به گزارش جام جم آنلاین، همین اتفاق سبب پیشرفت دانش و فناوری در چنین کشورهایی شده و به شکوفایی اقتصادی و علمی آنها انجامیده است. این روندی است که در کشور ما نیز اتفاق می‌افتد. در روزهایی که مهاجرت نخبگان و به تعبیری «فرار مغزها» از دغدغه‌های مهم زیست‌بوم نوآوری و فناوری کشور به‌شمار می‌رود، شاهد شکل‌گیری و توسعه کسب‌وکارهای فناورانه‌ای در کشور هستیم که برخی از فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های برتر دنیا پس از پایان دوران تحصیل، با دانش و مهارت حاصل از سال‌های مطالعه و پژوهش‌شان راه‌اندازی کرده و به بسیاری از نیازهای کشور به محصولات پیشرفته و با فناوری بالا در حوزه‌های گوناگون از‌جمله فناوری نانو پاسخ می‌دهند. در گفت‌وگو با ۵ فناور حوزه نانو که با این تفکر به کشور بازگشته‌اند تا دانش خود را در مسیر پاسخ به نیازهای کشور به‌کار بگیرند با فناوری‌های توسعه‌یافته در این مجموعه‌های دانش‌بنیان که به‌دنبال جذب سرمایه برای توسعه کسب‌وکارشان هستند آشنا شوید.
کیت سریع تشخیص آنتی‌بیوتیک در شیر
وجود آنتی‌بیوتیک بیش از حد استاندارد در شیر خام علاوه بر ایجاد مشکلاتی مانند واکنش‌های آلرژیک و مقاومت‌های میکروبی در بدن مصرف‌کننده، موجب اخلال در فرآیندهای تخمیری بعدی خواهد شد که برای تولید محصولات لبنی ثانویه مانند ماست و پنیر و دوغ روی شیر خام انجام می‌شود. به همین دلیل سازمان غذا و دارو رعایت حد آستانه‌ای را برای میزان مجاز دو گروه آنتی‌بیوتیکی تتراسایکلین و بتالاکتام‌ها که از آنتی‌بیوتیک‌های رایج دامی هستند برای دامداری‌ها و کارخانه‌های تولیدکننده محصولات لبنی الزامی کرده است. تا پیش از این کیت‌های مورد استفاده در کشور برای این منظور بیشتر به‌صورت وارداتی تأمین می‌شد و همین موضوع چالش‌های زیادی را برای شرکت‌های لبنی و دامداران به‌وجود آورده بود.
دکتر محدثه حاجی‌عبدالوهاب سه سال پیش، پس از پایان تحصیلات و پژوهش خود در دانشگاه اوترخت هلند در رشته زیست‌فناوری دارویی و بازگشت به کشور، از چالش موجود مطلع می‌شود و پس از بررسی شرایط بازار و آگاهی از مشکلات تصمیم می‌گیرد که دانش خود را در جهت رفع این چالش به‌کار بگیرد. او پس از تأسیس شرکت دانش‌بنیان فرتاک طب موفق به تولید نمونه اولیه کیت‌های سریع تشخیص هم‌زمان دو گروه آنتی‌بیوتیکی با ظاهری مشابه کیت‌های تشخیص سریع بارداری شده است که با اضافه کردن چند قطره شیر در کمتر از پنج دقیقه وجود آنتی‌بیوتیک‌ها را با حساسیت بالا به صورت ظهور دو خط مجزا همانند کیت‌های تشخیص سریع کرونا نشان می‌دهد.
در ساخت این حسگر از بستری نانویی استفاده شده است که آنتی‌بادی‌های تشخیص‌دهنده آنتی‌بیوتیک‌ها روی آن قرار می‌گیرند تا تشخیص با دقت بالاتری انجام شود. به‌گفته این محقق فناور، در حال حاضر این آنتی‌بادی‌ها برای شناسایی آلودگی آنتی‌بیوتیکی انتخاب شده‌اند اما می‌توان با اضافه کردن آنتی‌بادی‌های دیگر، محصول را در ادامه به صورت کیت تشخیصی چهار‌خطی برای شناسایی چهار نوع آلودگی مختلف بر‌اساس الزامات سازمان غذا و دارو و نیاز بازار توسعه داد. همچنین با تغییر آنتی‌بادی‌ها امکان تولید کیت برای شناسایی هر نوع آلودگی دیگری در مواد غذایی گوناگون امکان‌پذیر خواهد بود.
