گمشده‌ای به نام بهداشت

در این بین پسربچه‌ای سطل آبی را انداخته است درون رودخانه تا آب آشامیدنی خانواده‌اش را تامین کند، روی صورت پسربچه یک زخم عمیق جا خوش کرده است، یک ضایعه پوستی قرمز و چرکین. روی صورت خندان همه بچه‌های ‌روستاهای دورافتاده سیستان‌و‌بلوچستان پر از همین زخم‌های چرکین است.

چهارشنبه پیش رو (یعنی ۱۸ فروردین) روز جهانی بهداشت است؛ به همین دلیل سراغ جهادگرانی رفته‌ایم که بارها به مناطق محروم سفر کرده‌اند و از نزدیک با شرایط بهداشتی این مناطق آشنا هستند.

به نظر این جهادگران کمبود وسایل بهداشتی، اولین مساله‌ای است که در مناطق محروم به چشم می‌آید. آنها می‌گویند بسیاری از افرادی که در مناطق محروم زندگی می‌کنند‌ درک درستی از درمانگاه یا بیمارستان ندارند چراکه در طول عمرشان با هیچ پزشک متخصصی صحبت نکرده‌اند.

به نظر جهادگران، نبود آگاهی مردم برای مطالبه نیازهایشان و بی‌توجهی مدیران دولتی به تامین نیازهای منطقه از عواملی است که باعث شده، محرومیت بهداشتی بیشتر در این مناطق ریشه بدواند.‌

امکانات زیرصفر

برای عزیزا... پژوهیده که یکی از جهادگران شهرستان دزفول است؛ بخشی از مشکلات مناطق محروم به امکاناتی که وجود ندارد، برمی‌گردد. او یک فهرست بلندبالا دارد از شهرستان‌های اطراف دزفول؛ از شهرستان‌هایی که جمعیت زیادی دارد. او از میانرود نام می‌برد، شهرستانی که بیش از ۱۰‌هزار نفر جمعیت دارد اما تا به حال رنگ یک بیمارستان به خود ندیده است.

شهر امام که جمعیت بیش از ۱۱ هزار نفری دارد هم شرایطش مانند میانرود است. پژوهیده می‌گوید هر دو شهر، نزدیک دزفول هستند و افراد برای درمان بیماری‌های خود باید به دزفول مراجعه کنند. شرایط برای روستاهای بخش سردشت که در منطقه کوهستانی واقع شدند، بدتر هم هست. اگر زن بارداری در یکی از دهستان‌ها بخواهد وضع حمل کند باید با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم ‌کند؛ هیچ بیمارستانی وجود ندارد و عبور از راه کوهستانی هم سخت است.

استفاده از الاغ یا بالگرد تنها راه‌حل رساندن مادر باردار به بیمارستان است؛ حال این که در این بخش بیش از ۷۰۰ هزار نفر زندگی می‌کنند.

او می‌گوید مناطق محروم شهرستان دزفول از نظر جمعیتی وسعت زیادی دارند و از نظر فیزیکی توسعه پیدا کرده‌اند؛ موضوع اما این است که نیازهای درمانی و بهداشتی نادیده گرفته شده. او می‌گوید جمعیت شهرها بی‌رویه و غیراصولی افزایش پیدا کرده‌است‌ اما به نیازهای اولیه اهالی شهرها یعنی بهداشت توجه نشده‌است.

او درباره مشکل دیگر شهرشان صحبت می‌کند و از جانبازانی می‌گوید که از نظر بهداشتی در شرایط مناسبی به سر نمی‌برند.

حال این‌که به گفته پژوهیده، در استان خوزستان و شهر دزفول تعداد جانبازان به نسبت شهرهای دیگر اندک است. او می‌گوید ریشه فراموشی نیازهای بهداشتی جامعه جانبازان، به بی‌توجهی مسؤولان برمی‌گردد. این‌که جانباز شیمیایی کپسول اکسیژن ندارد، از کمبود امکانات در استان خوزستان نشأت می‌گیرد. او می‌گوید، زمانی که امکانات اولیه وجود نداشته باشد افراد هم نمی‌دانند چطور مسائل بهداشتی را رعایت کنند؛ بدیهی است که به این شکل آلودگی ایجاد می‌شود.

