رونق روضه‌های‌خانگی در شبکه‌یک

در روزهایی که گذشت برنامه‌ای با نام «روضه خانگی» از شبکه یک سیما پخش شد. این برنامه با مشارکت سازمان تبلیغات اسلامی از اول محرم حوالی ساعت ۱۷ با اجرای فرشته ایزدی روی آنتن رفت. این برنامه در دل خود پویشی با همکاری و مشارکت خانواده‌های ایرانی برپا کرد که تصویرگر شور و معرفت حسینی در برپایی مجالس روضه حضرت سیدالشهدا (ع) بود. مخاطبان در این پویش، فیلمی از روضه‌های خانگی خودشان را برای برنامه ارسال کردند. در این پویش ملی، علاوه بر انتشار فیلم‌ها و تصاویر منتخب از طریق برنامه، به قید قرعه ۱۰ کمک‌هزینه سفر به کربلای معلی به شرکت‌کنندگان اهدا شد. برپایی روضه خانگی اباعبدا... از قدیم زینت‌بخش خانه‌ها در ماه‌های محرم و صفر بوده‌است؛ البته برگزاری روضه‌های خانگی محدود به ماه‌ها نبوده، گاهی روضه‌ها در تمام ایام سال یا سال‌ها در یک روز خاص در هفته یا ماه برگزار می‌شدند. برپایی روضه خانگی برای قدیمی‌ها آن‌قدر اهمیت داشت که گاهی از سفر، مهمانی و خورد و خوراک‌شان می‌گذشتند تا مبادا از برکت برپایی روضه خانگی محروم بمانند. امروز اما به دلایل مختلف این روضه‌ها کم‌رنگ شده‌است. روضه خانگی با نگاهی نو دعوت از روضه‌خوان‌ها و روضه‌داران پیشکسوت قصد دارند این سنت سفارش شده را دوباره بین مردم احیا کنند.

تشویق مردم برای برپایی روضه خانگی و بهره‌مندی از برکات آن
شهدا پای همین روضه‌های خانگی رشد کردند
فرشته ایزدی اجرای برنامه روضه خانگی را به عهده دارد. او تا امروز برنامه‌های مختلفی را اجرا کرده و یکی از مجریان برنامه سیمای خانواده در شبکه یک است. در گپی که داشتیم، او از اهمیت روضه‌های خانگی و جای خالی پرداخت به آن در تلویزیون گفت. حس‌و‌حال این مجری در حین اجرای چند قسمت از این برنامه هم از مواردی بود که او از آن گفت، خاطره شنیدنی که خواندن آن خالی از لطف نیست.
او درباره دلایل تولید این برنامه می‌گوید: «در سال‌های اخیر به دلایل مختلف از جمله حضور گسترده زنان در جامعه و صرف ساعات کمتری در منزل، روضه خانگی یا همان روضه زنانه کم‌رنگ شده‌است. به همین دلیل ضرورت تشویق برپایی روضه‌های خانگی در خانواده‌های ایرانی و دوستداران اهل‌بیت(ع) مطرح شد. تلاشمان در برنامه این بود انگیزه‌ای ایجاد کنیم تا حتی خانم‌های شاغل بعد از ساعات اداری و روزهای تعطیل در ایام محرم در خانه‌هایشان روضه برگزار کنند و این سنت حسنه و قدیمی را زنده نگه دارند. علاوه بر روضه‌خوانی در خانه‌ها، پیشنهادهایی در برنامه ارائه می‌شد، نصب یک پرچم داخل یا خارج منزل بود. ممکن است روزانه ۵۰ یا ۱۰۰نفر از کنار خانه‌هایمان عبور کنند و ذکری را که روی پرچم نقش بسته‌است، تکرار کنند. همین ذکرگویی ما را هم در ثواب آن شریک می‌کند.»
