بودجه ۱۴۰۱ در مرز واقعیت

به گزارش جام جم آنلاین، برخی کارشناسان بودجه سال آینده را متفاوت از سال‌های قبل می‌دانند و برخی دیگر معتقدند تفاوت زیادی را شاهد نبودند.بودجه‌ای که دیروز به بهارستان رسید اولین سند مالی دولت سیزدهم است.به گفته مسؤولان دولت، زمانی که کارشان را آغاز کردند شرایط اقتصادی خارج از تعادل قرار داشت و کسری بودجه باعث شد دولت برای اقدامات توسعه‌ای زمان و هزینه کافی نداشته باشد.در همین‌حال مسعود میرکاظمی، رئیس سازمان برنامه‌وبودجه وعده داد وضعیت اقتصادی خانوارها در سال آینده با بودجه‌ای که تدوین شده بهتر خواهد شد.جزئیات تاثیر بودجه سال آینده بر وضعیت درآمدی و اقتصادی خانوارها در ادامه گزارش آمده است.

بودجه انقباضی

گفته می‌شود بودجه سال آینده انقباضی بسته شده. قبل از شروع نگارش این گزارش ابتدا معنای انقباضی را توضیح داده‌ایم. سیاست‌های مالی دو روش انبساطی و انقباضی دارند. انبساط به معنای عرضه پول به‌منظور خروج از رکود و انقباض به معنی کاهش در عرضه پول است.  

 

زمانی سیاست انقباضی اجرا می‌شود که پول در گردش جامعه زیاد است و احتمال واردات کالای خارجی افزایش و تولید داخل از بین برود. درست است که هدف سیاست انبساطی کاهش بیکاری و رشد اقتصادی است اما کسری بودجه‌ای که اکنون شاهد هستیم، نتیجه تدوینگران بودجه سال گذشته است و بر این باور بودند که درآمدها محقق خواهد شد اما با استفاده از چاپ پول آن را پوشش می‌دادند؛ جبرانی که نتیجه آن افزایش نرخ تورم و کاهش ارزش پول ملی بود.

 

حالا ظاهرا دولت قصد دارد ابتدا با تورم مقابله کند و بعد سراغ اهداف بعدی برود. زمانی که گردش پول کنترل شود ابتدا تورم کاسته خواهد شد و پس از آن سیاست‌های کاهش قیمت به کار گرفته می‌شود. کارشناسان معتقدند درآمدها و هزینه‌های دولت نسبت به گذشته واقعی شده است.

ماجرای حقوق و بازنشستگی

بر خلاف آنچه گفته شده حقوق کارمندان دولت ۱۰درصد به صورت پلکانی افزایش می‌یابد. افزایش حقوق حداقل بگیران ۲۹درصد در بودجه آمده است. به بیان بهتر، متوسط افزایش حقوق کارمندان دولت ۱۰درصد است و بر این اساس کسانی که حقوق کمتری دریافت می‌کنند، میزان افزایش حقوق‌شان بیشتر از کسانی است که حقوق بالایی دریافت می‌کنند. این اقدام به منظور کاهش فاصله حقوق کارکنان دولت در نظر گرفته شده است. افزایش ناخالص حقوق به‌صورت پلکانی معکوس از ۲۹درصد تا ۵/۰ درصد درنظر گرفته شد. همچنین حداقل مبلغ مندرج در احکام کارگزینی با ۲۹درصد رشد از ۵/۳میلیون تومان به ۵/۴میلیون تومان افزایش می‌یابد.۱۷۰۰ امتیاز در احکام کارگزینی تمام کارکنان اضافه می‌شود که معادل مبلغ ثابت ۵۳۳هزارو۸۰۰ تومان است. ضریب ریالی با ۳درصد رشد از ۳۰۴۸ به ۳۱۴۰ تغییر می‌کند.  برای بازنشستگان نیز مبلغ ۵۳۳هزارو۸۰۰ تومان ثابت و ۳ درصد رشد اعمال می‌گردد. نکته مهم دیگری که در بودجه سال آینده وجود دارد، افزایش دو سال به سن بازنشستگی است. برخی کارشناسان اقتصادی بر این باورند به دلیل این‌که وضعیت صندوق‌های بازنشستگی تعریفی ندارد، این اقدام می‌تواند مفید واقع شود. همچنین ملاک تعیین حقوق بازنشستگی قبلا دو سال پایانی اشتغال بود که اکنون به سه سال افزایش یافته است.