دکتر حاجی عبدالوهاب تصریح می‌کند: ااز مزیت‌های این کیت می‌توان به این نکته اشاره کرد که نیازی به آزمایشگاه و گرمادهی ندارد و بدون حضور افراد متخصص قابل استفاده است. هرچند در ادامه در‌نظر داریم برای افزایش دقت تشخیص کیت‌های پیشرفته‌تری برای کاربری در شرکت‌های لبنی که مجهز به تجهیزات آزمایشگاهی هستند نیز توسعه دهیم.ب این مجموعه در حال حاضر برای اخذ مجوز از سازمان دامپزشکی کشور اقدام کرده است و در‌نظر دارد در صورت تحقق جذب سرمایه از مسیر این رویداد، در سال ۱۴۰۱ محصول خود را به‌صورت تجاری در بازار ارائه کند.
وی در پاسخ به پرسش جام‌جم در‌خصوص مذاکرات احتمالی با شرکت‌های لبنی و دامداری‌های بزرگ کشور می‌گوید: امذاکراتی با برخی شرکت‌های بزرگ لبنی داشته‌ایم اما برای ارائه محصول در انتظار اخذ مجوز هستیم. پیش‌بینی می‌کنیم در سال آتی بتوانیم تولید تجاری این محصول را به ۶۰ هزار کیت برسانیم و به نیاز شرکت‌های لبنی پاسخ دهیم. پس از تأمین نیاز بازار داخلی این محصول امکان صادرات به بازارهای بین‌المللی را نیز خواهد داشت.
کیت تشخیص سریع بیماری‌های لثه
بیماری‌های لثه (بیماری‌های پریودونتال) از شایع‌ترین بیماری‌های دهان و دندان در دنیا به شمار می‌رود. بر اساس آمارهای رسمی بیش از ۵۰ درصد از بزرگسالان در دنیا به این بیماری مبتلا هستند، اما در بیشتر مواقع از آن آگاه نیستند. بیماری‌های لثه در بسیاری از موارد می‌تواند تا ده‌ها سال در مرحله نهفتگی باقی بماند و درمانی برای آن صورت نگیرد. اما بیماری در همین حالت خاموش پیشرفت می‌کند و می‌تواند آسیب‌های جدی به سلامت دندان‌ها وارد کند.
از سوی دیگر این بیماری رابطه هم‌افزایی با برخی بیماری‌های زمینه‌ای از جمله بیماری‌های قلبی-عروقی، بیماری‌های تنفسی و کلیوی دارد. بنابراین تشخیص به موقع این بیماری می‌تواند از آسیب‌های بیشتر به سلامت فرد نیز پیشگیری کند. علاوه بر این بیماری‌های لثه در مادران باردار می‌تواند منجر به زایمان زودرس نیز بشود. به همین خاطر تشخیص به موقع و درمان زودهنگام در این بیماری بسیار مهم خواهد بود.
بر همین اساس دکتر محمدعادل غیاث که دانش‌آموخته نانوفناوری در دانشگاه ساوت‌همپتون انگلیس و عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس است برای رفع این نیاز اقدام به تولید نوعی کیت سریع کرده است که با استفاده از نمونه بزاق فرد بدون حضور به نیاز فرد متخصص در کمتر از ۱۰ دقیقه وضعیت ابتلا داشتن یا نداشتن فرد به این بیماری‌ها را مشخص می‌کند تا در صورت نیاز به متخصص مراجعه کند. این روش پایشی پیش از این فقط در چند کشور محدود در دسترس بوده است. این کیت علاوه بر تشخیص سریع و به موقع می‌تواند در پایش روند درمان این بیماری‌ها نیز کارآمد باشد. به گفته دکتر غیاث استفاده از فناوری نانو در ساخت این محصول موجب شده که در مراحل اولیه بیماری که هنوز نشانه قابل رویتی ندارد، مقادیر اندک ماده‌ای که بر اثر مشکلات لثه در بزاق آزاد می‌شود شناسایی شود.