 برپایی روضه، روزی را زیاد می‌کند
«روضه خانگی برای کسی مزاحمتی ایجاد نمی‌کند. از قدیم هم روضه‌خوانی در خانه‌ها سفارش شده‌است. روضه رزق و روزی را افزایش می‌دهد، طول عمر باعزت نصیب اهالی خانه می‌کند. از اینها گذشته شرایطی را فراهم می‌کند تا مردم از حال و احوال یکدیگر باخبر شوند و وصله‌رحم انجام شود. این دیدارهای چهره به چهره تاثیرات مثبت خواهدداشت و انسجام خانواده و مردم محله را در پی دارد. 
 روضه‌هایی با قدمت 100ساله
ایزدی درباره مهمانانی که به روضه خانگی دعوت شدند؛ می‌گوید: «در برنامه از پیشکسوت‌های روضه‌خوانی، پیرغلامان و خانواده‌های شهدای مدافع حرم که در برگزاری روضه‌های خانگی سابقه دارند دعوت کردیم. برای مثال پیرغلامی در برنامه داشتیم که پدرانشان بیش از ۱۰۰ سال در خانه روضه برگزار می‌کردند. به گفته خودشان هیچ اتفاقی در طول این سال‌ها مانع برگزاری روضه نشده‌است. حتی کرونا هم مانع‌شان نشده بود. از آنها می‌پرسیدم آیا در دوران کرونا روضه را تعطیل کردید؟ می‌گفتند نه با دستورالعمل‌های بهداشتی مراسم‌ را برگزار می‌کردیم. روضه مادر خودم هم به این شکل در خانه برگزار شد. در مدت کرونا فقط من و مادر و خواهرم در خانه بودیم و روضه‌خوان می‌خواند و به درخواست همسایه‌ها، با فراهم‌کردن بلندگو آنها هم روضه را می‌‌شنیدند. سال بعد اما در حیاط صندلی گذاشتیم و مردم هم آمدند.»
 تجمل در روضه جایی ندارد
«به ما از  بچگی یاد داده‌اند هیچ‌وقت بدون خوردن چای و قند از روضه بیرون نیاییم؛ چون عطر و مزه روضه به چای و قند آن است. روضه هیچ تجملاتی ندارد و تبلیغ برنامه روضه خانگی هم روی همین موضوع است. از مهمان‌هایم می‌پرسیدم روضه چقدر هزینه دارد یا نیاز به ملزومات خاصی دارد؟ می‌گفتند نه فقط نصب یک پرچم است و دعوت از همسایه‌ها و روضه برای اهل بیت و چای و قند. تازه تاکید داشتند سر وقت روضه، هیچ‌وقت مشکل مالی نداشتند و پول به وقتی که باید باشد، می‌رسید. آنها از تاثیرات و کرامات روضه‌های خانگی هم برای مخاطب گفتند. چند خانواده شهید در برنامه حضور داشتند که روضه‌های خانگی را به صورت منظم برگزار می‌کردند. عزیزان این خانواده‌ها که شهید بودند، پای همین روضه‌ها رشد کرده بودند و هر ساله بساط روضه را خودشان مهیا می‌کردند.» 
 جای خالی روضه خانگی در تلویزیون
او استقبال مخاطبان از ارسال ویدئو از روضه‌های خانگی را مثبت ارزیابی کرد و ادامه داد: «استقبال بسیار خوب بوده‌است ضمن این که ما روزانه از میان کسانی که ویدئوها را ارسال کردند، به قید قرعه کمک‌هزینه کربلا اهدا کردیم. خودم هم که شب‌ها در هیات حضور پیدا می‌کردم، مردم برای پخش برنامه کلی تشکر می‌کردند و می‌گفتند چقدر جای خالی این برنامه احساس می‌شد. خود برنامه هم حال و هوای خاصی داشت. دکور برنامه هر شب جمع می‌شد. وقتی ساعتی قبل از شروع برنامه به استودیو می‌رسیدم، می‌دیدم همکارانم با چه عشقی در حال چیدن فرش و سماور و استکان‌ها هستند. این حس وحال، خاطرات روضه‌های مادرم و هیات‌های محلی را به یاد من می‌آورد.» 
