بهشت پرنده‌نگری یا قتلگاه پرندگان مهاجر؟

هر سه استان شمالی علاوه بر سواحل، تالاب‌های متعددی دارند که از مهم‌ترین زیستگاه‌های پرندگان مهاجری است که از ناحیه شمال و سرزمین سیبری و اروپای شرقی و غربی و همزمان با سردشدن هوا در آن مناطق و محدودیت منابع غذایی، برای پاییز و زمستان‌گذرانی وارد ایران می‌شوند.

این پرندگان که معمولا تا اوایل فروردین سال بعد در ایران اقامت دارند و حتی راهی تالاب‌های استان‌های مرکزی و جنوبی کشورمان می‌شوند، مناظر زیبا و تماشایی را به تصویر می‌کشند که از جاذبه‌های مهم گردشگری ماست. گرچه متاسفانه هرسال با پدیده شوم قتل‌عام این پرندگان هم مواجه‌ایم که فعلا و در این مطلب قصد و مجال ورود به آن را نداریم و آنچه امروز درباره آن می‌نویسیم خبر خوش ورود آنها به کشورمان است؛ خبری که از تالاب‌های استان گلستان به ما رسیده‌است.

گلستان ۲۳ سایت و زیستگاه آبی برای اقامت پرندگان دارد و نخستین گروه از پرندگان مهاجر شامل حدود ۱۰۰ قطعه خوتکا به عنوان پیشقراول پرندگان زمستان‌گذر چند روزی است که وارد پهنه آبی خلیج گرگان شده‌اند.

زیبا این‌که از همین حالا به بعد، آسمان این استان و دیگر استان‌های شمالی به رنگ پرندگان مهاجر درمی‌آید و غریو خوش سروصدا و آواز پرندگان، فضای شهرها و روستاهای شمالی را پر می‌کند.

این جهان زیبا فرصت بزرگی برای جاذبه گردشگری پرنده‌نگری است؛ فرصتی که متاسفانه صحبتش سال‌هاست مطرح شده و در دستور کار مسئولان گردشگری و محیط زیستی قرار گرفته اما در عمل کار چندانی برای تحقق آن انجام نشده‌است. در مقابل هر سال بیش از سال‌های گذشته شاهد قتل‌عام پرندگان مهاجر با روش‌های خشونت‌بار و بی‌رحمانه‌ای هستیم که گاه شمار این کشتار به یک ملیون قطعه هم رسیده و باعث شده هر سال شاهد کاهش جمعیت پرندگان ورودی به ایران باشیم.

شکار پرندگان مهاجر اتفاق جدیدی نیست و از گذشته یکی از کسب و کارهای سنتی مردم شمال به شمار می‌رفته، مسأله نگران کننده اما این است که در سال‌های اخیر این کسب و کار به نوعی سودجویی بزرگ و کشتار پرندگان مهمان با انواع روش‌های بی‌رحمانه تبدیل شده‌است.

کارشناسان معتقدند اگر جاذبه پرنده‌نگری تمام و کمال محقق و از این طریق فرصت بزرگی برای درآمدزایی جوامع محلی ایجاد می‌شد، می‌توانست تا حدودی جلوی کشتار پرندگان مهاجر را بگیرد.

فقط به همین آمار که محمود شکیبا، رئیس اداره نظارت بر امور حیات وحش محیط‌زیست گلستان ارائه کرده دقت کنید: «سال گذشته ۱۶۵ هزار قطعه پرنده مهاجر آبزی و کنارآبزی در استان سرشماری شد که در مقایسه با ۳۰۲ هزار قطعه سال ۱۳۹۹، حدود ۵۰ درصد کاهش را نشان می‌دهد.»

گرچه شکیبا کاهش سطح منابع آبی استان را یکی از دلایل کاهش ورود پرندگان مهاجر اعلام کرده ولی شکی نیست کشتار پرندگان آن هم در مقابل دید همنوعان و ایجاد ترس و وحشت در میان آنها، در بی‌رغبتی‌شان به سفر به سرزمین جنوبی بی‌تاثیر نبوده و نیست.

صید و زنده‌گیری پرندگان کمیاب در جنوب

متاسفانه پرندگان در جنوب کشورمان هم از آسایش و آرامش چندانی برخوردار نیستند.

البته مردم جنوب گویی با پرندگان مهاجر مهربان ترند اما این مهربانی شامل پرندگان شکاری نمی‌شود.

تنها تفاوت این است که پرندگان شکاری برای نشستن بر سر سفره شکار نشده و زنده‌گیری می‌شوند تا به علاقه‌مندان پرنده‌باز در کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس صادر ( قاچاق) شوند.

فصل این زنده‌گیری و صید غیرقانونی هم از همین حالا یعنی اوایل شهریور آغاز شده و تا پایان آبان ادامه دارد. به همین دلیل محمدتقی محمدی، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان جم در استان بوشهر که ظاهرا این اتفاقات در آن بیش از دیگر مناطق است، از سازمان‌های مردمنهاد و دوستداران محیط زیست درخواست کرده حضور شکارچیان متخلف و کوخه‌نشینان را گزارش کرده و موارد را به صورت مستقیم به ریاست محیط‌زیست با شماره همراه ۰۹۱۷۷۷۲۸۹۱۲ اطلاع‌رسانی کنند.

گونه‌هایی که در استان‌های جنوبی به‌ویژه بوشهر زنده‌گیری می‌شوند شامل گونه‌های کمیاب و درخطر انقراضی چون شاهین، بحری، بالابان و دلیجه است که هر کدام تا سه میلیارد تومان در کشورهای شیخ‌نشین به فروش می‌رسند.

شاید اگر در زیستگاه این پرندگان محیط‌بان به قدر کافی بود، حفاظت از آنها راحت‌تر صورت می‌گرفت، درحالی که چنین نیست، به همین دلیل ارزش حضور و نقش موثر گروه‌های مردم‌نهاد در حفاظت از محیط‌زیست و پرندگان شکاری بسیار به چشم می‌آید و ضروری است.