جلوه‌های ولایت در شعر عرب

هرچند در این میان شاعران سنی مذهب نیز قصاید گران‌سنگی در مدح حضرت امیر نگاشته‌اند که می‌توان آنها را جزو ۲۰ شعر برتر علوی در تاریخ ادبیات دانست. این قصاید شگفت‌انگیز در فضیلت مولا علی(ع) است؛ نام امام علی به‌عنوان یک رمز و استعاره در ساخته‌های شاعران تأثیر زیادی در ترکیب و پرداخت شعر داشته که از طریق آن، شاعران جهان‌های معنوی را درهم‌تنیده‌اند. از جمله این اشعار می‌توان به قصیده کوثریه سیدرضا الهندی، قصیده دالیه الکعبی، وعینیه ابن ابی الحدید سنی مذهب اشاره کرد.

بیشتر شاعران عرب به میلاد امام علی (ع)، معجزه‌ها و اتفاقاتی که در پی آن رخ داد، اشاره‌ای کرده‌اند. همچنین به‌خاطر ابعاد شخصیتی امام‌علی(ع) از ایمان، کرامت و اخلاص گرفته تا شجاعت، بلاغت، فصاحت و عنایت ویژه ایشان به مستمندان و ایتام و درنهایت حاکم بودن در منتهای زهد و سادگی؛ قصاید علوی از عاطفه و حماسه ویژه‌ای برخوردارند.

در واقع نمی‌خواهم در این مقال کوتاه به خصوصیات ظاهری شعرهای شاعران عرب بپردازم. اگر بخواهم چیزی ارائه کنم که برای شاعر جوان امروز قابل‌استفاده باشد، توصیه می‌کنم شاعران جوان اهتمام ویژه‌ای به مطالعه عمیق همراه با ترجمه و بررسی اشعار شاعران بزرگ عرب در وصف علی(ع) داشته باشند. با این نگاه باید بتوان به تجاربی دست‌یافت که درنهایت به کار شعر فارسی علوی بیاید. معتقدم تجاربی در شعر عرب به‌خصوص شعر علوی وجود دارد که خلأ آن در زبان فارسی و شعر فارسی احساس می‌شود. ازجمله حماسه خاصی که این شعرها از آن برخوردارند؛ قضاوتی که شاعر به‌عنوان یک مخاطب یا راوی در مورد شخصیت و غصب خلافت امام علی (ع) در شعرهایش انجام می‌دهد. به نظر می‌رسد در شعر فارسی -به‌ ویژه شعر جوان امروز- به‌گونه‌ای در پی اتفاقاتی هستیم که بیشتر در فرم به کمک شعر می‌آید اما در حوزه اندیشه سبدمان خالی است. ما بیشتر از یکسری اتفاقات پربسامد درباره شخصیت امام، مضمون‌سازی می‌کنیم. گاهی ممکن است به یک عاطفه راستین برسیم ولی شاید این عاطفه، عاطفه صادقی نباشد و صرفا به اثبات شاعری شاعر می‌انجامد. اما فکر می‌کنم بامطالعه برخی از این قصاید می‌توان به فضایی رسید که این فضا خیلی برجسته و ویژه است و مثل شعر «علی‌ای همای رحمت» از شهریار به‌جایی می‌رسیم که صفات عملی حضرت بیشتر محل بحث قرار می‌گیرد شاید همین ذکر صفات عملی باعث شد خود حضرت نظر لطفی به شعر شهریار داشته باشند.