پنجره‌ای به ابرها

ویندوز ۱۰ ایکس ابتدا به‌‌عنوان یک نسخه اختصاصی ویندوز ۱۰ برای دستگاه‌های دوصفحه‌ای مطرح شد. قرار بود این سیستم‌‌عامل همزمان با پرچمدار این نوع از دستگاه‌ها،‌ سرفس نئو به کاربران عرضه شود. اما مایکروسافت بعدتر اعلام کرد ویندوز ۱۰ ایکس حالا به‌عنوان ویندوزی برای دستگاه‌های تک‌صفحه‌ای مثل لپ‌تاپ‌ها در دست بازطراحی است (و عرضه سرفس نئو هم تا اطلاع ثانوی به تعویق افتاد). اما این ویندوز اصلا چیست و چه تفاوت‌هایی با ویندوز ۱۰ معمولی که می‌شناسیم دارد؟

مبنای جدید

قبل از هر چیز باید بدانید ویندوز ۱۰ ایکس سیستم‌‌عاملی نیست که قرار باشد با به‌روزرسانی ویندوز لپ‌تاپ یا رایانه روی دستگاه‌تان داشته باشید، بلکه صرفا با سخت‌افزارهای جدید عرضه خواهد شد.

مبنای ویندوز ۱۰ ایکس، هسته‌ای مدرن به نام Windows Core OS است که قسمت‌های قدیمی ویندوز را کنار گذاشته و تجربه کاربری به‌روز و امنیتی بیشتر را وارد ساختار این سیستم‌‌عامل جدید کرده است. این به آن معناست که از رابط کاربری گرفته تا لایه‌های زیرین و ناپیدای این ویندوز جدید همگی با تکنولوژی‌های مدرن بازنویسی شده‌اند اما نتیجه عملی این تغییرات برای من و شمای کاربر چیست؟

رایانه‌های مجهز به این ویندوز خوراکشان مرورگر اج (Edge)، برنامه‌های وب‌پایه و
UWP (Universal Windows Platform) است. به نظر می‌رسد، حداقل در ابتدای کار، خبری از پشتیبانی از برنامه‌های دسکتاپ در این نسخه از ویندوز نباشد اما مایکروسافت یک ماشین مجازی (virtual machine) هم توسعه داده تا برنامه‌های سنتی ویندوز بتوانند در آن اجرا شوند البته این محیط مجازی هم انگار فقط برای توسعه‌دهندگان است و فعلا مشخص نیست آیا کاربران می‌توانند برنامه‌های عادی دسکتاپ را روی ویندوز ۱۰ ایکس اجرا کنند یا خیر.

تجربه کاربری نو

تفاوت بنیادین تجربه کاربری در این ویندوز نوین به فلسفه طراحی آن برمی‌گردد: ویندوز ۱۰ ایکس سیستم‌عاملی وب‌پایه (web-based) و بر مبنای فضای ابری (cloud) است.

به عبارت دیگر، برای دستگاه‌های سبک با توان پردازشی پایین‌تر توسعه یافته و شبیه کروم‌او‌اس (Chrome OS) گوگل برای کروم‌بوک‌ها یا آیپد او‌اس اپل برای آیپد‌هایش است.

این مبنای ابری از همان ابتدای شروع به کار سیستم‌عامل برای حساب کاربری اعمال می‌شود و ویندوز ۱۰ ایکس دقیقا مانند کروم‌اواس که حول حساب گوگل کار می‌کند، فقط با حساب مایکروسافت قابل استفاده خواهد بود.

فایل اکسپلورر متحول‌شده این ویندوز هم به‌خوبی طراحی مبتنی بر وب آن را به‌چشم می‌آورد. یک قسمت اصلی برای دسترسی به فایل‌های وان‌درایو (OneDrive) درنظر گرفته شده و غیر از آن تنها می‌توانید فایل‌های دانلودشده توسط اپلیکیشن‌ها یا داخل حافظه یو‌اس‌بی را ببینید.

بله، درست متوجه شدید، هیچ راهی برای دسترسی به فایل‌های حافظه اصلی دستگاه وجود ندارد! ماجرا برای اپلیکیشن‌‌ها هم به همین گونه است و ویندوز ۱۰ ایکس تنها بر استور مایکروسافت و وب‌اپ‌ها (Web app) تمرکز دارد. در این نسخه ویندوز شما حتی می‌توانید وب‌اپ‌های پیش‌رونده (Progressive Web Apps یا PWA) را مستقیما از مرورگر سیستم یعنی اج نصب و اجرا کنید!

نوار وظیفه و منوی استارت تازه

به نظر می‌رسد هیچ تحولی در ویندوز بدون دگرگونی اساسی در منوی استارت کامل نمی‌شود و ویندوز ۱۰ ایکس هم از این قاعده مستثنا نیست: در این نسخه دکمه استارت به وسط نوار وظیفه آمده است.

