پارک‌های فناوری، کلید تولید دانش‌بنیان در صنعت نفت

موفقیت کشور‌ها در آینده به میزان تاثیر مناسبات علمی - پژوهشی با تولیدات و محصولات راهبردی آن‌ها بستگی خواهد داشت. بسیاری از کشور‌های توسعه‌یافته با پیشرفت مستمر در علم و فناوری، توانسته‌اند سطح استاندارد‌ها را پیوسته ارتقاء دهند تا آنجا که در عرصه‌های ملی و فراملی، بازار‌های گسترده جهانی را تحت تسلط دانش و فناوری‌های نوین خود قرار داده‌اند. حال نقش پارک‌های فناوری در کاربردی کردن دانش به یکی از شاخص‌های اصلی توسعه تبدیل شده است. پارک‌های فناوری از جمله زیرساخت‌های لازم در توسعه تولید و اقتصاد دانش‌بنیان هستند و به جرأت می‌توان گفت امروز کشور‌ها اعم از توسعه‌یافته یا در حال توسعه با ساختار‌های اقتصادی و اجتماعی متفاوت، بهره‌گیری از این‌گونه زیرساخت‌ها با نام پارک فناوری، پارک تحقیقاتی یا نام‌های مشابه را به نوعی تجربه کرده‌اند. درواقع مأموریت نهایی پارک‌های فناوری این است که بتوانند نتایج به‌دست آمده از پژوهش‌های دانشگاهی را با نیاز صنعت هماهنگ کرده و از این راه، خلأ رابطه صنعت -دانشگاه را پر کنند و این امر می‌تواند در نهایت به تجاری‌سازی دانش یا همان تولید دانش‌بنیان که به عنوان شعار امسال از سوی رهبر معظم انقلاب نامگذاری شده، منجر شود. رهبر انقلاب با تاکید بر توجه بیش از پیش به مقوله تولید، در پیام نوروزی فرمودند که تولید باید دارای دو خصوصیت باشد: «یکی این‌که اشتغال‌آفرین باشد، یکی این‌که دانش‌بنیان باشد. تولید دانش‌بنیان، متکی به دانش، دانش جدید و پیشرفت‌های علمی و تولیدی که اشتغال‌آفرین باشد. اقتصاد دانش‌بنیان موجب کاهش هزینه‌های تولید می‌شود، بهره‌وری را افزایش می‌دهد؛ امروز یکی از مشکلات ما کاهش بهره‌وری است، کیفیّت محصول را افزایش می‌دهد، بهبود می‌بخشد و محصولات را رقابت‌پذیر می‌کند؛ توقع من از مسؤولان این است شرکت‌های دانش‌بنیان صددرصد افزایش پیدا کند، یعنی شرکت‌ها دو برابر شود؛ بنابراین ۳۰۰ هزار اشتغال مستقیم تبدیل خواهد شد به ۶۰۰ هزار اشتغال مستقیم در سال ۱۴۰۱.» ایشان در ادامه با اشاره به ضرورت ظهور و بروز مقوله دانش‌بنیان در صنعت نفت تاکید کردند: «چنانچه ما دیدیم شرکت‌های دانش‌بنیان در مثلا زمینه نفت، گاز و این صنایع پایین‌دستی این‌ها افزایش پیدا کرده، من‌باب مثال نمره بالایی به وزیر نفت بدهیم؛ یا اگر عکسش بود، به‌عکس. این به نظرم یکی از شاخص‌ها است.»

بی‌شک پارک‌های نوآوری و فناوری که در ابتدا به آن اشاره شد؛ در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی بستری برای بخش‌های فناور و تجاری کشور به‌وجود خواهد آورد که هدف آن ارتباط با مجموعه‌های دانش‌بنیان و حمایت از آن‌ها است، تا زمانی که دانشگاه‌ها به‌واسطه راه‌اندازی و تقویت پارک‌های موجود به‌صورت پیوستی ناگسستنی در کنار صنایع حوزه نفت، گاز و پتروشیمی قرار نگیرند؛ تولید دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرینی و شعار سال در این عرصه محقق نخواهد شد و بسیار بعید است میزان شرکت‌های دانش‌بنیان براساس خواسته رهبر انقلاب رشد چشم‌گیری پیدا کند.

حال که وزارت نفت، اخیرا با دستور وزیر، فراخوانی سراسری ارائه کرده تا بتواند از توان شرکت‌های دانش‌بنیان برای افزایش تولید استفاده کند، گویا برخلاف دوره‌های پیشین که از نامگذاری شعار سال توسط مقام معظم رهبری جز در سخنرانی‌ها، بنر‌ها و اقلام تبلیغاتی اثری دیده نمی‌شد، می‌توان بیش از پیش به عملیاتی شدن یکی از مهم‌ترین مجموعه‌های تولیدی و اشتغالزایی کشور، در راستای دانش‌بنیان شدن و تحقق منویات رهبری امیدوار بود. اما باید توجه کرد این پارک‌های فناوری هستند که براساس تجربیات کشور‌های پیشرفته، کلید تولید دانش‌بنیان هستند. به همین سبب می‌توان گفت در صورت ایجاد و تقویت این پارک‌ها، صنعت نفت می‌تواند به عنوان صنعتی پایدار در عرصه دانش‌بنیان همواره نقش‌آفرین باشد، نه این‌که با تغییر و تحولات مدیریتی، سیاسی و نگاه پروژه‌محور، تولید دانش‌بنیان هم به مانند بسیاری از موضوعات ابتر و نیمه‌کاره بماند. به گفته وزیر نفت اولین عملیات واحد پتروپالایشگاهی هم در همین ماه اردیبهشت آغاز می‌شود تا جدا از بحث تولید و تأمین سوخت کشور، در تأمین خوراک پتروشیمی‌ها نیز از توان مجموعه شرکت‌های دانش‌بنیان، برای تأمین دانش فنی در حوزه پتروپالایشگاهی و پتروشیمی استفاده شود که این خود می‌تواند در صورت توجه به ضرورت ایجاد پارک‌های فناوری، نخستین راه ورود عملیاتی شرکت‌های دانش‌بنیان در تولید و اشتغالزایی صنعت نفت باشد.

احمد دهقان - کارشناس ارشد حوزه انرژی | روزنامه جام جم