رشد درآمد و معافیت‌های مالیاتی جدید

عدد مالیات در بودجه افزایش یافته و برخی بر این باور بودند احتمال عوارض یا مالیات دیگری قرار است از مودیان فعلی اخذ شود اما مالیات از خودرو و مسکن‌های لوکس عامل افزایش این رقم بوده است. برای اولین بار همه خودروهای بالای یک میلیارد تومان و منازل مسکونی و ویلاهای بالای ۱۰میلیارد تومان مشمول مالیات بر دارایی می‌شوند که به صورت سالانه اخذ خواهد شد (واحدهای اداری و تجاری مشمول این مالیات نیستند).

 

این مالیات به گونه‌ای است که ارزش خودرو تا مبلغ ۵/۱ میلیارد تومان نسبت به مازاد یک میلیارد تومان به میزان یک درصد، تا مبلغ سه میلیارد تومان نسبت به مازاد ۵/۱میلیارد تومان به میزان ۲ درصد تا مبلغ ۵/۴ میلیارد تومان نسبت به مازاد سه میلیارد تومان به میزان ۳درصد و نسبت به مازاد ۵/۴میلیارد تومان به میزان ۴درصد در نظر گرفته شده است.  ماخذ محاسبه مالیات خودرو، قیمت روز انواع خودرو با توجه به تاریخ ساخت یا واردات آن است که توسط سازمان امور مالیاتی کشور تا پایان سال ۱۴۰۰ تعیین و اعلام می‌شود. سازمان امور مالیاتی مکلف است نسبت به تعیین دارایی‌های مشمول و ارزش آنها حداکثر تا پایان خرداد سال ۱۴۰۱ اقدام کند و مراتب را به نحو مقتضی به اطلاع اشخاص مشمول برساند. ثبت نقل و انتقال خودروهایی که به موجب این بند برای آنها مالیات وضع شده، قبل از پرداخت بدهی مالیاتی مورد انتقال شامل مالیات بر دارایی، نقل و انتقال قطعی و اجاره ممنوع است.

میزان مالیات از درآمدهای دولت به ۵۶۰هزار میلیارد تومان رسید. دولت برای بخش اصناف هم تمهیداتی را در نظر گرفته‌است. در بند ق تبصره ۱۲ لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ که به موضوع عوارض و مالیات‌ها پرداخته، آمده  است به منظور حمایت از تولید و صاحبان کسب و کارهای آسیب‌دیده از کرونا، واحدهای صنفی با درآمد مشمول مالیات کمتر از یک میلیارد ریال در سال ۱۴۰۰ علاوه بر معافیت‌های قانونی و بخشودگی و مشوق‌های مالیاتی، برای مالیات بر عملکرد سال ۱۴۰۰ از پنج واحد درصد بخشودگی برخوردار می‌شوند. حقوق‌های تا پنج میلیون تومان نیز از پرداخت مالیات معاف شدند. 

منابع تامین مسکن

برای تامین اراضی طرح مسکن به استعداد چهار میلیون واحدمسکونی تا پایان سال ۱۴۰۱ برنامه‌ریزی شده‌است. اعتبارات صندوق ملی مسکن تقویت و برنامه‌ریزی برای اجرایی شدن دو میلیون مسکن تا پایان سال آینده - که ۳۰ درصد آن به پایان خواهدرسید - انجام شده‌است. همچنین ۵۰۰۰ میلیارد تومان برای راه‌اندازی صندوق مسکن محرومین اختصاص پیدا خواهدکرد. از ظرفیت دارایی‌های غیرمنقول وزارت راه و شهرسازی و منابع صندوق پیشرفت و عدالت برای تقویت منابع صندوق ملی مسکن استفاده خواهدشد.

کلیات دخل‌وخرج

سند ۶۷صفحه‌ای لایحه بودجه ۱۴۰۱ نشان می‌دهد که دخل‌وخرج دولت در سال آینده با رقم ۳۶۳۱هزار میلیارد تومان بسته شده است. در ماده‌واحده لایحه بودجه پیشنهادی دولت آمده است بودجه سال ۱۴۰۱ کل کشور از حیث منابع و مصارف بالغ‌بر ۳۶میلیون و ۳۱۰هزار و ۷۰۴ میلیارد و ۶۲۸میلیون ریال به شرح زیر است: منابع بودجه عمومی دولت از لحاظ درآمدها و واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای و مالی و مصارف بودجه‌ عمومی دولت از حیث هزینه‌ها و تملک دارایی‌های سرمایه‌ای و مالی، بالغ بر ۱۵میلیون و ۵۲هزار و ۳۹۶میلیارد و ۱۱۳میلیون ریال شامل: ۱. منابع عمومی بالغ بر ۱۳میلیون و ۷۲۰هزار میلیارد ریال. ۲. درآمد اختصاصی وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی بالغ بر یک‌میلیون و ۳۳۲هزار و ۳۹۶میلیارد و ۱۱۳میلیون ریال.

