شهروند نمونه شهر

کاهش کیفیت محیط‌ زیست شهری، افزایش آلودگی صوتی، کمبود منابع، رشد آسیب‌ های اجتماعی، نابسامانی سیستم‌های دفع فاضلاب و زباله، توسعه غیررسمی کلانشهرها، مسائل سکونتی و... همه آن مواردی هستند که این روزها با آن روبه‌رو هستیم و شواهد نشان می‌دهد اگر فکری به حال توقف این روند نکنیم، همچنان هم ادامه خواهد داشت اما چه باید کرد؟ شاید بهتر است کمی آینده‌نگر باشیم و دست از تکرار مکررات برداریم برای همین هم هست که بسیاری از کارشناسان تاکید دارند باید بر آموزش اصول شهروندی در جامعه روی کودکان تمرکز کنیم، شاید آنها بتوانند با شهروند بهتری بودن، شهر و جامعه را در روزها و سال‌های آینده نجات دهند.

فرهنگ‌سازی همیشه حرف اول را می‌زند اما این‌بار بهتر است بر فرهنگ‌سازی کودکانی که قرار است در سال‌های آینده به عنوان نیروی کار و فعالان اجتماعی وارد جامعه شوند، تمرکز کنیم. موضوعی که مصطفی اقلیما، رئیس انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران هم آن را تایید می‌کند و معتقد است لزوم فرهنگ‌سازی در این زمینه، آموزش‌های شهروندی را به فرآیند با اهمیتی تبدیل کرده است که باید از سنین کودکی آغاز شود تا بتواند تاثیرگذار باشد: «چراکه طبیعتا آموزش و فرهنگسازی در دوران بزرگسالی نمی‌تواند به قدر کافی، اوضاع برآشفته جامعه را ارتقا دهد.»

خودمان شهروند نمونه باشیم

بر کسی پوشیده نیست که اولین آموزش‌ها در دل خانواده صورت می‌گیرد پس اگر قرار است کودکی یاد بگیرد قوانین راهنمایی و رانندگی می‌تواند نظم بهتری به شهر ببخشد، لازم است شاهد رانندگی صحیح، آرام و اصولی پدر و مادرش هنگام حضورش در خودرو باشد.

این همان موضوعی است که مصطفی اقلیما به‌عنوان اولین اصل برای شیوه صحیح آموزش اصول شهروندی در کودکان یاد می‌کند و به جام‌جم می‌گوید: «فراموش نکنیم آموزش به مجموع عواملی برمی‌گردد که کودک با آن سر و کار دارد و از آنجا که اولین آموزش‌ها در خانواده صورت می‌گیرد، باید خودمان به عنوان والد، پایبند به اصول شهروندی باشیم تا کودکی مسؤول در این زمینه تربیت کنیم.»

همه با هم

اگر قرار است اصولی باعنوان شهروند مسؤولیت‌پذیر به کودکان آموزش داده شود، بهتر است همه کسانی که با او سر و کار دارند در یک مسیر گام بردارند، آن‌وقت است که می‌توانیم بگوییم این اصول نه‌فقط به عنوان یک آموزش فراموش شدنی بلکه به‌عنوان جریان زندگی در ذهن او قرار می‌گیرد: «در چنین شرایطی لازم است والدین کودک،پدربزرگ و مادربزرگ‌هایش، محیط مهدکودک ،مدرسه و حتی دوستان و خانواده‌اش، همگی در به ثمر رسیدن این هدف مشترک که همان بالا بردن کیفیت جامعه است، همسو و همگام باشند.» این را رئیس انجمن علمی مددکاری علوم اجتماعی می‌گوید که اعتقاد دارد فارغ از هر کتاب و تدریسی، دیده‌ها و شنیده‌های کودک است که او را مجاب به رعایت اصول شهروندی می‌کند.

مخاطب مستقیم نباشند

تجربه نشان داده است آموزش مستقیم، هیچ‌وقت نتوانسته آن تأثیرگذاری لازم را داشته باشد برای همین هم بهتر است در موضوع آموزش، صورت غیرمستقیم را انتخاب کنیم و در قالب کاردستی، کار با کلاژ، نقاشی، ترانه و... برخی از اصول، شهروند نمونه بودن را به فرزندمان یادآوری کنیم. مثلا شاید بهتر است در قالب نقاشی، روی تصاویری که نشان‌دهنده انداختن زباله در سطل زباله مخصوص خودش است، مانور بدهیم. آن‌وقت است که هنگام مواجه شدن با چنین تصاویری، یاد می‌گیرد جای زباله روی زمین نیست و هر زباله خشک و تری، سطل مخصوص خودش را دارد.

مسؤولیت بدهید

شاید یکی دیگر از شیوه‌های صحیح آموزش اصول شهروندی به کودکان، افزایش مسؤولیت‌پذیری او نسبت به اتفاقات اطرافش است؛ موضوعی که مصطفی اقلیما بر آن تاکید دارد: «به این صورت که کودک فقط خود را مسؤول رفتارش نبیند و اگر دوستش زباله‌اش را روی زمین انداخت، این احساس را در وجودش داشته باشد که برای کمک به شهر و جامعه‌اش، هیچ اشکالی ندارد که زباله فرد دیگری را از روی زمین بردارد.» اقلیما معتقد است متعهد و مسؤولیت‌پذیر بودن همان‌چیزی است که می‌تواند روزهای روشنی برای آینده این کودک در جامعه رقم بزند.

نرگس خانعلی‌ زاده - گروه جامعه روزنامه جام جم