خبرهای خوب از واکسن روسی کرونا

نتایج آزمایش، نشان‌دهنده یک اثر محافظتی قوی و یکسان برای تمام گروه‌های سنی شرکت‌کننده است. در این واکسن که با نام گم-کووید-وک (Gam-COVID-Vac) هم شناخته می‌شود از رویکرد آدنوویروس نوترکیب ناهمگن متشکل از آدنوویروس۲۶ (Ad۲۶) و آدنوویروس۵ (Ad۵) به عنوان حامل پروتئین اسپایک کروناویروس سندرم حاد تنفسی۲ (SARS-CoV-۲) استفاده شده است.

برای مقابله با هرگونه ایمنی به آدنوویروس که ممکن است از قبل در جمعیت انسانی وجود داشته باشد از دو سروتیپ مختلف استفاده شده که به فاصله ۲۱ روز از یکدیگر تزریق می‌شوند.

در میان واکسن‌ های کووید عمده‌ای که تا به امروز درحال تولید هستند، فقط گم-کووید-وک از این روش استفاده می‌کند.

در سایر واکسن‌ها مانند واکسن آکسفورد - آسترازنکا، در هر دو دوز واکسن از مواد مشابهی استفاده می‌شود.

در ساخت واکسن ویروس بیماری ابولا که پیش از این در مرکز تحقیقات ملی اپیدمیولوژی و میکروبیولوژی گامالیا (مسکو، روسیه) انجام شد هم از آدنوویروس۵ و ویروس وزیکولار استوماتیت به عنوان ویروس‌های حامل استفاده شد.

از آدنوویروس نوترکیب در ساخت چند واکسن به‌عنوان حامل استفاده شده است؛ از جمله واکسن‌های آکسفورد و آسترازنکا که در آن از آدنوویروس شامپانزه (ChAdOx) استفاده می‌شود؛ واکسن «جانسون‌اندجانسون» که فقط از آدنوویروس۲۶ استفاده می‌کند و انتظار می‌رود جزئیات نتایج آن به‌زودی منتشر شود و همین‌طور واکسن مبتنی بر آدنوویروس۵ که در موسسه زیست‌فناوری پکن ساخته می‌شود و آزمایش فاز۳ آن در شهریور۱۳۹۹/ سپتامبر۲۰۲۰ آغاز شده است.

علت استفاده از آدنوویروس‌ها این است که این ویروس‌ها می‌توانند بارهای ژنتیکی زیادی را در خود جای دهند و هرچند توانایی تکثیر ندارند اما حسگرهای سیستم ایمنی را به اندازه کافی تحریک می‌کنند. به همین دلیل این ویروس‌ها می‌توانند با تزریق فقط یک دوز، مصونیت ایجاد کنند.

واکسن روسی چگونه عمل می‌کند؟

ویروس‌های حامل، ویروس‌های ضعیف‌شده‌ای هستند که نمی‌توانند عفونت قابل‌توجهی ایجاد کنند. این ویروس‌ها وارد سلول‌ها می‌شوند، پروتئین اسپایک را رونویسی می‌کنند و سپس چرخه طبیعی زندگی‌شان متوقف می‌شود.

سلول‌هایی که با واکسن به این ویروس‌ها آلوده شده‌اند سرانجام با همان مصونیتی که برای ایجاد آن طراحی شده‌اند از بین می‌روند.

به نظر می‌رسد قدرت فیزیکی این ویروس‌‌ها امکان ذخیره‌سازی آنها در دمای حدود منفی۱۸درجه سانتی‌گراد(شرایطی که ایجاد آن برای بسیاری از زنجیره‌های تامین امکان‌پذیر است) را فراهم می‌کند.

جنبه منفی واکسن‌های نوترکیب مبتنی بر آدنوویروس این است که دوزهای زیادی از آنها مورد نیاز است و این یعنی باید به میزان زیادی تولید و در مقادیر بالایی به بازارهای جهانی عرضه شوند.

نتایج آزمایش‌ها

دریافت‌کنندگان این واکسن، واکنش آنتی‌بادی قوی به پروتئین اسپایک داشتند. دریافت‌کنندگان همچنین شواهدی از واکنش سلول‌های T را نشان دادند.

واکنش سلول‌های T در پاسخ‌های ایمنی که زود از بین نمی‌روند دیده می‌شود. گزارش اولیه از نتایج فاز۳ که هم‌اکنون ارائه شده شامل نتایج آزمایش بیش از ۲۰هزار شرکت‌کننده که ۷۵درصد آنها برای دریافت واکسن تعیین شده بودند و پیگیری‌های مربوط به عوارض جانبی و عفونت نیز درمورد آنها انجام شده است.

۶۰درصد افراد ثبت‌نام شده، که همگی بالای ۱۸سال داشتند، مرد و تقریبا همگی سفیدپوست بودند. چند ابتلایی (بروز همزمان چند بیماری) که یک خطر شناخته‌شده برای کووید ۱۹ حاد است در حدود یک‌چهارم کسانی که در آزمایش شرکت کردند وجود داشت.

۲۱روز بعد از دریافت اولین دوز واکسن، عفونت سارس-کووید۲ در ۶۲ نفر از مجموع ۴۹۰۲ نفر حاضر در گروه دارونما و ۱۶نفر از ۱۴هزار و ۹۶۴ شرکت‌کننده در گروه واکسن، تأیید شد(نتایج اولیه).

طرح زمان‌بندی‌شده در مورد میزان بروز عفونت در دو گروه نشان داد مصونیت مورد نیاز برای جلوگیری از بیماری، ظرف ۱۸ روز از تزریق دوز اول ایجاد می‌شود.

این ایمنی در تمام گروه‌های سنی از جمله افراد بالای ۶۰سال دیده شد. نتایج آزمایش همچنین نشان داد ایجاد ایمنی از شدت بیماری می‌کاهد.

در گروه واکسن، سه مورد مرگ ومیر در افراد مبتلا به چند ابتلایی گسترده دیده شد که ارتباطی با واکسن نداشت.

همچنین هیچ‌گونه عارضه جانبی جدی در ارتباط با واکسن ثبت نشد اما عوارض جانبی جدی غیرمرتبط با واکسن در ۴۵ شرکت‌کننده از گروه واکسن و ۲۳شرکت‌کننده از گروه دارونما گزارش شد.

اثرگذاری واکسن براساس تعداد موارد تأییدشده کووید ۱۹ از ۲۱روز پس از تزریق اولین دوز، 91.6 درصد بوده است.

میزان کاهش شدت بیماری بعد از تزریق یک دوز به‌ویژه از نظر صرفه‌جویی در مصرف دوزها می‌تواند بسیار دلگرم‌کننده باشد.

تولید واکسن اسپوتنیک-وی به خاطر شتابزدگی در تهیه استفاده از راه‌های میانبر و نبود شفافیت مورد انتقاد قرار داشته است اما نتایجی که گزارش شده‌اند نتایج روشنی هستند و اصل علمی واکسیناسیون را به نمایش می‌گذارند. این یعنی اکنون یک واکسن دیگر نیز می‌تواند به جبهه مبارزه برای کاهش شیوع کووید ۱۹ بپیوندد.

یاسمین مشرف - دانش / روزنامه جام جم
منبع: The Lancet