این تصمیم مایکروسافت شاید در مقایسه با تحولات ساختاری در ویندوز ۱۰ ایکس اصلا به چشم نیاید، البته اگر کروم‌او‌اس گوگل هم دکمه اصلی‌ش را در وسط نوار پایین قرار نداده بود! اما حالا برای هرکسی که کروم‌او‌اس را دیده باشد، ویندوز ۱۰ ایکس کاملا حرکتی در تقابل با گوگل و سیستم‌عاملش به نظر می‌رسد.

منوی استارت هم دیگر شباهت چندانی به منوی استارت ویندوز ۱۰ ندارد. کاشی‌ها (Tiles) برچیده شده‌اند و منو عملا نقش یک لانچر را ایفا می‌کند.

در بالای آن نوار جست‌وجو (در کل سیستم) است که با استفاده از بینگ تمام اپلیکیشن‌ها، اسناد و وب را جست‌وجو می‌کند. در پایین آن هم فهرستی از اپ‌های روی دستگاه و بعد هم فایل‌های اخیر قابل مشاهده است.

در گوشه راست نوار وظیفه هم شبیه ویندوز ۱۰ ساعت نمایش داده می‌شود که با زدن روی آن مرکز عملیات (Action Center) بالا می‌آید. طراحی این قسمت هم مثل دیگر بخش‌‌ها تغییر کرده و بیشتر شبیه مرکز اعلان‌ها در سیستم‌‌عامل‌های اپل شده است.

اعلان‌ها در بالا و تنظیمات سریع در پایین هر کدام به‌صورت مستطیلی جدا از هم دیده می‌شوند و البته یک قسمت جدا هم برای کنترل‌های پخش موسیقی اضافه شده است.

رابط کاربری نوین

یکی از بارزترین تغییرات در ویندوز ۱۰ ایکس، رابط کاربری با طراحی انطباقی (adaptive) آن است. یعنی این رابط کاربری مدرن خودش را با «وضعیت» (Posture) دستگاه وفق می‌دهد.

مثلا روی یک رایانه تاشدنی، کاربر ممکن است دستگاه را مثل لپ‌تاپ استفاده کند یا تا کند و به‌عنوان تبلت به کار ببرد یا برای تماشای فیلم به شکل چادر روی میز بگذارد.

بر این اساس، رابط کاربری هم تلاش می‌کند در هروضعیت بهترین تجربه ممکن را به کاربر ارائه کند. این انطباق همچنین به این معنی است که دیگر خبری از دیالوگ‌ها و آیکون‌های ویندوزهای قبلی نیست و قسمت‌هایی مثل کنترل پنل و فایل اکسپلورر هم به کلی تغییر کرده‌اند.

نحوه نمایش پنجره‌‌ها در ویندوز ۱۰ ایکس هم با ویندوز ۱۰ دسکتاپ متفاوت‌ است. اگر تبلتی با ویندوز ۱۰ (مثل سرفس) داشته باشید، حالت نمایش ویندوز ۱۰ ایکس برایتان آشنا خواهد بود، زیرا مشابه وضعیت تبلت (Tablet mode) ویندوز ۱۰ است.

برنامه‌ها را می‌توان به‌‌‌صورت تمام‌صفحه یا تقسیم صفحه به دو برنامه دید، اما امکانی برای تغییر اندازه دلخواه پنجره وجود ندارد. بنابراین، در این ویندوز دکمه وسط از دکمه‌های سه‌گانه گوشه‌ بالای پنجره‌ها حذف شده و شما تنها می‌توانید برنامه‌ای را کمینه (minimize) کنید یا کلا ببندید.

آیا امیدی به ویندوز ۱۰ ایکس هست؟

مایکروسافت هنوز به‌طور رسمی اعلام نکرده ویندوز ۱۰ ایکس چه زمانی عرضه می‌شود یا چه سازندگانی لپ‌تاپ‌هایشان را با این ویندوز به بازار می‌دهند. ولی قرائن نشان می‌دهند که توسعه این ویندوز تلاشی تقریبا مستقیم برای به چالش کشیدن کروم‌بوک‌‌ها خواهد بود البته این نخستین تلاش مایکروسافت در این حوزه نیست و این شرکت یک بار قصد داشت ویندوز‌۱۰S را به‌عنوان جایگزینی برای کروم‌او‌اس مطرح کند.

هرچند آن پروژه شکست خورد و صرفا به یک حالت ساده S Mode در ویندوز ۱۰ تنزل پیدا کرد! حالا باید دید با این حرکت جدی‌تر و بزرگ‌تر، آیا مایکروسافت موفق می‌شود دکانی در این بازار نو برای خود دست و پا کند یا خیر.

محمود صادقی - محقق سیستم های تعاملی / ضمیمه کلیک روزنامه جام جم