 بودجه شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت از لحاظ درآمدها و سایر منابع تأمین اعتبار بالغ بر ۲۲میلیون و ۳۱۴هزار و ۷۹ میلیارد و ۳۱۸ میلیون ریال و از حیث هزینه‌ها و سایر پرداخت‌ها بالغ بر ۲۲میلیون و ۳۱۴هزار و ۷۹ میلیارد و ۳۱۸ میلیون ریال.

کل منابع بودجه عمومی دولت (به‌جز درآمدهای اختصاصی و نیز شرکت‌های دولتی) ۱۳۷۲هزار میلیارد تومان است که نسبت به منابع عمومی بودجه در ۱۴۰۰ که بالغ بر ۱۲۷۷ هزار میلیارد بود رشد ۷درصدی نشان می‌دهد. (منابع عمومی بودجه به اضافه منابع اختصاصی دولت) ۱۵۰۰هزار میلیارد تومان است که نسبت به بودجه ۱۳۷۳هزار میلیاردی سال ۱۴۰۰ حدود ۲/۹درصد رشد نشان می‌دهد. کل اوراق منتشره دولت و شرکت‌های دولتی حدود ۱۰۹هزار میلیارد تومان خواهد بود که ۱۰هزار میلیارد تومان آن صرف بازپس‌دهی اصل و سود اوراق سررسید شده و قبلی است. ۸۰۰۰ میلیارد تومان اوراق شهرداری‌ها هم به این مبلغ اضافه می‌شود. 

درآمد نفت

سهم دولت از صادرات نفت ۳۸۱هزار میلیارد تومان معادل ۲۵درصد از کل بودجه است. نرخ تسعیر ارز نیز در بودجه سال آینده ۲۳هزار تومان تعیین شده‌است. فروش نفت حدود ۲/۱میلیون بشکه در روز و قیمت نفت حدود ۶۰ دلار درنظر گرفته شد. به نظر می‌رسد درآمد نفتی با توجه به قیمت نفت در بازارهای جهانی به واقعیت نزدیک باشد. به این دلیل که طبق اعلام سازمان‌های جهانی صادرات نفت ایران اکنون افزایش یافته و حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه گزارش شده‌است. صادرات خالص گاز ۵۸/۳میلیارد دلار منظور شده و ۱۴۵هزار بشکه در روز خوراک تحویل پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها خواهد شد. از سوی دیگر در لایحه بودجه انتشار اوراق مالی اسلامی از ۵۰۰/۱۳۲میلیارد تومان به ۸۸هزار میلیارد تومان کاهش‌یافته‌است. میزان وابستگی بودجه به نفت ۲۵درصد است که نسبت به سال‌های گذشته، کاهش زیادی داشته‌است. 

وضعیت بودجه عمرانی 

اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه (بودجه عمرانی) نسبت به سال ۱۴۰۰ با بیش از ۴۳ درصد رشد به ۲۵۱ هزار و ۸۱۵ میلیارد تومان رسیده‌است. 

این در حالی است که در سال گذشته اغلب بودجه این بخش با منابع فروش اوراق تامین شد و عملیات عمرانی در کشور کاهش چشمگیری داشت. کارشناسان می‌گویند با این‌که دولت بودجه را انقباضی تعریف کرده اما با طرح‌هایی مانند جهش تولید قصد دارد با نقدینگی موجود را به سمت تولید هدایت کند.

وام ازدواج و حواشی حذف آن

براساس تبصره ۱۶ماده واحده لایحه بودجه سال آینده که مربوط به تسهیلات تکلیفی است، عنوان شد بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران از طریق بانک‌های دولتی، خصوصی و موسسات اعتباری غیربانکی مکلف به پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه از محل۱۰۰درصد مانده سپرده‌های قرض الحسنه و۵۰درصد سپرده‌های جاری شبکه بانکی پس از کسر سپرده قانونی به موارد مندرج در قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی از جمله قانون برنامه ششم توسعه‌است. از دیگر نکات مهم در لایحه آن است که بند مشخص و رقم وام ازدواج جوانان در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ حذف شده‌است و ظاهرا دولت اختیار کلی برای تعیین آن در هیات وزیران با هماهنگی دستگاه‌ها درخواست کرده‌است. آن‌طور که در برخی رسانه‌ها مطرح شده وام ازدواج از بودجه حذف شده این‌طور نیست، بلکه از این پس هیات وزیران در این مورد تصمیم‌گیری خواهد کرد. شنیده‌ها بر این اساس است که سالانه به میزان نرخ تورم، میزان وام ازدواج افزایش یابد. همچنین بابت اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت مبلغ ۱۲هزار میلیارد تومان منظور شده‌است.