به نظر این جهادگر خوزستانی اما کمبود امکانات بهداشتی در مناطق محروم به مسؤولان پشت میزنشین، مشکلات اقتصادی و بودجه اندکی که به این منظور در نظر گرفته می‌شود برمی‌گردد. او می‌گوید: در این روزها که ویروس جهش یافته کرونا در استان خوزستان جولان می‌دهد و آمار ابتلا و مرگ و میر ناشی از این بیماری در استان به‌شدت بالاست، توجه به زیرساخت‌ها و کمبودهای بهداشتی می‌تواند در کاهش ابتلا و مرگ و میر ناشی از کرونا، تاثیر بسزایی داشته باشد.

اطلاع‌رسانی ضعیف

پای حسین میرحسینی و دوربین عکاسی‌اش زمانی به روستاها و مناطق محروم کشور باز شد‌ که شاید هیچ‌کسی حتی مدیران آن منطقه‌ از شرایط این مناطق به‌درستی آگاهی نداشتند. او به روستا‌ و مناطق مختلفی از بشاگرد، بندرعباس، هرمزگان و زاهدان سفر کرده‌است و از محرومیت بهداشتی، آموزشی و شرایط زندگی مردم آن مناطق مستند تهیه کرده‌است. لنز دوربین او، بارها به سمت خانواده‌ای چرخیده است که آب آشامیدنی نداشته‌اند؛ بارها در قاب عکاسی او شرایط مردمانی ثبت شده‌است که خانه‌شان را با سنگ، چوب و برگ درختان ساخته‌اند؛ کسانی که کپرنشین هستند.

با این‌که او خود به‌عنوان عکاس از شرایط زندگی افرادی که در مناطق محروم زندگی می‌کنند، تصویرسازی می‌کند اما معتقد است پای کمتر خبرنگاری به مناطق محروم باز شده و اتفاقا صدای محرومیت آنها به گوش کسی نرسیده‌است.

او می‌گوید: مردمی که در مناطق محروم زندگی می‌کنند، رسانه‌ای در اختیار ندارند تا صدای محرومیت خود را به گوش مردم و مسؤولان برسانند. من به عنوان عکاس چند عکس می‌اندازم ولی آیا آن عکس در دنیای پر از اطلاعات و خبر دیده می‌شود؟ اما همیشه استثناهایی هم وجود دارد؛ اتفاقی که در سیل سیستان و بلوچستان افتاد و بعد از سیل دو سال پیش بود که بسیاری از خیرین، مدیران دولتی و مردم، متوجه شدند شرایط زندگی در برخی نقاط استان پهناور استان سیستان و بلوچستان زیر صفر است و آنها کمترین امکانات ازجمله امکانات بهداشتی ندارند.

میرحسینی البته بخشی از عدم اطلاع‌رسانی را متوجه افرادی که در مناطق محروم زندگی می‌کنند می‌داند و معتقد است آنها خود نمی‌دانند که می‌توانند از ابزار رسانه استفاده کنند و صدای خود را به مناطق مختلف برسانند؛ زمانی که رسانه‌ای وجود نداشته باشد عجیب نیست که مردم هم ندانند باید چطور از امکانات استفاده کنند.

او خاطره عجیبی از یکی از مناطق محروم دارد، از جایی که مردی به همراه خانواده و دام‌هایش در بیابان و در کپر زندگی می‌کردند. او می‌گوید گروه‌های جهادی یک خانه با امکانات اولیه بهداشتی برای این مرد ساختند و به او گفتند آنجا زندگی کند، حال این‌که این مرد حتی نمی‌دانست باید چطور از خانه جدیدش استفاده کند. نتیجه این کار جهادی این شد که مرد همراه خانواده‌اش در کپر زندگی می‌کرد و دامش را در خانه‌ای که ساخته شده بود، نگه می‌داشت.

میرحسینی می‌گوید اگر رسانه در آن منطقه محروم حضور داشت، خیلی از مشکلات حل می‌شدند. از نظر میرحسینی اما سرمایه‌گذاران باید وارد عمل شوند، هر کدام یکی از مشکلات زیرساخت‌های بهداشت را در دست بگیرند و در کنار آن هم اطلاع‌رسانی درستی به مردم آن مناطق ارائه دهند تا محرومیت بهداشتی از بین برود.

بنابراین با توجه به گفته‌های میرحسینی باید گفت در کنار تلاش برای رفع کمبودهای بهداشتی مسؤولان فرهنگی نیز باید برای رفع مشکلات فرهنگی در مناطق محروم تلاش کنند.