وی در رابطه با روند توسعه این محصول توضیح می‌دهد: ابه دلیل اینکه برای اولین‌بار در ایران قرار بود چنین محصولی تولید شود، در کنار توسعه دانش فنی محصول، تجهیزات و فناوری‌های مورد نیاز برای ساخت آن را نیز در کشور بومی‌سازی کردیم. اکنون به‌دنبال جذب سرمایه برای توسعه بیشتر محصول، دریافت مجوزهای مورد نیاز و تولید تجاری آن هستیم. همچنین در ادامه در نظر داریم که امکان تشخیص برخی دیگر از بیماری‌های دهان و دندان را به صورت هم‌زمان با استفاده از این کیت امکان‌پذیر کنیم.
دکتر غیاث معتقد است این محصول به دلیل تولید محدود در سطح بین‌المللی و از سوی دیگر قیمت بسیار مقرون به صرفه نمونه ایرانی نسبت به نمونه مشابه خارجی ظرفیت بالایی برای صادرات خواهد داشت.
نانو پودر ترمیم‌کننده نقایص استخوانی
استفاده از پودرهای استخوانی از روش‌های رایج درمانی ترمیم ضایعات استخوانی است. این پودرها عمدتاً از استخوان‌های افراد درگذشته (آلوگِرَفت) یا استخوان حیوانات (زِنوگِرَفت) تولید می‌شود و به همین خاطر تولید آن با محدودیت منابع روبه‌رو است.
دکتر محمدعلی شهبازی، که فارغ‌التحصیل مقطع دکتری در رشته نانوفناوری دارویی از دانشگاه هلسینکی فنلاند است به همراه دو فناور دیگر برای پاسخ به این چالش، محصول نانو پودر استخوانی سنتزی را تولید کرده‌اند. این محصول شامل ذرات نانوکریستالی هیدروکسی آپاتیت است که از نظر شیمی و مورفولوژی شبیه ذرات هیدروکسی آپاتیت موجود در استخوان طبیعی انسان است و به همین دلیل زیست‌سازگاری بالایی دارد. همچنین وجود سیلیکا در این ساختار سبب افزایش رگ‌زایی و تسریع استخوان‌سازی در نقایص استخوانی می‌شود.
دکتر وحیده نصرتی، هم‌بنیانگذار دیگر این مجموعه در خصوص ویژگی‌های این محصول توضیح می‌دهد: اتفاوت عمده این محصول با محصولات موجود در بازار، منشأ تولیدی آن است. در این محصول به جای استفاده از پودرهای استخوانی طبیعی، پودر استخوان به‌صورت سنتزی تولید می‌شود؛ در این حالت علاوه بر رفع چالش محدودیت منابع تولید پودر ترمیم‌کننده و کاهش هزینه تولید، احتمال ایجاد واکنش‌های آلرژیک و التهابی در بدن فرد به طور چشمگیری کاهش می‌یابد و از سوی دیگر سرعت ترمیم و میزان استحکام نیز افزایش می‌یابد.
وی در ادامه می‌افزاید: اهدف ما تسریع استخوان‌سازی در نقص‌های استخوانی است که می‌تواند در استخوان‌های مختلف بدن به‌وجود آمده باشد؛ این محصول می‌تواند هم در ترمیم نقص‌های استخوانی دهان و فک در دندانپزشکی و هم در رفع مشکلات ارتوپدی کاربرد داشته باشد. ما در مرحله اول این محصول را به‌صورت نمونه اولیه برای کاربری ترمیم استخوان فک در دندانپزشکی تولید کرده‌ایم اما در ادامه امکان توسعه این محصول وجود دارد.