هدیه شهید مدافع حرم برای خانم مجری 
ایزدی درباره یکی از ماندگارترین اجراهایش می‌گوید: « اجرای خودم را در یکی از ویژه‌برنامه‌های وفات حضرت زینب(س) بسیار دوست دارم. مهمان‌های این برنامه مرا دگرگون کردند. یکی از این مهمانان مادر شهید مشتاقی، شهید مدافع حرم بودند. من ارادت خاصی به مادران شهدا دارم و بسیار قربان صدقه این مادر رفتم. ایشان بسیار عجیب بودند در صحبت‌هایشان می‌گفتند (حسین) پسر شهیدم هم اینجاست. من جواب دادم شهدا همیشه مهمان ما هستند. آن روز برای اجرای برنامه از حضرت زینب(س) مدد گرفتم چون مهمانم نیز شهید مدافع حرم بودند، از حضرت زینب(س) خواستم براتم را بدهد و به خانم گفتم دعوتم کنید تا به حرم‌تان بیایم. بعد از برنامه، مادر شهید کتابی از شهید به من دادند که من در طول یک روز آن را مطالعه کردم و به مادرم گفتم می‌خواهم به سوریه بروم. آخر هفته بعد در حرم حضرت زینب(س) بودم. به مادر شهید زنگ زدم و گفتم حاج خانم نایب‌الزیاره شما هستم. مادر شهید مشتاقی گفتند خیلی منتظرت بودم تا به من زنگ بزنی و این خبر را بدهی. چون شما خیلی به من در برنامه احترام گذاشتی، منتظر بودم ببینم حسینم برای تو چه کاری انجام خواهدداد و چطور محبتت را جبران می‌کند؛ چون حسین روی من خیلی حساس است.»

گفت‌وگو با علیرضا متقیان، تهیه کننده «روضه خانگی» ویژه برنامه محرمی تلویزیون
در هر خانه‌ای می‌شود روضه داشت

علیرضا متقیان از تهیه‌کنندگان جوان سیماست که تهیه‌کنندگی برنامه «روضه خانگی» به او سپرده شده‌است. متقیان این روزها تهیه‌کنندگی برنامه پرمخاطب و قدیمی سیمای خانواده را نیز بر عهده دارد. او متولد سال60 در تهران است و در تلویزیون تجربه مونتاژ، فیلمبرداری، تصویربرداری، صدابرداری، آیتم‌سازی و مستندسازی را هم دارد. برنامه‌های روبوکاپ، ملاحظه کنید، از قاب پنجره و... از آثار او در رسانه‌ملی است. 
متقیان در ابتدای صحبت‌هایش از روضه‌خوانی برای اهل بیت(ع) به عنوان اتفاقی قدمت‌دار و تاریخی یاد می‌کند و می‌گوید: «روضه خانگی به دوره رضاخان و زمانی که عزاداری در کوچه و خیابان ممنوع بوده برمی‌گردد.» متقیان همچنین پرداختن به موضوع روضه خانگی در تلویزیون را اتفاق جدیدی می‌داند که برای کسی تکراری نیست اما موضوعی قابل لمس برای مردم ایران است. 
او درباره ضرورت تولید برنامه روضه خانگی گفت: از قدیم در منازل در روزهای مختلف هفته روضه برپا  بود که این خانه‌ها با تابلویی از دیگر خانه‌های محله متمایز می‌شدند. اتفاقا ما هم این تابلو را در برنامه بازسازی کردیم. همه ما از روضه‌های خانه مادربزرگ، خاله، دایی و فامیل خاطره داریم. خانه‌ها بزرگ بود و همه همسایه‌ها هم در روضه شرکت می‌کردند. یادم هست خانه مادربزرگ خودم حیاط ‌دار بود و هر سه‌شنبه مراسم روضه‌خوانی برپا بود. امروز اما به خاطر گسترش آپارتمان‌نشینی و فضای مجازی این روضه‌خوانی‌ها کمتر شده اما هم‌چنان هستند خانه‌هایی که روضه در آنها برگزار می‌شود ولی کمتر دیده می‌شوند. به همین دلیل تصمیم گرفتیم به رونق دوباره این روضه‌ها با تولید این برنامه کمک کنیم. 