کم‌کاری مسؤولان

درست قبل از سال ۹۹ بود که چند روستا از روستاهای استان سیستان و بلوچستان به سیستم آبرسانی متصل شد و اهالی آنها توانستند آب پاک داشته باشند. البته همه روستاییان منطقه‌ این‌قدر خوش‌شانس نیستند و هنوز روستاهای زیادی هستند که از نعمت آب پاک بی‌بهره‌اند.

سروش صلواتیان، خیری که چند سالی می‌شود در شهرستان فنوج خدمت می‌کند درباره همین نکته می‌گوید‌: در برخی مناطق حتی آب آشامیدنی سالم وجود ندارد. حال سؤال این است که بدون آب سالم چطور می‌توان انتظار داشت بهداشت در منطقه‌ای حاکم شود؟ او با گوشت و پوستش مشکلات بهداشتی را که در مناطق محروم وجود دارد احساس کرده است‌ و درباره آنها حرف‌ها دارد. او از بیمارستانی که وجود دارد اما کادر درمانی در آنجا کار نمی‌کند می‌گوید. از این‌که کادر درمان، پرستاران، متخصصان و پزشکان حاضر نیستند در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی کار کنند، چراکه با وجود سختی‌های زیادی که در منطقه وجود دارد، مسؤولان بهداشتی، حقوق اندکی به آنها پرداخت می‌کنند؛ البته صلواتیان می‌گوید اگر این حقوق اندک را به‌موقع پرداخت کنند شرایط بهتر می‌شود، چراکه برخی از آنها حدود پنج‌شش ماه است حقوق نگرفته‌اند. او دلیل مشکلات بهداشتی در استان سیستان و بلوچستان را بی‌توجهی مسؤولان می‌داند و معتقد است آنها در زمینه بهداشت کم‌کاری می‌کنند و از تجهیز بیمارستانی می‌گوید که با کمک خیرین مناسب‌سازی شده‌است.

او می‌گوید: در مدت زمان کوتاهی تمام زیرساخت‌های بهداشتی برای تجهیز بیمارستان از‌جمله وسایل گران‌قیمت تهیه و حتی متخصصان هم استخدام شدند اما نامه‌نگاری‌ها و دریافت مجوزهای شروع به کار زمان و انرژی زیادی از آنها گرفت.

صلواتیان می‌گوید نگاه برخی مسؤولان استانی به بهداشت، نگاه پشت میزی است و خیلی از آنها هدف دیگری مانند سود اقتصادی دارند به همین دلیل است که بسیاری از بهورزان استان، حتی وسیله نقلیه ندارند تا به بالین بیمارانشان بروند. صدای صلواتیان بغض‌آلود می‌شود زمانی که از نبود امکانات بهداشتی در استان پهناور می‌گوید. از زمانی که بسیاری از کودکان و زنان استان، به دلیل نبود پزشک متخصص و پیشروی بیماری، جان خود را از دست می‌دهند.

ناآگاهی مزمن

زهرا عظیمی برای کار جهادی به مناطق مختلفی مانند سراوان، خاش، لاشار، قصرقند، راسک و ساربوک سفر کرده‌است. او می‌گوید بسیاری از مردم، در مناطق محروم، زباله‌های خود را در دریاچه‌های آب شرب و مناطق شهری می‌اندازند و نمی‌دانند که باید زباله‌ها در محل مناسبی قرار گیرد.

او می‌گوید: داشتن آب آشامیدنی و سطل زباله، جزو نیازهای اولیه زندگی بشر است اما موضوع این است ضرورت و نیاز در مناطق محروم برای برخی مردم احساس نمی‌شود و اتفاقا مشکل هم از همین ندانستن به وجود می‌آید؛ از جایی که چون نیازی احساس نمی‌شود مطالبه‌ای هم برای رفع این نیاز به وجود نمی‌آید.

او معتقد است اگر مردم نیازی را احساس کنند برای رفع نیازشان هم از مسؤولان مطالبه می‌کنند، اتفاقی که در مناطق محروم نمی‌افتد و خب مسؤولان زمانی که ناآگاهی مردم را می‌بینند، از آن سوءاستفاده می‌کنند.

لیلا شوقی - جامعه / روزنامه جام جم