دکتر نصرتی، در خصوص چگونگی شکل‌گیری ایده تولید این محصول توضیح می‌دهد: ااز آنجا که پیش از این پودر استخوان سنتزی در کشور تولید نمی‌شد و نمونه وارداتی نیز با قیمت یک تا دو میلیون تومان عرضه می‌شد و از سوی دیگر به دلیل مشکلات تحریم واردات آن نیز با مشکل مواجه شده بود، تصمیم گرفتیم که نمونه داخلی این محصول را با همان کیفیت اما با قیمت بسیار پایین‌تر تولید کنیم. قیمتی که برای این محصول داریم ۳۵۰ هزار تومان خواهد بود.
پوشش‌های سوپر آبگریز پلی‌یورتان برای پیشگیری از خوردگی
از آنجا که خوردگی سطوح و تجهیزات از مهم‌ترین مشکلات صنایع مختلف به شمار می‌رود، توسعه پوشش‌های ضد خوردگی و آبگریز در سال‌های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است. دکتر امیرحسین سیدمهدی، پس از گذراندن دوره دکتری در کانادا با موضوع رساله پوشش‌های سوپرآبگریز، به کشور بازگشته است و دانش خود در این زمینه را برای رفع چالش خوردگی سطوح در کشور به عنوان مدیر فنی شرکت دانش‌بنیان امارال پوشش نانوب به کار گرفته است.
وی در خصوص انگیزه خود از تولید این محصول به جام‌جم می‌گوید: احدود چهار سال پیش که تحصیلم در مقطع دکتری به پایان رسید، توفان‌های گرد و غبار در استان خوزستان مشکلات زیادی را به وجود آورده بود؛ حتی برق‌رسانی به بعضی مناطق با مشکل موجه شده بود. به همین خاطر تصمیم گرفتم که بازگردم و از دانش‌فنی که طی تحصیل به دست آورده بودم برای رفع این چالش در کشور استفاده کنم.
این فناور اقدام به تولید پوشش‌های سوپرآبگریز پلی‌یورتان حاوی نانومواد کرده است. این محصول میزان چسبندگی همه مواد به سطح را به شکل قابل توجهی که به منظور آسان تمیزشوندگی، آب را به طورکامل از خود دورکرده و در مقایسه با پوشش تجاری پلی‌یورتان جذب آب را تا ۸۰ درصد کاهش می‌دهد. پوشش‌های سوپر آبگریز ساخته شده در شرکت مارال پوشش از دو بخش اصلی (پلی ال) و سخت‌کننده (پلی ایزوسیانات) تشکیل شده است.
بخش سوپرآبگریز این پوشش حاوی مواد نانو است. از مزایای این پوشش آماده مصرف بودن آن است و به حلال برای رقیق کردن نیازی ندارد. به گفته دکتر سیدمهدی، تاکنون ۲۶ کاربرد مختلف برای این محصول شناسایی شده است که از میان آنها می‌توان به محصولات ویژه صنایع پتروشیمی و صنایع برق و آب، محصولات ویژه صنایع ساختمانی، محصولات تخصصی حوزه شیلات، دامداری و گلخانه‌ها اشاره کرد.
وی در این رابطه توضیح می‌دهد: ادر حال حاضر تمرکز اصلی شرکت بر تولید پوشش استخرهای پرورش ماهی به منظور جلوگیری از چسبندگی خزه و جلبک به دیواره استخر و کاهش هزینه‌های تعمیرات و نگهداری استخرها و همچنین پوشش‌های زیر بدنه خودرو برای جلوگیری از گل گرفتگی و خوردگی به ویژه در مناطق مرطوب شمال و جنوب کشور معطوف شده است.