تهیه‌کننده روضه خانگی ادامه داد: می‌خواستیم در برنامه بگوییم در همین خانه‌های آپارتمانی و کوچک هم می‌شود روضه برگزار کرد و این سنت را زنده نگه داشت. ما در برنامه به هم یادآوری می‌کنیم اجر آدمی به رنگ سفره و تعداد آدم‌ها نیست. حتی با دو یا سه نفر هم می‌توان چراغ روضه را در خانه زنده نگه داشت. ما می‌خواهیم بگوییم باید تصویری از عزاداری اهل بیت(ع) را در چارچوب خانه‌هایمان خلق کنیم و میزبان دوستان و عزیزان در این روضه‌ها باشیم حالا هر چقدر این روضه کوچک و کم‌هزینه باشد. صحبتی هم از شکوه در این روضه‌ها نیست. مثلا هیچ وقت نمی‌گوییم روضه باشکوه خانگی. امتیاز برجسته این روضه‌های خانگی به سادگی آنهاست.

حیات روضه‌ها در خانه‌ها
بحث اهمیت روضه‌های خانگی نه تنها در حوزه پرداخت رسانه‌ای بلکه در مورد  حیات اصل روضه نیز همیشه مطرح بوده. حجت‌الاسلام پناهیان درباره اهمیت این جریان در گفت‌و‌گویی بیان کرد: سرچشمه مراسم‌ بزرگ، خانه‌های کوچک هستند که در آنها روضه برگزار می‌شود. در این صورت این مراسم  بزرگ اصالت پیدا می‌کند. به این معنا که دیگر جا نبود در خانه دور هم جمع شویم، به بیرون آمدیم.
او افزود:اگر فقط در مراسم بزرگ روضه باشد و سرچشمه این مجالس با عظمت در خانه‌ها نباشد، ممکن است این دریاچه خشک شود و دچار آسیب‌های مختلف شود. اگر در این دریاچه یا اقیانوس از سرچشمه آب جاری شود، این آب تازه می‌شود. عظمت  و اصالت این مجالس روضه که برکات بسیاری دارد و هنوز شناخته نشده‌است، هستی و هویت خود را از روضه‌های خانگی می‌گیرد. اثر این مجالس، در روضه‌های عمومی فوق‌العاده است.یک‌سالی در قم با این‌که هیأت بزرگ چندهزار نفری داشتیم که هرهفته حضور پیدا می‌کردند، بنا داشتم درخصوص اهمیت روضه‌های خانگی صحبت کنم اما متاسفانه دیدم در خانه روضه‌ای ندارم. این درحالی بود که مجلس روضه هفتگی ما یک روضه خانگی بود که به دلیل ازدیاد جمعیت امکان برگزاری در خانه را نداشت. برای همین هیأت را به بیرون از خانه آوردیم و دیگر در خانه مجلسی نداشتیم.
پناهیان یادآور شد: بنا داشتم از اهمیت روضه‌های خانگی بگویم اما در خانه روضه‌ای نداشتیم، به فرزندانم گفتم روضه خانگی بگیرید تا من در این دهه از این موضوع بگویم. به همت بچه‌ها روضه‌ای ترتیب دادیم و با این‌که خودم روضه بزرگی بیرون از خانه داشتم، دنبال سیاهی و چای و استکان برای این روضه خانگی رفتم تا شامل آیه « لم تقولون ما لا تفعلون؛ چرا سخنى مى‌‏گویید که عمل نمى‏‌کنید؟!» نباشیم.
شکوه مجالس بزرگ عزاداری به جای خود محفوظ است و به آن نیازمندیم اما آن را به مثابه دریاچه و دریایی تصور می‌کنم که از نهرهایی نشأت می‌گیرد که سرچشمه آن روضه‌های خانگی است. اگر این دریا موجب شود که آب درجاهایی نشست بکند و از دل آن این نهرها بیرون بیاید هم خوب است و این باقی خواهن دماند. اگر فقط در این مراسم‌های بزرگ روضه باشد و سرچشمه آن در خانه‌ها نباشد، ممکن است این دریاچه بخشکد.

منبع: ضمیمه قاب‌کوچک روزنامه جام‌جم