در پناه محرم

دیروز هم معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه کاهش جرایم و تخلفات در کشور در ماه محرم امسال را «چشمگیر» خوانده و البته به تقویت آن در قالب یک الگوی موثر فرهنگی و اخلاقی تاکید کرده‌است. موضوعی قابل تامل که شاید آورده‌های مهمی برای تصمیم‌گیران در سطوح بالای بدنه مدیریتی ایران داشته‌باشد.

چرا این اتفاق محدود به این زمان‌هاست و مهم‌تر این‌که چگونه می‌توان این رفتار را به بازه زمانی بیشتری تعمیم داد؟ نتیجه ابتدایی این اتفاق، موضوعی بدیهی اما شیرین است و آن این‌که عنصر ایمان و اخلاق و نگاه به ارزش‌ها در جامعه بالنده شده و باور جامعه در حرکت به سمت همدلی، احسان، رعایت اخلاقیات و دستگیری از همدیگر تقویت شده‌است.

برای فهم بهتر نتایج این اتفاق باید به چند نکته مهم اشاره کرد؛ نکاتی که از زبان کارشناسان حوزه اجتماعی هم بارها بر آن تاکید شده و نقش بالا رفتن تعاملات اجتماعی در فضای امنی به نام مراسم سوگواری اهل بیت(ع) از جمله این موارد است.

به باور آنها ماه محرم با توجه به ویژگی‌های والایی که دارد می‌تواند در کنترل و هدایت رفتارهای انسانی تا حد بسیاری مؤثر باشد و باعث تغییرات اساسی در نگرش و نوع رفتار افراد شود. در ماه محرم انسان‌ها دور هم جمع شده، اختلافات را کنار گذاشته و تصمیم به آغاز زندگی دوباره می‌گیرند و با همکاری در برپایی مراسم عزاداری و سوگواری محرم، با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و تعامل اجتماعی مطلوب را در خود افزایش می‌دهند.

​​​​​​​با پژوهش‌های صورت گرفته در جهان، این گزاره اثبات شده که گروه‌های مذهبی و اساسا افراد مذهبی کمتر دچار بحران‌هایی چون بحران هویت می‌شوند و کمتر در میان آنها بزه اجتماعی گسترش می‌یابد. این موضوع در تحقیقات پزشکی صورت گرفته هم آشکار است، به این معنا که پزشکان دریافته‌اند افراد مذهبی و متدین در برابر بیماری‌های سخت، از مقاومت و امید بیشتری برخوردارند و دین و مذهب در ایجاد آرامش روحی و روانی آنان بسیار مؤثر است.

از سوی دیگر کاهش افسردگی و بیماری‌های روحی و روانی و حتی سرعت درمان بیماری‌های جسمی در آنان به مراتب فزون‌تر از افرادی است که از ایمان برخوردار نیستند یا مذهبی به شمار نمی‌آیند. نقش دین در کاهش آمار جرایم یک اصل اثبات شده‌است.

دین با ایجاد یک سامانه کنترل درونی قوی در انسان‌ها، آنها را از انجام کارهای خلاف و نامشروع بازمی‌دارد و سبب می‌شود آدمیان خود را از لحاظ درونی کنترل کنند. این، قوی‌ترین و مؤثرترین کنترل است، آن هم بدون هزینه برای برخوردهای قهری احتمالی. در این میان باید به گفته‌ای از علامه طباطبایی فقیه، عارف و اسلام‌شناس هم اشاره کرد. به عقیده او «هر چند قوانین و مقررات عادلانه‌ای وضع شود و احکام جزئی سخت و تهدیدکننده هم وجود داشته باشد، در عین حال، جلوی تخلف و ارتکاب جرم را جز به وسیله اخلاق فاضله انسانی نمی‌توان گرفت.

قوانین و مقررات، از تخلف و نافرمانی در امان نمی‌ماند مگر این‌که بر پایه اخلاق فاضله انسانی قرار داده شود و اخلاق نیز نمی‌تواند سعادت انسانی را تضمین کند و او را به کارهای شایسته وادارد، جز در صورتی که متکی بر توحید [دین توحیدی] باشد.»

همه این نتایج آماری و البته آرای کارشناسان این حوزه نشان می‌دهد بهترین راه برای پیشگیری از وقوع جرم فرهنگ‌‌سازی و مهیا کردن شرایط مناسب برای نزدیکی بیشتر شهروندان به آموزه‌های دینی و اخلاقی است؛ موضوعی که در آن باید بیشتر تامل کنیم.