این محصول در مقیاس نیمه‌صنعتی تولید و روانه بازار شده است و در صورت جذب سرمایه وارد مرحله تولید صنعتی خواهد شد. دکتر سیدمهدی در خصوص مسیر توسعه این محصول در سه تا پنج سال آینده می‌افزاید: ااین محصول بازار خوبی در کشورهای همسایه به‌ویژه کشورهای حاشیه خلیج‌فارس خواهد داشت که با مشکلات عمده خوردگی‌های ناشی از گرد و غبار و رطوبت مواجه هستند و بر این اساس در برنامه بلندمدت خود در نظر داریم به شرکتی شناخته‌شده در خاورمیانه در حوزه تولید پوشش‌های سوپرآبگریز تبدیل شویم.ب
اندازه‌گیری قند خون به روش پوشیدنی غیرتهاجمی
در نسل جدید فناوری‌های اندازه‌گیری علائم حیاتی از جمله قند خون، بررسی مداوم و پیوسته برای کنترل بیماری‌ها و پیشگیری از آنها از هدف‌های اصلی به شمار می‌رود. استفاده از روش‌های کمتر تهاجمی (minimal invasive) در نسل‌های اخیر این محصولات که با کمترین میزان نفوذ در پوست بتوانند پارامترهای مختلف حیاتی را اندازه‌گیری کنند امکان اندازه‌گیری پیوسته این مقادیر را با کمک سوزن‌های کوتاه و بررسی مایع میان‌بافتی به جای خون برای فرد امکان‌پذیرتر کرده بود، اما اخیراً محققان به‌دنبال توسعه روش‌هایی برای اندازه‌گیری مواردی از جمله قند خون هستند که بتواند از روش‌های کاملاً غیرتهاجمی برای مثال با اندازه‌گیری فاکتورهایی در عرق فرد میزان قند خون را برآورد کنند.
دکتر فرهاد لرکی نیز پس از تحصیل در رشته علوم نانو در دانشگاه پوترای مالزی با هدف توسعه چنین محصولاتی با توجه به نیاز موجود به کشور بازگشته است. وی موفق به توسعه نوعی دستگاه اندازه‌گیری قند خون (گلوکومتر) پوشیدنی شده است. در این دستگاه نیاز به هیچ کار تهاجمی برای دریافت نمونه خون از سر انگشت یا مایع میان‌بافتی از زیر پوست نیست؛ فرد با پوشیدن بازوبند یا بستن حسگر در قسمت‌هایی از بدن که امکان تعرق دارند می‌تواند اطلاعات پایش پیوسته قندخونش را در گوشی همراهش دریافت کند.
دکتر لرکی در خصوص این فناوری توضیح می‌دهد: اما در حال توسعه پلتفرمی هستیم که در مراحل بعدی بتوانیم علاوه بر اندازه‌گیری قندخون موارد دیگری مانند دهیدراته‌شدن بدن، عفونت‌ها، سرطان‌ها و... را به‌صورت غیرتهاجمی بررسی کنیم. همچنین نحوه مصرف این محصول علاوه بر بازوبند می‌تواند با چسب به بخش‌های مخصوص به بخش‌های مختلف بدن مانند دست، پیشانی و... توسعه پیدا کند.
به گفته دکتر لرکی حسگرهای مورد استفاده در این محصول در حال حاضر تا ۳۰ روز امکان پایش پیوسته را خواهند داشت، اما در ادامه قرار است عملکرد آن به سه ماه ارتقا پیدا کند. وی در خصوص برنامه جذب سرمایه شرکت می‌گوید: اما مذاکرات اولیه با سازمان غذا و دارو برای اخذ مجوز برای این محصول را پیش برده‌ایم. اما هزینه انجام کارآزمایی‌های بالینی و تست انسانی این محصول بسیار بالا خواهد بود که از مسیر جذب سرمایه به دنبال تأمین آن هستیم.
دکتر لرکی در مورد بازار هدف این محصول به جام‌جم می‌گوید: ااز آنجایی که دستگاه قندخون غیرتهاجمی هنوز در هیچ شرکتی در دنیا به مرحله تجاری‌سازی نرسیده است، ظرفیت بالایی برای ورود به بازارهای بین‌المللی داشته باشیم. همچنین بر اساس برآوردی که برای این محصول داشتیم کشورهای همسایه ایران ۷۰۰ میلیون جمعیت دارند که از میان آنها برخی از کشورهای همسایه وابستگی زیادی به ایران برای خرید محصولات مشابه دارند. بنابراین به نظر می‌رسد در صورت موفقیت در ایجاد جایگاه مناسب در بازار داخلی با اقبال خوبی برای صادرات این محصول به کشورهای منطقه روبه‌رو شویم.
عسل اخویان تهرانی / روزنامه جام جم
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
یک کارشناس روابط بینالملل در گفتگو با جامجمآنلاین مطرح کرد