بودجه صداوسیما ۱۹ درصد بیشتر شد

برخی رسانه‌ها دیروز مدعی شده‌اند در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ بودجه صداوسیما نسبت به سال ۱۴۰۰ بالغ بر ۵۶ درصد بیشتر شده این در حالی است که اعتبارات جاری صداوسیما در قانون بودجه امسال ۴۲۱۹ میلیارد تومان بود که در لایحه سال آینده به ۴۹۹۹ میلیارد تومان افزایش خواهدیافت که رشد ۱۸ درصدی نشان می‌دهد.  اعتبارات عمرانی صداوسیما در سال جاری ۲۱۶ میلیارد تومان بود که در سال آینده با رشد ۳۴درصدی به ۲۹۰ میلیارد تومان خواهدرسید. مجموع بودجه صداوسیما در سال جاری ۴۴۳۵ میلیارد تومان بوده که با رشد ۱۹درصدی به ۵۲۸۹ میلیارد تومان در سال آینده خواهدرسید.

تغییر مسیر یارانه

در لایحه بودجه سال آینده پیش‌بینی در رابطه با پرداخت ارز ترجیحی نشده و نشان از اقدام دولت برای حذف ارز ۴۲۰۰ دارد. در مقابل باید توجه داشت بر اساس احکام لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ دولت بیش از دوبرابر ارقام سال جاری برای پرداخت یارانه به خانوارها اختصاص داده‌است. در واقع ارز ترجیحی هم نوعی یارانه بود که دولت به منظور ارزان رسیدن کالا به دست خانوارها پرداخت می‌کرد و ظاهرا برای سال آینده دولت شیوه پرداخت آن را تغییر داده‌است. 

در لایحه بودجه سال آینده حدود ۷۴ هزار میلیارد تومان برای پرداخت یارانه نقدی و یارانه معیشتی و ۳۶ هزار میلیارد تومان هم برای پرداخت به خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی اختصاص داده شده‌است که همان ردیف‌های بودجه‌های سالیان اخیر است اما در یک ردیف جدید که در سال‌های گذشته سابقه نداشته، دولت قصد دارد سال آینده ۱۰۰هزار میلیارد تومان هم برای جبران اصلاح نرخ کالاهای اساسی، دارو، یارانه نان و خرید تضمینی گندم اختصاص دهد. منبع این ردیف جدید قطعا با حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی حاصل خواهدشد. 
به این ترتیب مجموع اعتبارات برای پرداخت یارانه‌های نقدی و غیرنقدی به مردم در سال آینده نسبت به سال جاری بیش از دو برابر خواهدشد. احتمال می‌رود با حذف دهک‌های پردرآمد، با توزیع منابع جدید، یارانه نقدی و غیرنقدی خانوارهای هدف در سال آینده بیش از دو برابر سال جاری و حتی تا سه برابر شود. اگر مبلغ ۱۰۰هزار میلیارد تومان جدید بین ۶۰ میلیون خانوار تقسیم شود، یارانه جدید ۱۳۸ هزار تومانی به هر نفر می‌رسد که با ارقام فعلی مجموعا یارانه هر نفر به بالای ۲۰۰هزار تومان خواهدرسید. البته باید دید در مجلس چه اصلاحاتی در این زمینه رخ خواهدداد.

خبرهای خوب بودجه برای استان‌ها 

در راستای تحقق رشد اقتصادی ۸درصد، مبلغ ۱۵۰هزار میلیارد تومان در سقف منابع هدفمندی و منابع عمومی لایحه سال ۱۴۰۱ منظور شده‌است. برای تقویت اعتبارات استان‌ها و در جهت تمرکززدایی، با توجه به قابلیت‌های استان‌ها مبتنی بر آمایش سرزمین ۴۲۲ طرح استانی ویژه (ملی استانی) به استان‌ها انتقال پیدا می‌کند. بخش قابل‌توجهی از ۱۵۰ هزار میلیارد تومان منابع رشد اقتصادی در اختیار استان‌ها قرار خواهدگرفت. در لایحه بودجه هزینه‌های دولت به استثنای حقوق ۱۵درصد کاهش پیدا کرده‌است.