویت یک مسئله اعتقادی به شمار می رود. فردی که معتقد باشد کمتر به دو دلی و تردید دچار می شود و در سوی مقابل راسخ بودن او در امور مختلف به خصوص اموری که به آینده و زندگی مربوط می شود نشان از داشتن ساختار اعتقادی مستحکمی است. مهدویت نیز اعتقادی است که سبب شکل گرفتن ساختاری مستحکم در زندگی یک فرد می شود و در واقع تکلیف او را در بسیاری از امور مشخص خواهد کرد. کسب معرفت و اعتقاد مبحث مهدویت نتایج متعددی در زندگی دارد. با تحصیل معرفت بالاخره می توان به این نتیجه رسید که پیشوای دوازدهم شیعیان تداوم بخش امامت و واسطه فیض الهی است.او خاتم الاوصیاء و مظهر نبی مکرم اسلام است. امام دوازدهم طریق معرفت به پرودگار است. در روایات مختلف راه معرفت خدا و اوصاف او شناخت اولیای خدا و امامان معصوم عنوان شده اند.

در این میان شناخت مهدویت ضروری ترین وظیفه عصر حاضر برای شیعیان است. شیعه و سنّی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل کرده اند: «من مات و لم یعرف امام زمانه مات میتة جاهلیة. هر کس بمیرد و حال آنکه امام زمان خود را نشناخته باشد به مرگ جاهلیت مرده است.». این جمله شاید حجت بر ضرورت شناخت مهدویت در همه اعصار باشد. هر چند روایات و آیات در رابطه با این مقوله حساسیت برانگیز زیاد است اما همین جمله حکمی است بر تلاش بیشتر در راستای شناخت چراغ دوازدهم شیعیان. شناخت مقوله مهدویت از آنجایی اهمیتی دو چندان می یابد که بسیاری شناخت صحیح و درستی از آن ندارند و برداشتی سطحی و عامیانه از آن دارند. «ناامیدی» یکی از تبعات منفی و سنگین فقدان آشنایی با مهدویت است.

آثار اجتماعی یک ارزش دینی

مهدویت بر روی فکر و اندیشه جامعه اثرگذار است و ناامیدی را از بین می برد، چرا که خط و خطوط و راه زندگی را مشخص می کند، به آن جهت می دهد و جهت‎دهی نیز به زندگی هدف و انگیزه می بخشد و ناامیدی را از آن می زداید. با مهدویت پیکر جامعه دارای محوریت هایی هدفمند می شود و این وضعیت نوعی رهایی را به وجود می آورد.

بر اساس اعتقاد یک مسلمان، نظام اجتماعی که بر اساس مهدویت و محوریت عدل و داد تشکیل شده باشد می تواند بستر مناسبی برای زمینه سازی ظهور پیشوای دوازدهم شیعیان باشد.

حتی برخی از مستشرقان (نظیر ماربین فیلسوف آلمانی) هم بدان تصریح کرده است: «از جمله مسائل اجتماعی بسیار مهم که همیشه می‌تواند موجب امیدواری و رستگاریباشد همانا اعتقاد به وجود حجّت عصر و انتظار ظهور او است».

زنده نگه داشتن امیدها در دل افراد یکی از بدیهی ترین و ابتدایی ترین آثار مهدویت است چرا که انسان به اصل خویش پی می برد و می داند «پایان شب سیه سپید است».

مهدویت سبب می شود که انسان در راه خویش نماند و پیوسته به راه ادامه بدهد. او در برابر ناملایمات شکست نمی خورد چرا که اعتقادی راسخ همراه اوست.

ابعاد موعودباوری

مهدویت ابعاد متعددی اعم از اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، تاریخی و ... دارد. مهدویت از آنجایی می تواند ابعاد سیاسی بسیار قدرتمندی داشته باشد که در عرصة حکومت دارای اهداف بلند و ارزشی است، و حتی می‌تواند این فکر برای حکومت دینی، یک طرح راهبردی باشد.

در بُعد تاریخی نیز از آنجایی پررنگ و غیرقابل انکار است که ه بسیاری از حرکت‌های اصلاحی در تاریخ و عصر حاضر متأثر از اندیشه مهدویت بوده است؛ مثل فاطمیان در مصر، مهدی سودانی در سودان و ...

در زمینه فرهنگی یکی از وظایف مسلمانان، زمینه سازی و گسترش فرهنگ مهدویت و جلوگیری از تأخیر در ظهور آن حضرت است. کار در بعد فرهنگی در عرصه مهدویت به چند محور نیاز دارد از جمله تبیین استراتژی انتظار، آسیب شناسی عدم شناخت این موضوع و دشمن شناسی در رابطه با مخالفان مهدویت.

در پایان این گفتار مناسب است که بخشی از بیانِ زیبای پیشوای هشتم، حضرت رضا علیه السلام را که درباره مقام امام و ویژگی‌های اوست بیاوریم:

آنها (که در امر امامت اختلاف کردند و گمان کردند که امامت امری انتخابی است ) نادانی کردند... مگر مردم، مقام و منزلت امامت در میان امت را می‌دانند تا روا باشد که به اختیار و انتخاب ایشان واگذار شود؟!

همانا امامت، قدرش والاتر و شأنش بزرگ‌تر و منزلتش عالی‌تر و مکانش رفیع‌تر و عمقش ژرف‌تر از آنست که مردم با عقل خود به آن برسند یا با آرای خود آن را دریابند...

همانا امامت، مقامی است که خدای عزوجل، بعد از رتبه نبوّت و خُلّت (مقام خلیل اللّهی) در مرتبه سوم به ابراهیم علیه السلام اختصاص داد... امامت، خلافت خدا و خلافت رسول خدا صلی الله علیه و آله و مقام امیرالمؤمنین علیه السلام و میراث حسن و حسین علیهما السلام است. به راستی که امامت، زمام دین و مایه نظام مسلمین و صلاح دنیا و عزّت مؤمنان است... کامل شدن نماز، روزه، حج و جهاد و... نیز حفظ مرزها به سبب امام (و پذیرفتن ولایت )است.

امام، حلال خدا را حلال و حرام او را حرام می‌کند (و مطابق حکم واقعی پروردگار، حکم می‌کند) و حدود الهی را به پا می‌دارد و از دین خدا حمایت کرده و با حکمت و موعظه نیکو و دلیل رسا به راه پروردگار دعوت می‌کند.

امام مانند خورشید طلوع کننده است که نورش عالم را فرا می‌گیرد و خودش در افق است به گونه‌ای که دست‌ها و دیدگان به او نرسد. امام، ماه تابان، چراغ فروزان، نور درخشان و ستاره راهنما در شدت تاریکی‌ها و در راههای شهرها و کویرها و در گرداب دریاها (و نجات دهنده از انواع فتنه‌ها و نادانی ها) است...