امروز نقش و جایگاه رسانهها در حدی است که نمیتوان زندگی را بیحضور آنها قابل تصور دانست. بررسیهای روانشناسی اجتماعی در زمینه نقش و قدرت رسانهها نشان میدهد رسانههای گروهی، چنان قدرتی دارند که میتوانند نسلی تازه در تاریخ انسان پدید آورند؛ نسلی که با نسلهای پیشین از جهت فرهنگ، ارزشها، هنجارها و آرمانها، بسیار متفاوت است.
رسانهها از طریق ارائه هنجارهای خاص اجتماعی، به افراد تلقین میکنند که رفتار ارائهشده در رسانهها، رفتار «مناسب اجتماعی» است. به این ترتیب، رسانهها، با ارائه الگوها و هنجارهای خاص و با پیوستگی پیام، باعث ایجاد همنوایی در افراد میگردند. «استوارت هال» به عنوان یکی از پسامدرنیستهای مطرح، اعتقاد دارد که «هویتها، پیوستهای موقت و گذرایی هستند که کنشهای پراکندهای را برای ما به ارمغان میآورند.»
این تعریف به این معناست که در حقیقت نمیتوان از هویتهای ثابت حرف زد. فهم هویت متضمن توجه به دو معنای اصلی آن است: اولین معنای آن بیانگر مفهوم «تشابه مطلق» و معنای دیگر آن به مفهوم «تمایز» است.
آنچه هویت اشخاص و جوامع را میسازد، اغلب درک تفاوتها و تمایزات میان افراد و دیگری است که این درک، ایجاد سبکی برای زندگی میکند. سبک زندگی، از جمله مفاهیم رایج در علوم اجتماعی است که در مقام معرفی برخی از واقعیتهای فرهنگی جامعه به کار میرود.
تلقی «سبک» به عنوان شیوه، الگو، آیین، راه و رسم، نظم، قاعده و به تعبیر برخی داستان زندگی در فرآیندهای جاری زندگی است. سبک در مقام تحقق امری ترجیحی، تعینی، تجربی، تراکمی، نهادینه، تاریخی و میان نسلی است.
در مقام استقرار و برای نسلهایی که بدان ارجاع میدهند، ماهیت قاعدهای، هنجاری، توصیهای و مناسکی دارد. در سطح فردی و روانشناختی، گاه از آن به منش، تیپ روانی و شخصیتی و عادتواره تعبیر میشود. در هر جامعه، معمولا تنوعی از سبکها و خرده سبکها به اعتبارات مختلف رواج دارد. برخی سبکها به دلیل عمومیت و ارجاع جمعی، کلان الگو شمرده میشوند.
یکی از سبکهای مهم درجامعه سبک زندگی سالم مبتنی برفرهنگ اسلامی ایرانی است که به مردم این امکان را میدهد تا به عنوان اقدامی پیشگیرانه، بر سلامت خود در چهار حوزه سلامت جسم، روان، اجتماع و معنوی کنترل و مراقبت بیشتری داشته باشند. امروزه رسانههای جمعی، یکی از مجاری مهم و در مواردی بیبدیل، در فرآیند انتقال، تثبیت، تغییر، توجیه و حتی تولید سبک زندگی سالم شمرده میشوند.
رسانه ملی از طریق گفتمانسازی، ارزشگذاری و هنجارسازی به تربیت ذائقه پرداخته و با تغییر سلیقه مخاطبان و الگوپردازی صحیح در ترویج سبک زندگی سالم ایفای نقش میکند اگر رسانه ملی قصد داشته باشد برای انسان امروزی الگویی از سبک زندگی سالم مبتنی برفرهنگ اسلامی ایرانی ترسیم کند و آن را در سطحی فراگیر نهادینه سازد، باید بکوشد با تصرف حس زیباییشناسی الگوهای رفتاری مناسب ارائه کند. همینطور از طریق کردارهای زبانی و غیرزبانی بهکار رفته شده در رسانه، گرهگشای مشکلات سبک زندگی سالم در میان جامعه باشد، علاوهبر آن، با افزایش سرمایه اجتماعی هنجارهای ایجادشده را نهادینه کند.
دکتر صدیقه اعتمادسعید مدیر رادیو سلامت / روزنامه جام جم